Merkezi Paris olan sistem, finansal işlemlerin yapılmasına olanak sağlıyor. 1970’li yıllarda kurulan SWİFT yani bankalar arası haberleşme sistemine benzer bir işlem yürütülüyor. SWİFT sisteminde ABD para transferlerini izleyebiliyordu fakat INSTEX buna müsaade etmiyor. Ayrıca bu sistem de ABD doları da kullanılmayacak.
INSTEX’in temel amacı ABD’nin İran’a karşı yaptığı ambargoları delmektir. Sisteme Almanya, Fransa ve İngiltere destek veriyor. Bu ülkeler arasında başlayan devreye giren INSTEX’e daha sonra başka ülkeler de dahil olabilecek.
Peki INSTEX’e Türkiye dahil olabilir mi?
Başkan Erdoğan daha önceki konuşmalarında ‘ yerli ve milli paramız ile doların egemenliğine son vermemiz gerekiyor’ demişti. Araştırmacılara göre ise Türkiye’nin bu sisteme dahil olması gerekiyor. Sadece İran ile ticaret için değil tüm dünyanın birbiriyle ticaret yaparak doların egemenliğini sarsmak, gücünü azaltmak ve yerli paraların önemini arttırmak için önemli olduğu da vurgulanıyor.
ABD’nin tepkisi nedir? diye sorarsak; ABD’nin bu sistem hakkında kesin bir söylemi olmuştu. Açıklamaya göre bu sisteme dahil olan ülkelerin ABD’nin finansal sisteminden çıkarılacaktı ve ABD, Avrupalı şirketlerin bu sisteme dahil olmamasını istediklerini belirtmişti. Aynı zamanda İran’ın bu sisteme katılacak altyapısının olmadığını da belirten ABD’ye karşı yapılan açıklamalarda hem sisteme destek veren ülkelerin hem de İran’ın altyapılarının hazır olduğu anlaşıldı.
EBRU ÇELİK –
İstanbul Gelişim Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Öğrencisi- Kafkassam Stajyeri