KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Gündem
  4. »
  5. Sedanur ŞEYBAN: “ÜÇ KARDEŞ- 2021” TÜRKİYE, AZERBAYCAN VE PAKİSTAN ORTAK TATBİKATININ DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Sedanur ŞEYBAN: “ÜÇ KARDEŞ- 2021” TÜRKİYE, AZERBAYCAN VE PAKİSTAN ORTAK TATBİKATININ DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Kafkassam Editör Kafkassam Editör - - 11 dk okuma süresi
392 0

1648 tarihli Vestfalya Antlaşması ile birlikte temelleri atılan modern ulus-devletlerin, karşılıklı ilişkilerinde duygusallığa çok fazla yer verilmediği bilinmektedir. Fakat bu konuda Türkiye, Azerbaycan ve Pakistan’a ayrı bir parantez açmamız gerekir. Günümüzde bu devletler arasında dostluk ve kardeşlik bağları stratejik ortaklık seviyesine yükselmiş ve karşılıklı ilişkiler birçok alanda üst düzeye taşınmıştır. 12 Eylül 2021’de Azerbaycan’da başlayan ve 20 Eylül’e kadar devam eden Türkiye-Azerbaycan-Pakistan Özel Kuvvetler (Üç Kardeş-2021) Tatbikatı, ilişkilerin ete kemiğe bürünmüş halinin nihai örneklerinden bir olarak kendini göstermektedir.
Ortak tatbikat üzerine değerlendirmeye geçmeden önce çok yakın tarihimizde, yani Eylül 2020’de Ermenistan’ın saldırılarıyla başlayan İkinci Karabağ Savaşı kapsamında gerçekleşen olaylar zincirine değinmekte fayda vardır. Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ikili ilişkilerin en üst seviyeye taşınması, bu zincirin ilk halkasını teşkil etmektedir. Nitekim iki ülke arasındaki askeri ilişkilerin en reel etkisi de bu savaşta kendini göstermiştir. 2020 Ocak-Kasım ayları arasında Türkiye’den 256 milyon dolar tutarında silah ve askeri teçhizat ithal eden Azerbaycan, bu silah v mühimmatı işgal altındaki Karabağ’ın kurtarılması için etkin olarak kullanmıştır [1]. Savaş sırasında, Türkiye üretimi İHA ve SİHA’ların son derece etkin olduğunu göz ardı etmek mümkün değildir. Zira Azerbaycan İHA ve SİHA’larla Ermenistan’ın hava savunma sistemlerini ve komuta-kontrol merkezlerini imha etmiş ve Ermeni ordusuna ait top, tank, zırhlı araç, açıktaki piyade ve balistik füze aracını imha etmiştir [2]. İkinci Karabağ Savaşı’nda hassas güdümlü taarruz görevlerinde İHA ve SİHA’ların başarısı ve Türkiye’nin proaktif desteği açık bir şekilde ortaya koyulmuştur. Diğer yandan Pakistan’ın İkinci Karabağ Savaşı’ndaki reel politikası incelendiğinde, bu devletin Azerbaycan’a destek konusunda hiç tereddüt yaşamadan çok net tutum sergilediğini görebiliriz. Bu arada, bir parantez açarak, Pakistan’ın Hocalı’da yaşanan soykırımı kınamakla birlikte işgal politikalarından dolayı Ermenistan’ı devlet statüsünde tanımadığının ne kadar önemli bir adım olduğunu da vurgulamakta fayda vardır.
Azerbaycan’ın muzaffer ordusunun tarihi zaferiyle sonuçlanan İkinci Karabağ Savaşı’nın ardından Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, jeostratejik önemi haiz Şuşa Deklarasyonu’nu imzalanmış ve Azerbaycan-Türkiye arasında yeni bir yol haritası belirlediklerinin altını çizmişlerdir. Bu kapsamda Kafkaslarda Türk realitesi etkisini yeniden hissettirmiştir.
Olaylar zincirinin ikinci halkası ise 13 Ocak 2021’de Pakistan’ın başkenti İslamabad’da Azerbaycan, Pakistan ve Türkiye Dışişleri Bakanları ‘İslamabad Deklarasyonu’nu imzalamasıdır. Bu deklarasyonda Türkiye, Azerbaycan ve Pakistan arasında birçok alanda işbirliğinin derinleşmesi vurgulanırken islamofobi, bölgesel güvenlik, istikrar, ticaret ve yatırımın artırılması gibi önemli konular ele alınmıştır.
