Paşinyan hakimiyyəti Rusiyaya qarşı siyasi-psixoloji savaş açıb və Kreml hələlik buna adekvat reaksiya verməkdə çətinlik çəkir… Bunu isə indiki situasiyada ya Kremlin maksimum səviyyədə təmkinli davranması, ya da Rusiyanın sadəcə, acizliyi ilə izah etmək mümkündür…
Ermənistanın son davranışları intihar xarakteri daşıyır. Rəsmi İrəvan Ermənistanın geopolitik xəritədən silinməsinə yol aça biləcək bütün mümkün addımları israrla atır. Bu reallığı Ermənistan siyasi dairələrində anlayanlar da olmamış deyil. Halbuki, Paşinyan hakimiyyətinin Ermənistanın gələcək taleyini belə israrla böyük riskə atması artıq geriyə dönüş olmayan yol təsiri bağışlayır. Və bunu rəsmi İrəvanın müstəqil siyasət yürütməsi ilə izah etmək isə qətiyyən mümkün deyil.
Böyük ehtimalla Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanın xarici himayədarlarının səhnəarxası təlimatları ilə hərəkət edir. Əks halda, rəsmi İrəvan sülh prosesindən uzaqlaşıb, Ermənistandan müqayisə edilməyəcək qədər güclü olan Azərbaycanla yeni savaş təhlükəsinə səbəb olacaq davranışlara cəsarət göstərməzdi. Yəqin ki, Ermənistanı öz geopolitik maraqlarına alət edənlər rəsmi İrəvana yerinə yetirə bilməyəcəkləri təhlükəsizlik təminatı veriblər.
Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, əsl reallıqdasa, rəsmi İrəvan Ermənistanın təhlükəsizlik mexanizmlərini də sıradan çıxartmağa başlayıb. Belə ki, Paşinyan hakimiyyəti bir tərəfdən hərbi təxribatlarla Azərbaycanı yeni savaşa çəkir. Digər tərəfdən isə növbəti savaşın Ermənistan üçün fəlakətli nəticələr verməməsində müəyyən qədər rol oynaya biləcək yeganə dövlət olan Rusiya ilə münasibətləri korlamaqda da davam edir. Və bunun geopolitik manevrlərlə izah edilməsi üçün elə bir ciddi arqument tapmaq da mümkün deyil.
Məsələ ondadır ki, rəsmi İrəvana təhlükəsizlik təminatı vəd edən Qərb ölkələri Azərbaycanla müharibədə Ermənistanı qorumaq imkanından uzaqdırlar. Kreml isə Paşinyan hakimiyyətinin Rusiyaya qarşı düşmənçilik siyasətinə adekvat olaraq, Ermənistanı növbəti dəfə fəlakətdən xilas etməyə həvəsli olmaya da bilər. Yəni, müəyyən mənada, Paşinyan hakimiyyəti hazırda “ağıltutulması”na uyğun davranır.
Rəsmi İrəvanın Kremlə qarşı son addımları artıq Rusiya-Ermənistan qarşıdurması yaradıb. Paşinyan hakimiyyəti prezident Vladimir Putinin həbsinə qərar vermiş Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə qoşulmaq barədə Roma statutunu məhz indiki qarşıdurma mərhələsində Ermənistan parlamentinə göndərib. Və bu, o deməkdir ki, həmin sənədin ratifikasiyası Ermənistanın qapılarını Kreml sahibinin üzünə bağlamış olacaq.
Digər tərəfdən, baş nazir Nikol Paşinyan son vaxtlar bütün açıqlamalarında Rusiyanı kəskin üslubda ittiham edir. Erməni baş nazir Ermənistanın bütün uğursuzluqlarına görə məhz Rusiyanı suçlayır. Üstəlik, rəsmi İrəvanda belə qənaət yaranıb ki, Rusiya Ermənistanın təhlükəsizlik maraqlarına adekvat cavab verə bilmir. Ukrayna savaşı ucbatından çıxılmaz duruma düşən Rusiyanın özünün silah-sursata ehtiyacı olduğunu bir dövrdə Kreml Ermənistanı silahlandırmaq imkanında deyil. Ona görə də, Paşinyan hakimiyyəti əmindir ki, Ermənistanın təhlükəsizlik sisteminin yalnız Rusiyadan asılı olması böyük səhvdir.
Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan bu böyük səhvi düzəltmək niyyətinə düşüb. Ancaq seçdiyi yolun doğru olub-olmadığı da kifayət qədər ciddi suallar doğurur. Hər halda, hələlik Cənubi Qafqazda regional oyunçu statusunu qoruyan Rusiya Ermənistana ABŞ və Qərbdən daha etibarlı himayədar rolunu oynamaq imkanındadır. Və rəsmi İrəvan Rusiyanın Ermənistanın mövcudluğunun yeganə təminatçısı olduğunu isə unudur.
