Rusya’nın Kırım’ı yasa dışı şekilde işgalinin ardından 2014 yılında ABD’nin yaptırım listesine dahil edilen Rus dış istihbarat servisinin (SVR) şefi Sergey Narişkin’in, 2018 Ocak sonlarına doğru Washington’da ABD’li yetkililerle ABD Ulusal İstihbarat Başkanı Dan Coats ve diğer ABD’li yetkililerle Washington’da bir araya geldiği basında yer almıştı. Sergey Narişkin ile birlikte Rus İç İstihbarat Servisi Başkanı (Федеральная служба безопасности Российской Федерации, FSB) General Alexander Bortnikov’da Rus heyetindeydi. Görüşmenin tartışmaya açılması üzerine ABD Merkezi Haber Alma Dairesi’nin (CIA) başkanı Mike Pompeo, Rus istihbarat şefleriyle görüşülmesini savunmuş, “Bizden öncekilerin görüşme nedeni olan Amerika’yı güvende tutmak adına bizler belli aralıklarla Rus mevkidaşlarımızla görüşüyoruz. Amerika ve Rus çıkarlarının ittifak içinde olmadığı çok zor konuları görüşüyoruz. Bu karşılaşmalarda Amerika’yı savunuyoruz ve taviz vermiyoruz, asla vermeyeceğiz” demiş, bu tür görüşmelerin uygunsuz olmadığını da özellikle belirtmişti.(1) Bu görüşme sonrasında dikkatleri çeken bir başka istihbaratçı diyaloğu Suriye’de gerçekleşmişti. Türkiye Millî İstihbarat Teşkilatı Başkanı Hakan Fidan ile Lazkiye’deki Hmeymim üssünde Suriye Ulusal Güvenlik Bürosu Başkanı Suriye İstihbarat Şefi Ali Memluk’ün bir araya geldiği ve Afrin operasyonunun ele alındığı belirtilmişti.(2) Bu görüşmenin detayları yeni yeni ortaya çıkıyor. Bugün itibarıyla Suriye devlet televizyonu Ikhbariya Suriye Ordusu ve beraberindeki askeri güçlerin ülkenin kuzeyinde, PYD-YPG kontrolündeki Afrin’e gireceğini duyurdu. Bölgedeki PYD/YPG güçleri adına konuşan bir yetkili de Türkiye’nin Afrin’e askeri harekâtını püskürtmek amacıyla Şam hükümeti ile Suriye Ordusu’nun buraya girişine yönelik bir anlaşma yaptıklarını doğruladı.(3)
Sergey Narışkin’in son zamanlarda gerçekleştirdiği temasları ile farklı bir istihbarat diplomasisi yürütüyor. Washington ziyaretinden ardından Kahire’ye uçtu. Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ve Mısır İstihbarat Başkan Vekili Abbas Kamil ile iki ülke arasındaki güvenlik iş birliğini geliştirmeyi görüştü.(4) Sergey Yevgenyeviç Narişkin, Rus dış istihbarat servisinin başına atanmadan önce Rusya parlamento alt kanadı Duma Başkanı’ydı. 22 Eylül 2016’da Rusya lideri Vladimir Putin uzun süredir birlikte çalıştığı Sergey Narişkin’i dış istihbarat servisi SVR’nin başkanlığına getirdi. Sergey Naşkin Putin’in uzun zamandır müttefiki ve Sovyetler Birliği döneminde Putin’le birlikte KGB’de çalışan bir isimdi. Narişkin daha önce Putin’in özel kalem müdürlüğünü yapmıştı. Narişkin’in atanmasıyla, Putin’in Rus istihbarat servislerini birleştirerek, iç istihbarat servisi FSB ve dış istihbarat servisi SVR’yi birleştirip bir Devlet Güvenliği Bakanlığı kurmak istediği yorumları yapılmıştı. Narişkin ABD, AB ve Ukrayna’nın ambargo koyduğu yetkililerden biri. Putin bir konuşmasında Narişkin’e “Sen de hepimiz gibi, içinde bulunduğumuz durumun ve bu hizmetin başarısının ülkenin istikrarlı ve güvenli kalkınması için ne kadar önemli olduğunun farkındasın. Rusya’ya yönelik tehditlerin önünü çabucak kesmek, büyümelerini önlemek ve bir daha tekrarlanmayacakları şekilde faaliyet göstermek önemli” demişti. Narişkin doktora tezinde intihal yapmakla suçlanmış, ancak bu iddiaları reddetmişti. Narişkin’in selefi Mikhail Fradkov 2007’den bu yana SVR’nin başındaydı.(5)
