19 Eylül 2023 tarihinde Azerbaycan ordusu Dağlık Karabağ’ın merkezi olan Hankendi’ndeki (Ermenice: Isdepanagerd) askeri tesisleri vurmuş ve bölgede gerginlik zirveye ulaşmış durumdadır. Bu konu hakkında Türkiye ve dünyadaki kamuoyunda “Ermenistan-Azerbaycan Savaşı”nın tekrar başladığına dair algı yaygın şekilde benimsenmektedir.
Fakat gerçeğe bakıldığında durumun çok farklı olduğu görülmektedir. Azerbaycan hükümeti bu savaşın “Azerbaycan toprağının bir kısmını işgal eden Dağlık Karabağ Cumhuriyeti hükümetine karşı savaş” olduğunu açık şekilde beyan etmekte ve “Ermenistan-Azerbaycan arası savaş” olduğunu inkâr etmektedir.
Ermenistan tarafına bakıldığında “Karabağ’da tırmanan insani kriz”den endişe duyduğunu dile getirirken Bu çatışmanın Ermenistan toprağına saldırı olmadığından dolayı Ermenistan’ı ilgilendirmediğini açıklamış ve Karabağ sorununun Rusya ve Azerbaycan arasında çözülmesi gerektiğini tekrarlamıştır. Aynı zamanda bu çatışma Ermenistan hükümetine kendi içindeki Rusyacı-Taşnakçı unsurlarını tasfiye etmek için büyük fırsatı sunmuştur. Bugünlerde Ermenistan’da bu krize Ermenistan’ı müdahil etmek için Ermenistan hükümetine çeşitli baskılar uygulanmakta ve sokaklarda gösteriler düzenlenmektedir. Ermenistan hükümeti bu çatışma esnasında tıpkı kendisini Dağlık Karabağ yönetiminin yanındaymış gibi gösterirken resmen Ermenistan ordusunun Karabağ’a sevk edilme ve ülke içinde genel seferberliğin ilan edilme ihtimali şu anlık yok denebilecek kadar azdır. Tam tersine Ermenistan Rusyacı-Karabağ klanı-Taşnakçı unsurları tasfiye etmek için onları Karabağ’ın yanında savaşmak isteyen gayri resmî gönüllü asker olarak gönderip onlar üzerinde sorumlu olmadığını dile getirebilir. Böylece Ermenistan açısından Karabağ’daki bu çatışma kendi içindeki Rusyacı-Taşnakçı unsurları tasfiye edip daha özgür politikayı oluşturmak için önemli fırsat olarak değerlendirmektedir. Ayrıca İran’da bu çatışmaya müdahil olmayacağını dile getirmiştir. Dolayısıyla bu çatışmada Batı ülkeler Azerbaycan’ı katliam yapmakla suçlarken ne Rusya, ne İran, ne Türkiye ne de Ermenistan aktif aktör olarak yer almakta ve şimdilik bu çatışmanın Ermenistan-Azerbaycan arası savaşa dönüşmesi zor görülmektedir.
Fakat diğer yandan, Azerbaycan ve Dağlık Karabağ yönetimi arasındaki bu çatışma Rusya ve Batı ülkeler gibi dış güçlerin müdahalesinden dolayı Karabağ’ın hukuki-siyasi statüsünün pekiştirilmesine yol açabilir ve bu takdirde Rusya Dağlık Karabağ’ı Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan gibi bölge devletlerine baskı uygulamak için bir üs olarak kullanabilir. Bu durum altında hem Azerbaycan hem de Ermenistan bu çatışmayı kendi çıkarları için büyük fırsat olarak değerlendirirken Dağlık Karabağ’ı “Kafkasya’nın Guantanamo”su haline getirme tehlikesini taşımaktadır.
Dr. Öğr. Üyesi Keisuke Wakizaka (İstanbul Gelişim Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü)
