Zhanat Momynkulov: İran ve Kazakistan İlişkilerini Yeni Düzeye Çıkarmak İstiyor

İran Cumhurbaşkanı Masoud Pezeşkiyan, 10–11 Aralık 2025 tarihlerinde Kazakistan’a resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaretin ana odakları ekonomik işbirliği, transit ve lojistik altyapı, ticaret hacminin artırılması ve iki ülke ilişkilerinin kapsamlı geliştirilmesiydi. Bu ziyaret, İran’ın Orta Asya’ya yönelik politika öncelikleri ve Kazakistan ile bölgesel bağlantı ağlarını güçlendirme stratejisi çerçevesinde önem taşıyor.

Bölgesel durumlardan sıkışan İran Kuzeye açılmak istiyor, Avrasya Ekonomik Birliği ve Orta Asya, Çin yollarına çıkmak hedeftir. Astana için İran her zaman sıcak denizlere çıkış sağlayabilecek hep potansiyel transit geçişidir. İran yeniden Kuzeye yönelirken Kazakistan da İran’ı coğrafi açıdan sadece bir komşu değil, aynı zamanda şimdi olmasa da ileride karşılıklı liojistik çıkarlarına dayanan stratejik partner olarak görmek isteyebilir. Ancak yaptırımlar ve jeopolitik sorunlar buna engel olmaktadır. Hazar Denizi tarafından taşımacılık ve diğer konularda ikili ortaklık gelişebilir.

Ziyaret Sonuçları ve Anlaşmalara gelince, İşbirliği Belgeleri ve Anlaşmalar imzalanması sözkonusudur.
14 işbirliği belgesi ve memorandum imzalandı; bunlar arasında ulaştırma, transit, lojistik, kültürel değişim, hukuki yardım, sağlık ve medya işbirliği var.

Ayrıca dışişleri bakanlıkları programları, kültürel değişim programı (2026-2028) ve fikri mülkiyet alanında işbirliği gibi kapsamlı anlaşmalar kabul edildi.

Bu belgeler, sadece siyasi söylemle kalmayıp somut çerçeve anlaşmalar ve ortak çalışma programları ortaya koyuyor.

İkinci konu, ticaret hedefleri ve hacim arttırma çabaları ile ilgiliydi.
Ticaret hacminde ciddi artış hedefleniyor: Taraflar uzun vadede ticaret hacmini 3 milyar USD’e çıkarmayı amaçlıyorlar ve bu hedef özellikle daha önceki üst düzey diplomatik ziyaretlerde de tekrarlanmıştı.

2025’in ilk üç çeyreğinde ikili ticaret yaklaşık 310 milyon USD’ye yükseldi ve Kazak ihracatı önceki yılın aynı dönemine göre üç kat arttı.

Pezeşkiyan, ziyaretin sonuçlarını “ilişkileri güçlendirme yolunda belirleyici bir adım” olarak nitelendirdi.

En önemli konulardan biri transit ve ulaştırma işbirliği idi. Transit işbirliği, bu ziyaretin en çok vurgulanan noktalarından biriydi:

Kazakistan taşımacılığı için İran üzerinden transit kapasitenin artırılması hedefleniyor; bunun için Kuzey-Güney ve Asya-Avrupa koridorları üzerinde ortak planlama yapıldı.

Ulaşım ve lojistik alanında ortak stratejiler, İran’ı Kazakistan için Güney Denize açılan bir koridor olarak konumlandırma potansiyeline sahip. Kazaklar İran’ın deniz kenarında bir lojistik hub kuruyor. Kuzey-Güney koridoru hem Hazar aracılığıyla hem de Türkmenistan üzerinden gelişebilir.

Bu, enerji ve hammadde ihracat yollarının çeşitlendirilmesi ve lojistik maliyetlerin düşürülmesi açısından önem taşıyor.

Öne çıkan ekonomik alanlara gelince
Anlaşmalar sadece transitle sınırlı kalmadı; diğer sektörlerde de işbirliği öne çıktı: Tarım ve gıda ürünleri ticareti, Sağlık ve ilaç üretimi. Bankacılık ve finansal hizmetler, İş ve yatırım forumları, Kültürel ve medya alışverişi, Hukuki ve diplomatik koordinasyon.

Bu, ilişkilerin sadece altyapı odaklı değil, sosyal ve ticari ağlar düzeyinde derinleştiğini gösteriyor.

Taraflar istediğini aldı mı? sorusuna gelirsek, yani bit başarı değerlendirmesi yapacak olursak, evet, ziyaret genel anlamda başarılı kabul ediliyor, çünkü: somut anlaşmalar imzalandı ve ikili programlar belirlendi.

Uzun vadeli ticaret hacmi hedefleri vurgulandı ve mevcut ticaret yüzdesel olarak arttı.

Transit ve lojistik alanında ortak strateji çerçeveleri konuldu.

Politik irade ve liderlerin karşılıklı taahhüdü açıkça ifade edildi.

Ancak bazı zorluklar ve bekleyen konular hala var:

Büyük ticaret hedeflerinin kısa dönemde gerçekleşmesi zor (3 milyar USD uzun vadeli zor bir hedef).

Transit koridorlar ve altyapı projeleri zamana ve yatırım gerektiriyor.

Bankacılık ve uluslararası finans engelleri gibi dışsal faktörler (örneğin yaptırımlar) hâlâ risk oluşturuyor.

Sonuç olarak,
İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın Kazakistan ziyareti hedeflenen ekonomik ve transit işbirliğini geliştirme yönünde önemli adımlar attı. Taraflar hem ticaret hacmini artırmak hem de transit altyapıyı geliştirmek için kapsamlı anlaşmalar imzaladılar. Ziyaret, deklarasyon düzeyinin ötesine geçerek somut belgeler, stratejiler ve ikili programlar üretebilir.

Kısacası, taraflar istediklerini büyük ölçüde aldı (anlaşma, irade, somut hedefler).

Ancak tam başarı, bu anlaşmaların uygulanması ve sonuçlara dönüşmesi ile ölçülecek, ki bu da zaman ve işbirliği gerektiriyor.