2023 yılının Eylül ayının sonunda “Dağlık Karabağ” yapılanması ortadan kaldırıldıktan sonra Güney Kafkasya’daki siyasal ortam büyük ölçekli olarak değişime uğramış ve bölgedeki güç dengesi de önemli derecede değişmiş durumdadır. Bu durum “Zangezur Koridoru” konusuyla ilgili bölgesel ülkelerinin tutumunun değişmesine net bir şekilde yansıtılmakta ve özellikle Azerbaycan ve Türkiye koridorun “Ermenistan üzerinden geçmek zorunda olmadığını” ifade etmeye başlamıştır.
Mesela Türkiye’nin tutumuna bakıldığında, Nahçıvan’daki Azerbaycan-Türkiye görüşmesinde “Zangezur Koridoru”ndan bahsetmeyerek Türkiye-Ermenistan sınırının açılması için koridorun açılmasının şart olmadığını ima etmiştir. Ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğan geçen günlerde Zangezur Koridoru’ndan bahsederek, “Bu koridor savaş yeri olarak hayal edilmez. Bu konuyu barışçıl şekilde çözmeliyiz. Bölgedeki demiryolu Türkiye ve Nahçıvan’ı Ermenistan üzerinden Azerbaycan’a bağlayacaktır. Ana Ermenistan üzerinden geçmezse de İran üzerinden geçecek” demiştir. Böylece Türkiye Nahçıvan ve Azerbaycan arasında ulaşım sağlayacak yolun Ermenistan üzerinden geçmesinin gerekmediğini vurgulamıştır. Böylece Türkiye Ermenistan üzerinden geçecek “Zangezur Koridoru”nu açmaktan vazgeçmeye yöneldiğini ve Türkiye-Ermenistan ilişkileri konusunda daha ılımlı davranmak istediği görülmektedir.
Ayrıca “Zangezur Koridoru”nu açma konusunda en istekli olan Azerbaycan’ın bile davranışında ciddi değişimin yaşandığı gözlemlenmektedir. Genellikle Azerbaycan Rusya’nın desteğine dayanarak Batı’ya karşı direnebilirdi ve Türkiye’ye karşı da kendi isteklerini belli seviyede dayatabilirdi. Ermeni-Türk ilişkileri konusunda da Azerbaycan “Zangezur Koridoru”nun açılmasını şart olarak göstererek Türkiye-Ermenistan sınırının açılmasına karşı çıkmış ve Türkiye-Ermenistan arasındaki süreç sıkça tıkanmıştır. Fakat 2023 yılının Eylül ayının sonundan sonra ise Rusya Güney Kafkasya üzerindeki nüfuzu önemli derecede kaybetmiş ve Rus yanlısı Dağlık Karabağ yönetimi de ortadan kaldırılmıştır. Bunun sonucu olarak bölgede güç dengesi Batı’nın lehine değişmiş ve Azerbaycan artık Rusya’dan desteği alamaz hale gelmiştir. Bu durum altında Batı ülkeler Azerbaycan’a karşı caydırıcı politikayı uygulamaya başlamış ve Azerbaycan da bu durum altında Batı’ya riayet etmek zorunda kalmıştır. Gerçekten de Azerbaycan hükümeti “Ermenistan’ın toprak bütünlüğünü tamamen tanıdık, zaten başka hedeflerimiz olmadığından dolayı 20 Eylül’de anlaşmaya imzaladık. Horadiz’den Zengilan’a uzanan demiryolu inşaatı devam ediyor ve bu demiryolu İran üzerinden Nahçıvan ve Türkiye’ye bağlanacaktır.” demiş ve koridorun İran üzerinden de geçebileceğini ifade etmiştir. Böylece bölgedeki güç dengesinin değişimden dolayı Azerbaycan da “Zangezur Koridoru”ndan vazgeçerek Türkiye-Ermenistan-Azerbaycan ilişkilerine daha gerçekçi şekilde yaklaşmak zorunda kalmaktadır.
Sonuç olarak bölgedeki güç dengesinin değişiminden dolayı günümüzde sadece Rusya “Zangezur Koridoru”nun açılması konusunda istekliyken hem Türkiye hem de Azerbaycan bu koridorun açılmasından vazgeçmeye yönelmekte ve bu eksik de uzun vadede “Ermenistan Koridoru”nun açılmasıyla kaldırılabilir. Böylece Dağlık Karabağ isimli yapılanma ortadan kaldırıldıktan sonra bölgedeki güç dengesi önemli derecede değişmiş ve bu durum altında Türkiye’nin yanı sıra Azerbaycan kendisi de “Zangezur Koridoru”ndan vazgeçmeye yöneldiği net bir şekilde görülmektedir.
Dr. Öğr. Üyesi Keisuke Wakizaka (İstanbul Gelişim Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü)