Məsələ ondadır ki, Paşinyan hakimiyyəti hazırda Rusiyanın patronajlığı altında olan KTMT-nı da açıq şəkildə hədəfə almış kimi görünür. Belə ki, rəsmi İrəvan Ermənistanın bu hərbi-siyasi alyansdakı təmsilçisini geri çağırıb. Bununla da KTMT-dan çıxmaq niyyətinin kifayət qədər ciddi olduğunu sezdirməyə çalışıb. Və belə kəskin manevrlərin Kremldə ciddi qıcıq doğuracağını isə anlamaq qətiyyən cətin deyil.
Halbuki, Paşinyan hakimiyyəti hələ ötən il KTMT-nın Ermənistana hərbi dəstək mənbəyi deyil, məhz təhlükəsizlik problemi olduğunu bəyan etmişdi. Rəsmi İrəvan Ermənistanın bu qurumdan çıxmasına yönəlik addımların mərhələli şəkildə atılacağını da qətiyyən gizlətməmişdi. Ardınca KTMT-nın İrəvan sammitində yekun bəyannamənin qəbul edilməsinin baş nazir Nikol Paşinyan tərəfindən kobud müdaxilə ilə əngəllənməsi ziddiyyətlərin dərinləşdiyini düşünməyə əsas verirdi.
Sonrakı mərhələdə rəsmi İrəvanın Azərbaycanla sərhəd bölgəsinə Avropa Birliyinin mülki müşahidə missiyasının yerləşdirilməsi də Ermənistanın KTMT-dan uzaqlaşmağa çalışdığını göstərirdi. Çünki KTMT-nın Ermənistana öz müşahidə qrupunu göndərmək barədə müraciətləri rəsmi İrəvan tərəfindən israrla geri çevrilməkdəydi və bu proses hələ də davam edir. Bu baxımdan, Ermənistan Rusiyanı və Kremlə bağlı qurumları inkar etməkdə tamamilə qərarlı görünməkdədir.
Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan Ermənistanı həm KTMT-dan, həm də Rusiya ilə hərbi müttəfiqlikdən uzaqlaşdırmağa çalışır. Rəsmi İrəvanın Ermənistanın ABŞ-la birlikdə hərbi təlimlərə qatılmaq qərarı verməsi isə yəqin ki, Kremldə “soyuq duş” effekti yaratmış olmalıdır. Çünki bu, Rusiyanın hərbi müttəfiqinin – Ermənistanın Kremlin beynəlxalq düşməni – ABŞ ilə hərbi sahədə əməkdaşlıq etməsi anlamına gəlir. Və bunun Rusiya üçün qəbuledilməz situasiya olduğu isə qətiyyən şübhə doğurmur.
Hər halda, Kremldən verilən açıqlamada rəsmi İrəvandan izahat tələb edilir. Üstəlik, xəbərdarlıq edilir ki, Rusiyanın Ermənistana münasibətində rəsmi İrəvanın verəcəyi izahatın məzmunu böyük önəm daşıya bilər. Çünki vaxtilə rəsmi İrəvan KTMT-nın Ermənistanda keçirilməsi planlaşdırılan hərbi təlimlərini ləğv etmişdi. İndisə, Rusiyanın hərbi müttəfiqi Ermənistan məhz ABŞ-la hərbi təlimlərə hazırlaşır.
Bütün bunlar onu göstərir ki, Paşinyan hakimiyyəti Rusiyaya qarşı siyasi-psixoloji savaş açıb. Hələlik Kreml bu savaşa adekvat reaksiya verməkdə çətinlik çəkir. Bunu ya Kremlin maksimum səviyyədə təmkinli davranması, ya da Rusiyanın sadəcə, acizliyi ilə izah etmək mümkündür.
Çünki Rusiyanın hərbi müttəfiqi Ermənistan Kremli ABŞ silahı ilə vurur. Kreml isə Rusiyanın vərdiş etdiyi ənənəni pozaraq, sadəcə, izahat tələb etməkkə kifayətlənir. Halbuki, Kremlin belə situasiyalarda aqressivləşdiyi və Rusiyaya xəyanət edənləri dərhal cəzalandırmağa üstünlük verdiyi heç kəsə sirr deyil. Və bu baxımdan, hazırda Rusiyanın nəhəng dövlət imicinin böyük sınaq qarşısında olduğu da qətiyyən şübhə doğurmur.
Elçin XALİDBƏYLİ