Zincirin üçüncü halkası ise 27 Temmuz 2021 Azerbaycan Meclis Başkanı Sahiba Gafarova, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Şentop ve Pakistan Meclis Başkanı Asad Qaysar’ın Bakü’deki görüşmelerinin ardından Azerbaycan-Pakistan-Türkiye işbirliğine ivme kazandıracak Bakü Deklarasyonu’nun imzalamasıdır. Gerek Türkiye ve Azerbaycan arasında imzalanan Şuşa Deklarasyonu gerekse Türkiye, Azerbaycan ve Pakistan arasında imzalanan İslamabad ve Bakü Deklarasyonları dünya kamuoyuna son derece açık mesaj vermiştir.
Tüm bu gelişmeleri dikkate aldığımızda Üç Kardeş-2021 Tatbikatı söz konusu üç deklarasyonun devamı niteliğinde değerlendirmek yanlış olmayacaktır.
Üç Kardeş-2021 Tatbikatı’nın temel hedefinin, dost ve ortak ülkelerin muharebe operasyonları sırasında Özel Kuvvet Birimlerinin etkileşimini geliştirmek, barış ve savaş dönemlerinde operasyonlara hazırlamak, bilgi ve deneyim alışverişinde bulunmak olduğunun altı çizilmiştir. Bununla birlikte Azerbaycan Özel Kuvvetleri Komutanı Korgeneral Hükmet Mirzayev, “Azerbaycan, Türkiye ve Pakistan yakın dost ve kardeş olarak insanlık tarihine girdiler. Bu ilişkilerin temelinde halklarımız arasındaki yakın bağlar yatmaktadır” açıklamalarında bulunurken, İkinci Karabağ Savaşı’nın ilk gününden itibaren Türkiye ve Pakistan’ın Azerbaycan’a yönelik sergilediği dayanışma ve desteğin bunun açık bir kanıtı olduğunu ifade etmiştir [3].
Hızlı bir biçimde değişen uluslararası konjonktürün dikte ettiği şartlar altında gerçekleşen bu tür önemli tatbikatlar ülkeler arasında askeri, taktik, stratejik, güvenlik alanındaki işbirliğini daha da derinleştirmeye hizmet etmektedir. Bu ve benzeri tatbikatların hedeflerinden biri de caydırıcılıktır. Pakistan’ın nükleer potansiyel açısından önemli bir aktör olması, Türkiye’nin güçlü ordusuyla birlikte savunma sanayisinde kayda değer bir gelişim göstermesi ve Azerbaycan’ın savunma kapasitesini giderek kuvvetlendirmesi olası saldırı ihtimaline karşı caydırıcılık etkisi yaratan hususlardandır. Bununla birlikte tatbikatın Azerbaycan’ın ev sahipliğinde gerçekleşmesi de dikkat çeken diğer bir husustur. Konuya ilişkin Azerbaycan’daki eski Türk askeri ataşesi emekli General Yücel Karauz’ın tespiti bu öneme vurgu yapmaktadır: “İkinci önemli perspektif, bu tatbikatların Azerbaycan’ın koordinasyonunda Bakü’de yapılmasıdır. Ermenistan’a, bölge ülkelerine ve dünyaya bir mesaj verilmesi açısından sözünü tutmayan ve barış anlaşması imzalamak istemeyen ülkelerdir. 10 Kasım deklarasyonundan sonra tatbikatların Bakü’de yapılması çok önemli” [4].
Yükselen bir bölgesel güç ittifakı olarak Türkiye, Azerbaycan ve Pakistan’ın ortak tatbikat düzenlemesi çok boyutlu ilişkiler açısından yeni bir eksene geçildiğinin de bir göstergesidir. Bu durum elbette ki barış, istikrar, huzur, kalkınma ve güvenliği açısından bölgeye olumlu yansıyacak bir gelişmedir. Uzmanlar askeri işbirliğine yönelik bu yeni formatın, 2017’de, başkent Bakü’de Türkiye ve Pakistan’ın dışişleri bakanları düzeyinde gerçekleşen üçlü zirveye kadar uzanan siyasi bağlara yeni bir açılım eklediğini ifade etmektedirler [5].

