Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev’in basın ofisinden yapılan  açıklamaya göre, C5+1 çerçevesinde düzenlenen Washington zirvesi  6 Kasım’da gerçekleştirilecek  .

Kazak ve Özbek yetkililer aylardır Trump’ın Orta Asya’yı ziyaret eden ilk ABD başkanı olmasını sağlamaya çalışıyor  . Trump ise, Orta Asya’nın bol miktardaki kritik mineral zenginliğine ABD’nin geniş erişimini sağlama ve Rusya ile Çin’in bölgedeki etkisini sınırlama çabalarını sürdürürken, görünüşe göre kendi sahasında avantaj elde etmek istiyor . Çin şu anda küresel kritik mineral tedarik zincirine hakim durumda.

Ocak ayında iktidara gelen Trump yönetimi,  Orta Asya ülkeleriyle diplomatik ilişkilerinde kritik mineraller konusunu  önceliklendiriyor .

ABD’nin Güney ve Orta Asya Özel Temsilcisi Sergio Gor ve Dışişleri Bakan Yardımcısı Christopher Landau’nun,  Kazak ve Özbek yetkililerle görüşmek üzere 26-30 Ekim tarihleri ​​arasında bölgede bulunması bekleniyordu . Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan bir basın açıklamasında, ziyaretin “ilişkileri güçlendirmeyi ve ticari bağları genişletmeyi” amaçladığı belirtilirken, C5+1 çerçevesinin 10. yıl dönümü olduğu da belirtildi. Ziyaretin, Washington zirvesinin gündemini belirlemeye yardımcı olması bekleniyor.

Jeopolitik ve ticaret seçeneklerini çeşitlendirmeye kararlı Orta Asya ülkeleri, bilgili Orta Asya kaynaklarına göre, nadir toprak elementleri ve diğer kritik minerallerin araştırılması, çıkarılması, işlenmesi ve ihracatı konusunda Amerika Birleşik Devletleri ile iş birliğini genişletmeye istekli. Trump yönetimi yetkilileri bugüne kadar  kritik mineral ticaretini geliştirme konusundaki ilgilerini defalarca dile getirse de , bu yönde çok az somut adım atıldı. Orta Asya ülkeleri, zirveden hem Trump yönetiminin hem de ABD özel şirketlerinin yatırım taahhütlerine dair net bir tabloyla ayrılmayı umuyor. 

Trump yönetiminin, Kazakistan’da büyük tungsten yatakları geliştirmek için bir ABD tüzel kişiliği girişimini desteklediği bildiriliyor . Ancak Orta Asya ülkeleri çok daha spesifik projeler geliştirmeyi hedefliyor.

Kritik mineraller sorunuyla paralel olarak, Orta Asya devletlerinin, özellikle Kazakistan ve Özbekistan’ın,  çeşitli ekonomik sektörlerde kullanılan teknolojilerin hızlı transferini kolaylaştırmak için ihracat kontrol çerçevesinin tam kadro ve en iyi şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla ABD’den taahhüt talep etmesi bekleniyor . Bu yaz, ABD Ticaret Bakanlığı’ndaki tıkanıklığın ihracat lisanslarının verilmesini engellediğine dair haberler dolaştı.

Özellikle Kazak yetkililer için zirve, Trump yönetiminden,  Jackson-Vanik ticaret kısıtlamalarını kaldırmak ve Kazakistan’a kalıcı en çok kayrılan ülke ticaret statüsü vermek için Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Kongre ile birlikte çalışacaklarına dair kesin bir söz alacakları yönündeki beklentileri artırıyor. Soğuk Savaş’ın modası geçmiş bir mirası olarak görülen Jackson-Vanik statüsü, Astana’nın Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkilerinde uzun süredir hassas bir konu olmuştur. Kazak yetkililer, Jackson-Vanik statüsünün kaldırılmasının “C5+1 ilişkilerini yeni zirvelere taşıyacağını” ve Trump yönetimi için “miras niteliğinde bir başarı” olacağını söylüyor.

Orta Asyalı yetkililer ayrıca, zirvenin bölgedeki Barış Gönüllüleri programının genişletilmesi de dahil olmak üzere ABD’deki kültürel ve eğitimsel değişimleri hızlandırmasını istiyor. Bölge hükümetleri, eğitim değişimlerinin  yerel yönetim kapasitelerini geliştirme çabalarını güçlendirebileceğine inanıyor. Orta Asya’da, hükümetlerin kendi üretim, madencilik ve yapay zeka/BT sektörlerini geliştirme yönündeki ekonomik reform hedeflerine uyum sağlayabilmeleri için daha fazla eğitimli profesyonele ihtiyaç duyuluyor  . 

Su kaynakları yönetimi de Washington zirvesinin gündem maddelerinden biri olabilir. Orta Asya liderleri,  ekonomik kalkınma çabalarını baltalama ve toplumsal çalkantılara yol açma tehdidinde bulunan suyla ilgili sorunların yönetimi için ortak eylemin önemini giderek daha fazla kabul ediyor. Örneğin Kazakistan, Hazar Denizi’nin su seviyesinin düşmesiyle başa çıkmak için Washington’dan yardım isteyecek  . Denizdeki su seviyesinin düşmesi, ABD destekli Orta Koridor ticaret rotasının gelişimi için önemli bir zorluk teşkil ediyor. Denizde sefer yapan kargo gemileri, özellikle Kazakistan’ın Aktau limanı olmak üzere bazı önemli limanlara erişebilmek için artık kapasitelerinin altında yük taşımak zorunda kalıyor.