Polonya ve AB ilişkilerine bakmak ve analiz etmek için ilk adım Almanya ve Polonya arasındaki ilişkilere bakmak ile olmalıdır. Zira AB oluşumu ikinci dünya savaşı sonrası Almanya-Fransa ortak çıkarları üzerine birleşmeleri ve diğer Avrupa ülkelerinin bunu gelecek vadeden bir anlaşma olarak görmeleri üzerine onların da bu ortak çıkara imza atmaları ile oluşmuş bir topluluktur. Yani bugünkü Avrupa Birliği oluşumunun ilk adımlarını yine Almanya atmıştır. Polonya’nın ise AB ile ilişkisinin tarihi Almanya’sız olamaz. Soğuk Savaş sürecinde Batı Almanya, Polonya-Doğu Almanya sınırını tanımama politikasını sürdürdü. Polonya’daki komünist rejim ise otoritesini güçlendirmek için Polonya toplumunun çoğunluğunda mevcut bulunan Alman karşıtı duyguları kullandı ve bölgede Almanya’nın yayılmacı emelleri olduğunu vurguladı. İkinci Dünya Savaşı sonrası Polonya’ya bırakılan doğu Almanya’daki topraklardan sürgün edilen Almanlar ise toprakları geri almak için örgütlendiler. Polonya’nın ab ile olumlu ilişkileri demir perdenin yıkılması ile başlamıştır, duvarın yıkılması sonrasında Polonya’nın tutumu kendi kaderini belirlemiştir: Sosyalist rejim iktidarı doğuda son bulmuş olsa da rejimi destekleyen sosyalist ve komünist kısım Batı Almanya ile birleşmeye engel olamamış ve halk, ülke üzerinde yazılmış olan kadere boyun eğmemiştir. Aksine Avrupa Araştırmaları Merkezi üyesi Adrian Hyde-Price’a göre, Almanya-Polonya ilişkileri Orta Avrupa’da sürdürülebilir bir barış alanının temel direğini oluşturmuştur. Almanya ve Polonya, aralarındaki tartışmalı sınırın kalıcı niteliğini tanıyan bir anlaşma imzaladılar. Bu antlaşmaya göre, her iki taraf anlaşmazlıklarını barışçıl yollarla çözmeyi ve güvenlik alanında işbirliği yapmayı taahhüt etti. Yine aralarında bu tarz anlaşmalar yapıldı ve bunlar Polonya’nın Avrupa Birliğine katılımını hızlandırdı. Yapılan antlaşmalar iki tarafın da başarılı Fransız-Alman yakınlaşması modelini örnek alarak ilişkilerini ortak çıkarlar ve kaygılar etrafında kurumsallaştırma isteklerini göstermektedir.
Kuşkusuz Almanya-Polonya ilişkileri AB’nin, kendi sınırları etrafındaki anlaşmazlıkların çözümünü kolaylaştırması bağlamında bir başarı örneğidir. O zamandan bu yana Almanya, Polonya’nın Avrupa kurumlarıyla bütünleşmesinde gayrı-resmi sözcülüğünü yapmıştır. Bu da Polonya toplumunun Almanya algısını değiştirmesine yardımcı olmuştur. Polonya’nın Avrupalılaşması sürecinde, liberalleşme, hoşgörü, insan hakları, etnik ve azınlık hakları, demokrasiyi içselleştirmesini kolaylaştırmış; dış ilişkilerinde, devletlerarası anlaşma süreçlerinde uzlaşma politikasını ön plana çıkararak siyaset yapma tarzını değiştirmiştir.
Fatma Betül Memiş Kafkassam uzmanı
