iran’ın, köklü bir devlet geleneğine sahip olduğunu iddia edenler iran’ın son yüzyıllık pespayeliğinden bilgileri olmasa gerektir.
1907 yılında ruslarla iranı paylaşan ingilizler iran petrollerini daha iyi hüpletmek için iran’da şii türk kökenli kaçar hanedanından ahmet şah’a 1923’de darbe yapıp kara cahil rıza ‘yı başbakan yaptı.
ahmet şah’ı da ailesiyle beraber zorunlu seyahate gönderdi.
sonra 1925’de ikinci bir darbe ile ahmet şah’ı resmen tahttan indirip soysuz rıza’ya pehlevi unvanı verip onu iran şahı yaptı.
bu defa, rıza pehlevi’nin almanlara meyil göstermeye başlaması üzerine önce iran’ı yine rusyayla bölüşerek kendine düşen kısımlarını işgal eden sonra da 1941’de yeni bir darbe ile tahttan indiren ingilizler rıza pehlevi’nin yerine 22 yaşındaki oğlu muhammed rıza’yı şah olarak oturttular.
ingilizlerin kuklası olan muhammed rıza pehlevi’nin beceriksiz, basiretsiz, korkak ve ingiliz muhibbi yönetimine bir de sovyet rusya kışkırtmaları eklenince komünist tudeh partisi ve mollalar sokakları karıştırınca pehlevi’nin saltanatı ile ingilizin menfaati tehdit altına girdi.
50 yıldır ingiliz ve ruslar tarafından sömürülen iran halkı canına tak eden bu çarka çomak sokmak istiyordu.
ruslara sırtını dayayan ve halk tarafindan cok sevilen ihtiyar musaddık başbakanlığa gelip petrolü devletleştirme kararı alınca ingilizler bir daha harekete geçti.
kaçar hanedanını ve babasını deviren ingilizlere tapan ve “ingilizler beni istiyorlarsa iktidarıma sahip çıksınlar istemiyorlarsa söylesinler sessizce çekip gideyim” ruh halindeki kişiliksiz şah adeta ingilizlere yalvarıyordu.
korkusundan ülkesini terk edip giden şaha rağmen 1953’de bolşevik rusların dikkatini çekoslovakya, macaristan ve polonya ile orta avrupa’ya yönelten ingiliz ve amerikan yönetimleri gizli servisleri ile musaddık’a darbe yaptıklarında muhammed rıza pehlevi tekrar kendisini pers tahtında görüyordu. tahtına şehinşah olarak otururken arkasındaki anglo amerikan desteği ile kendini çok güçlü hissediyordu.
amerika ise ingilizlere yardımı boşuna yapmamıştı.
ingilizlerin tek başına hakim olduğu iran petrollerine en sonunda ingilizlerle beraber 40’a 40 ortak olabiliyor ve zaman geçtikçe iran yönetiminde gücü ve etkiyi tamamen eline alıyordu.
amerikanın desteği ile önceleri süt dökmüş kediyken halkına karşı bir pers aslanına dönüşen muhammed rıza emperyalistlerle beraber halkın kanını emiyordu.
mitolojik pers imparatorluğu rüyasına dalıp halkını unutan ve ülkesinin zengin petrolüyle amerika’yı iyice semirtirken halkını açlığa gömen şehinşah muhammed rıza pehlevi kendini ölümsüz bir pers tanrısı sanıyordu.
ta ki 1979’a kadar…
1979’da imam humeyni bir efsane gibi bir devrimle pehlevi hanedanlığına son verdi ve dünyaya ve özellikle amerika’ya meydan okuyan iran islam cumhuriyetini kurdu.
iran islam cumhuriyeti ile iran kendi milli davasına sahip bir devket olurken yüzündeki islam davasının makyajı suriye’deki esed katliamı ve zulmüne ortak olduğunda dökülüverdi.
davasının körü körüne bir mezhep davası ve iddiasının bir acem iddiası olduğu gündüz gözüyle ortaya çıkıverdi.
işte yüz yıllık iran’ın kısa tarihi…
ufuk doruk