TÜRKİYE
AZERBAYCAN
PAKİSTAN
Toplam Askeri Personel
895.000(tahmini)
440.000(tahmini)
1.704.000(tahmini)
Aktif Askeri Personel
355.000
125.000
654.000
Toplam Uçak Gücü
1.056
145
1.364
Tank
3.045
1.052
2.680
Zırhlı Araçlar
11.630
1450
9.635
Roket Projektörleri
407
245
330
Kundağı Motorlu Silah
943
242
429
Türkiye-Azerbaycan ve Pakistan Ordusuna Ait Göstergeler (2021) [6]

Diğer yandan Türkiye, Azerbaycan ve Pakistan kardeşliğinin nişanesi olarak nitelendirilen 3 Kardeş-2021 Tatbikatının birtakım ülkeleri hoşnut etmediği görülmektedir. Amerika Ermeni Ulusal Komitesi (ANCA) ve Hindu lobisi söz konusu tatbikatın “bölgesel tehdit ve tehlike” şeklinde nitelendirerek kara propaganda fitilini ateşlemişlerdir. Başta sosyal medya aygıtları üzerinden gerçekleşen algı operasyonlarında, tatbikatta yer alan Pakistan Hindulara, Türkiye ise Ermenilere yönelik soykırım işlemiş birer devlet olarak nitelendirilmiş, ABD ve AB’den bu ülkelerle işbirliğini durdurma talebinde bulunulmuştur [7].
Tatbikattan rahatsız olan bir diğer ülkenin Yunanistan olması da şaşırtıcı değildir. Yunan basınında “Türkiye-Azerbaycan askeri ittifakı, Yunanistan için tehlikeli bir şekilde derinleşiyor”, “Türkiye ile askeri bir çatışma durumunda Yunanistan’ın da Azerbaycan’ı potansiyel bir düşman olarak görmesi gerekiyor” şeklinde ifadelerinin yer aldığı haberler, Yunanistan; Türkiye-Azerbaycan-Pakistan arasındaki askeri işbirliğinin derinleşmesinden ne kadar endişe duyduğunu göstermektedir [8]. Rakip ve düşman devletlerin bu işbirliğinden rahatsız olmaları gayet normal bir durum olduğunu vurgulamak gerekir. Bu ve benzeri tepkiler bundan sonra da kendini gösterecektir.
Üç Kardeş -2021 söz konusu sürecin bir ileri aşaması olarak değerlendirilmelidir. Bu tatbikatlar Türkiye ve Azerbaycan tarafından atılan askeri iş birliğinin kapasitesini daha ileri boyutlara taşımak, müttefik, dost ve kardeş ülkelerin askeri alanda iş birliği potansiyelini geliştirmek açısından son derece önemlidir. Bundan sonraki süreçte daha geniş formatta tatbikatların yapılacağını söyleyebiliriz [9].

KAYNAKÇA

1. Türkiye’nin Azerbaycan’a silah ihracatı yüzde 600 arttı, Yeni Şafak, Erişim: https://www.yenisafak.com/ekonomi/turkiyenin-azerbaycana-silah-ihracati-yuzde-600-artti-3587900.
2. Özgen Cenk, “44 Günün Ardından: 2020 Karabağ Savaşı’nın Askeri Açıdan Analizi”, Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Sayı:1 (2021), s. 114, (ss. 104-123).
3. Türkiye, Azerbaycan ve Pakistan Özel Kuvvetleri Bakü’de Ortak Tatbikata Başladı, N Gazete https://www.ngazete.com/turkiye-azerbaycan-ve-pakistan-ozel-kuvvetleri-bakude-ortak-tatbikata-basladi-93109h.htm.
4. Yusifqızı Aysel “Üç Qardaş – 2021” təliminin əhəmiyyəti ilə bağlı türkiyəli generaldan açıqlama’’, https://sonxeber.az/232163/uc-qardas-2021-teliminin-ehemiyyeti-ile-bagli-turkiyeli-generaldan-aciqlama.
5. Tokyay Menekşe. Turkey, Azerbaijan, Pakistan launch ‘Three Brothers’ joint military exercises, Arab News (Çevrimiçi) https://www.arabnews.com/node/1928836/middle-east.
6. Tablo buradaki verilerden oluşturulmuştur; Global Firepower 2021. (Çevrimiçi) https://www.globalfirepower.com/.
7. Üç Kardeş tatbikatı karşısında şer odakları düğmeye bastı. Not Haber. (Çevrimiçi) https://www.nothaber.com/dunya/uc-kardes-tatbikati-karsisinda-ser-odaklari-dugmeye-basti-270070.
8. Türkiye-Azerbaycan-Pakistan askeri tatbikatı Yunan basınında… “Tehlikeli” buldular, orduyu uyardılar. Akşam (Çevrimiçi) https://www.aksam.com.tr/dunya/turkiye-azerbaycan-pakistan-askeri-tatbikati-yunan-basininda-tehlikeli-buldular-orduyu-uyardilar/haber-1203576
9. Prof. Dr. Ali Asker’le yapılan mülakat, 20.09.2021, saat 15.30

Sedanur ŞEYBAN
Kafkasya-Türkistan Çalışmaları Uzmanı

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir