Vahram Atanesyan: İran Orta Asya’ya “geri dönüyor

Kazakistan ve İran cumhurbaşkanları arasında, yüz yüze ve genişletilmiş bir heyetle olmak üzere iki farklı formatta gerçekleştirilen görüşmeler Astana’da sona erdi. Tengrinews, Kazakistan Cumhurbaşkanlığı İdaresi Halkla İlişkiler Dairesi’nden yapılan yazılı açıklamaya atıfta bulunarak bunu bildirdi. Tarafların sekiz hükümetler arası ve departmanlar arası anlaşma imzaladığı ancak bunların içeriğinin detaylandırılmadığı belirtildi.

Görüşmelerin sonunda Kassym-Jomart Tokayev ve Mesud Pezeshkian basına açıklamalarda bulundu. Kazakistan Cumhurbaşkanı, İran’ı “binlerce yıllık bir medeniyetin mirasçısı” ve “yüksek uluslararası prestije sahip bir ülke” olarak nitelendirdi. Tokayev özellikle İran’ın son yıllarda teknoloji alanındaki başarılarını vurguladı. Kazakistan için İran’ın “Güneybatı Asya ve Kuzey Afrika’ya açılan bir kapı” olduğunu belirten Kazakistan Cumhurbaşkanı, taraflar arasındaki demiryolu, karayolu ve deniz yolu iletişiminin önemini vurgulayarak Astana’nın bu yönde büyük ölçekli projeler yürüttüğünü kaydetti.

İran Cumhurbaşkanı, cevabında Kazakistan’ı Hazar Denizi havzasına atıfta bulunarak “komşu ülke” olarak nitelendirdi ve ikili ticaret, ekonomik ve kültürel işbirliğinin önemini vurguladı. Pezeşkiyan, “iki ülkenin uluslararası konulardaki görüşlerinin örtüştüğü” yönünde çok önemli bir noktaya değindi. Görünüşe göre İran, Kazakistan ile işbirliği yoluyla bir ölçüde izolasyonunu aşmaya çalışıyor. Buna karşılık Kazakistan, İran toprakları üzerinden kargo taşımacılığına ilgi duyuyor.

Irna haber ajansı ise Rusya ve İran cumhurbaşkanları arasında yakın gelecekte bir görüşme gerçekleşeceğini bildirdi. Bu açıklamayı İran İslam Cumhuriyeti’nin Moskova Büyükelçisi Celali yaptı. Büyük olasılıkla İran cumhurbaşkanı Kazakistan’dan Türkmenistan’a gidecek; Rusya ve Türkiye cumhurbaşkanları Vladimir Putin ve Recep Tayyip Erdoğan da 12 Aralık’ta Türkmenistan’a varacaklar. Edinilen bilgilere göre, Putin-Erdoğan görüşmesi de planlanıyor.

9-10 Aralık tarihlerinde Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Galuzin, Bakü’de Azerbaycanlı mevkidaşı Samir Şerifov ve İlham Aliyev’in dış politika danışmanı Hikmet Hacıyev ile görüşmeler gerçekleştirdi. Bu vesileyle Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında, taraflar arasındaki Hazar Havzası işbirliği konusuna da vurgu yapıldı. Rusya ve Azerbaycan, Hazar Havzası’ndaki enerji projelerini koordine etme konusunda bir anlaşmaya sahipler.

Orta Asya-Hazar Havzası-Güney Kafkasya işbirliği, siyasi ve güvenlik açısından hem bir fırsat hem de bir zorluk teşkil ediyor. Rusya’nın Avrupa Birliği ile ciddi anlaşmazlıkları var ve Avrupa Birliği de yakın zamanda İran’a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya koydu. İran ve Rusya Orta Asya’da işbirliği yapabilir mi? İran Dışişleri Bakanı Araghchi’nin yıl sonuna doğru Moskova’yı ziyaret edeceği biliniyor.