İnsan hakları örgütleri, İran’ın güneybatısında petrol zengini Huzistan eyaletinde su kesintilerine karşı düzenlenen protestolarda yasadışı bir şekilde aşırı güç kullandığını bildirdi.
Uluslararası Af Örgütü (Emnesty), güvenlik güçlerinin Huzistan’daki barışçıl protestoları bastırmak için gerçek mühimmat ve göz yaşartıcı gaz kullandığını açıklayarak, güvenlik güçlerinin en az 8 kişiyi öldürdüğüne dair ellerinde bilgi olduğunu belirtti.
İran medyası ve yetkililer ise, fırsatçılar ve isyancıları protestoculara ve güvenlik güçlerine ateş açmakla suçlayarak, biri polis ve biri protestocu olmak üzere en az 5 kişinin öldüğünü duyurdu.
İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) ise, İranlı yetkililerin protestoculara karşı aşırı güç kullandığını bildirerek, hükümetin ölümler hakkında şeffaf bir soruşturma yürütmesi çağrısında bulundu.
HRW’de İran araştırmacısı olan Tara Sepehri Far, “İranlı yetkililerin artan ekonomik zorluklar ve kötüleşen yaşam koşullarından bıkmış protestoculara mermilerle yanıt verme konusunda çok rahatsız edici bir sicili var. Hükümet yetkililerinin barışçıl toplanma hakkını güvence altına alması ve güvenlik güçlerinin aşırı güç kullanmasını durdurması gerekiyor” dedi.
Örgütün Ortadoğu ve Kuzey Afrika Direktör Yardımcısı Diana Eltahavi ise, “İranlı yetkililerin yasadışı ölümcül güç kullanımına ilişkin korkunç bir sicili var. Huzistan’daki olayların sıklığı, Kasım 2019’un korkunç yankılarını taşıyor” şeklinde konuştu.
HRW, bölgede internet kesintisi raporları olduğunu belirterek, son üç yıl içinde yetkililerin protestolar sırasında sürekli olarak bilgiye erişimi kısıtladığını da kaydetti.
Ruhani Ahvaz’daki protestoların haklı olduğunu itiraf etti
Reisi, Ali Şemhani ile istişarelerin ardından özel elçi atadı.
Ahvaz halkı, nehirlerin akış yönünün değiştirilmesine karşı protesto yürüyüşü düzenledi.
İran’da nehirlerin akış yönünün değiştirilmesine karşı düzenlenen protestolar İsfahan ve Buşehr’e sıçradı. İranlı yetkililer, Ahvaz’da Arap ve diğer kesimlerden protestocuları tutuklayarak sıkı güvenlik önlemleri aldı.
Protestoların haklılığını itiraf eden Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani bölgeye özel bir elçi gönderildiğini duyurdu. İran emniyetinden yapılan açıklamada ise Polis Şefi ise gerilimden protestocular sorumlu tutuldu.
Ahvaz’daki ve bazı şehirlerde sıcaklıkların düşüşe geçmesiyle birlikte protestolar çarşamba akşamı yeniden başladı. İsfahan ve Buşehr’de de su protestolara destek sloganları atıldı. Tahran’da da durum farklı değildi. Protestocuların yolcularla dolu bir metro istasyonunda “Diktatöre ölüm” sloganları attığı görüntüler yayınlandı. Ardından gösteriler Kerec’e sıçradı.
Dün yaptığı açıklamada halkın protesto düzenlemekte haklı olduğunu itiraf eden Ruhani, il halkı ile ‘ard niyetli slogan atanlar’ arasında ayrım yapılması çağrısında bulundu. “Yasal çerçevede protesto etmekte yanlış bir şey yok. Bunun 50 dereceye kadar çıkan sıcaklıklarda yaşayan insanların hakkı olduğunu belirtmek gerekir” ifadelerini kullanan Ruhani aynı zamanda güvenlik güçlerinin müdahalesini üstü kapalı bir şekilde savunarak “Belki de durumdan istifade etmeye, insanları silah olarak kullanmaya ve önde gelen isimleri öldürmeye çalışanlar vardır” dedi.
“Kuraklık ve bazı eski sorunlar insanlara eziyet verir. Bu yıl yağmurlar yüzde 52 oranda düştü ve benzeri görülmemiş bir kuraklık yaşandı. Su normalden daha verildi” ifadelerini kullanan Ruhani, meseleyi “sonbahar ziraati ve eylül sonunda özgürlük” ile izah etti.
Ruhani açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Bölgeye bir heyet gönderdik ve hazırlanan tüm plan üzerinde anlaştık. Planın her şekilde güvence edilmesi gerektiğini söyledim. Emirleri birinci vekile yönlendirdim.”
Twitter hesabından yaptığı açıklamada protestolarda ‘suç işlemeyen’ tutukluların acilen serbest bırakılması emri verildiğini bildiren Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani de gösterileri İran İslam Cumhuriyeti’nde doğal ve kabul edilmiş bir hak olarak değerlendirdi. “İnsanlar, iç sorunların bir sömürü haline gelmesine izin vermeyecek” ifadelerini kullandı.
Ancak yetkililer, Tahran ve Ahvaz’ın komşu illerinden özel çevik kuvvet ekiplerinin gelmesiyle hız kazanan güvenlik operasyonunda kaç kişinin gözaltına alındığına ilişkin biilgi vermediler. Bu hafta başlarında çıkan haberlerde güvenlik servisleri ve polis güçlerinin aktivistler, protestocular, çiftçiler ve şehrin ileri gelenlerine karşı büyük bir tutuklama kampanyası başlattığına dikkat çekilmişti.
Diğer yandan cumhurbaşkanı seçilen İbrahim Reisi, Irak sınırındaki eyaletin sorunlarını görüşmek amacıyla düzenlenen özel bir toplantıya katıldı. ISNA’nın haberine göre Reisi’nin ofisinden yapılan açıklamada, yeni İran Cumhurbaşkanı’nın sıkıntılı eyaletteki insanların koşullarıyla ilgili derin endişesini dile getirdiği belirtildi. Meselelerin ve çeşitli sorunların ilgisizlik nedeniyle birikmesini eleştiren Reisi, valiliklerde özel elçi atama ile kalkınma, su ve işsizlik sorununu çözmek için yatırım sözü verdi. Çarşamba günü İran Rehberi Hamaney’in hesabındaki paylaşımda da kuru tarım arazisi önünde bir Arap çiftçinin resmi yayınlanarak önceki yıllarda İranlı yetkililerin Huzistan’ın sorunlarını çözmeye çağrıldığı kaydedildi.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price söz konusu açıklamalar öncesinde şunları söyledi:
“İran güvenlik güçleri, son 50 yılın en kötü kuraklığı kaydedildiği bir zamanda, şiddetli su kıtlığı nedeniyle gösteri düzenleyen protestocuları bastırmaya çalışıyor. İranlılar sadece susadık diye vurulmamalı. Sadece susadıklarını söyledikleri için İranlılara ateş edilmemeli.”
Price ayrıca ABD’nin halkın hesap verebilirlik talep etme hakkını da desteklediği kaydetti.
Eyalet Başsavcısı çarşamba günü bir bildiri yayınlayarak saflarını karşıt-devrimden ayırmaları, yabancı yanlısı grupların Huzistan’ın güvenlik ve istikrarını tehdit etmesine izin vermemeleri konusunda protestocuları uyardı.
Benzin fiyatlarında yüzde 300 zam yapılması üzerine patlak veren kanlı protestoların yaklaşık bir buçuk yıl ardından, ülkenin güneybatısındaki Karun ve Karha nehirleri boyunca ağırlıklı olarak Arapların yaşadığı şehirlerde bir haftadır gösteriler düzenleniyor.
Mahşehr şehrindeki Kura kasabasında düzenlenen önceki protestolarda Devrim Muhafızları’nın açtığı ateş sonucu düzinelerce kişi yaşamını yitirmişti. İran makamlarından yapılan son açıklamalar silahlı kişilerin bir polis memurunu öldürdüğü yönünde.
Karun ve Karha nehirlerini İran topraklarının içlerine doğru yönlendirme projesini kınayan sloganların atıldığı protestolar, eyaletteki doğu şehirlerine de sıçradı. Eylemciler güvenlik güçlerini protestoları barışçıl olmaktan çıkarmak amacıyla operasyonlar düzenlemekle suçluyor.
Protestocuların bildirdiğine göre güvenlik tedbirleri sıkılaştırıldı. Güvenlik güçleri, öfkeli protestolara sahne olan şehirlere beton bariyerler kurdu. Protestoların merkez üssü Süsengird’de çevik kuvvet araçları görüldü. Protestocuların aktardığına göre güvenlik güçleri ile göstericiler arasında yoğun çatışmaların yaşandığı gecenin ardından tutuklamalar hız kazandı. En az 100 kişi de yaralandı. Şehrin tüm mahallelerinde kontrol noktaları kuran yetkililer, şehirlere giden yolları trafiğe kapattı. Bir vatandaşın diğer bölgelerden gelen özel kuvvetleri yangın çıkarmakla suçlayarak alevler içinde kalan dükkanları gösterdiği görüntüler sosyal medyada hızla yayıldı.
Söz konusu su projesini eleştiren Ahvaz şehri milletvekili Mücteba Yusufi, başta İran’ın orta çölü olmak üzere bozkırda 25 çelik fabrikasının inşa edilmesinden duyduğu şaşkınlığı dile getirdi. Yusufi, ISNA’nın yayınladığı haberde “Bu şekilde çevreye zarar veriyoruz” uyarısında bulundu. İran ajansları, Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu üyelerinin yakında Ahvaz’ı ziyaret edeceklerini aktardılar.