Sergey Yevgenyeviç Narişkin 27 Ekim 1954, Leningrad doğumlu. Leningrad Mekanik Enstitüsü ve Saint Petersburg Uluslararası Yönetim Enstitüsü’nden mezun. Leningrad Politeknik Enstitüsü Rektör Yardımcısı olarak görev yapmış, KGB’de çalışmış, 1992-2004 yılları arasında çeşitli illerde görev yapmış, 2004 yılının başlarında Devlet Başkanlığı İdaresi’nde ekonomi departmanının başkan yardımcısı olmuş, 2004’te kısa bir süre Bakanlar Kurulu’nun kabine şefi yardımcısı olmuş, 2005-2009 yılları arasında Pervıy Kanal yönetim kurulu başkanı olmuş, 2004-2008 yıllarında Başbakan Yardımcısı ve Hükümet İcra Ofisi Başkanı olmuş, 2008-2011 yıllarında Devlet Başkanlığı İdaresi’nin Şefi olarak görev üstlenmiş, 2011-2016 yıllarında Devlet Duması başkanı olarak görev yürütmüş, 2016 yılı itibarıyla Dış İstihbarat Servisi Direktörü. Önde gelen bir siyasi kişilik olan Sergey Narişkin, 90’lı yıllarda Sen Petersburg Belediye Başkanlığından beri Devlet Başkanı Putin’in yakın korumalığını yaptı. Birinci televizyon kanalı, Duma Başkanlığı ve Başbakan Yardımcılığı gibi görevler üstlendi.(6)
Sergey Yevgenyeviç Narişkin’in Tatar asıllı olabileceği uzak bir ihtimal sayılmaz. “Rus’u kazı, altından Tatar çıkar” Rus atasözü muhtemelen Sergey Yevgenyeviç içinde geçerli. Rus isimli Sergey Yevgenyeviç’in soyadında yer alan Narıs-eski Tatar isimlerinden. ‘Narış’ güçlü erkek anlamında. Narişkin; eski Naryshkin soyundan gelenler gibi bir mana da içeriyor. Sergey Yevgenyeviç Narişkin’in aile geçmişi 1240 -1430 yıllarına uzanıyor. Bu tarihler arasında 130 Rus Knezi’nin (Rus soylusu) Orda’ya, yani Hanların ordugâhlarına gittiklerine ve bunlardan birçoğunun Hanların ordugâhında yıllarca kaldığına dair tarihi rivayetler mevcut. Rus Knezlerinin bu ziyaretleri Türk Hanlığının yönetim sistemini yerinden görmek ve ikili ilişkileri geliştirmek gibi amaçlar içeriyordu.
Altınordu Devleti’nin başkenti (Altınorda/1227-1502) Orda’yı ziyaretleri esnasında Hanların nasıl mutlak bir hükümdar olduğunu yakından görüyorlardı; zaten Han, Rus tabiri ile “Çar” idi. Rus tarihinde “Çar” adı ilk önce Altın Orda Hanlarına verilen bir unvandır. Ruslar için gerçek hükümdar örneği işte bu Altın Orda Hanlarıdır. 1242’de Altın Orda Devleti’ni kuran Batu Han, İdil Nehri’nin aşağı havzasındaki Saray kentini kendine başkent edindi ve topraklarını genişletti. 1256’da Batu Han öldüğünde devletin sınırları Kıpçak Bozkırı’nı (Deşt-i Kıpçak), İdil’in aşağı ve orta havzasını, Seyhun ve İdil ırmakları arasındaki Aral Gölü yöresini, Kafkaslar’ın Azerbaycan’a kadar olan kesimini kapsıyordu. Altın Orda Devleti, Lehistan (Polonya) ve Litvanya’yı vergiye bağlamıştı. Hanların Rus topraklarında baskı kullanarak uyguladıkları değişikliklerin yanında, Altın Orda hâkimiyetinin dolaylı etkileriyle Rusların Altın Orda’nın çeşitli uygulamalarını gönüllü olarak benimseyip örnek almaları da söz konusuydu. Rusların Altın Orda’ya olan bağlılıklarından biri de paralarında Altın Orda hanlarının adlarına yer vermelerdir. Altın Ordalılar ile Rusların iç içe yaşamaları, aralarında evlilik yoluyla akrabalık bağlarının kurulmasını da sağlamıştır. Üst düzey evlilikler sonucunda birçok Tatar kökenli devlet adamı, Rus tarihinde önemli rol oynarken, halk arasındaki evlilikler de kültürel anlamdaki etkileşimi beraberinde getirmiştir.(7)
Moğol Hanları, alıp götürdükleri Rus kızlarıyla evlendikleri gibi Rus Knezleri de Moğol kızları ile evleniyorlardı. Örneğin Moskova Knezi Yuri Daniiloviç’in karısı Özbek Han’ın kız kardeşi idi. ‘Nizniy, Novgorod ve Yaroslavl’ Knezleri’nin karıları da Moğol mirzalarının kızları idi. Rus boyarlarından birçoğunun da Moğol kızları ile evlendikleri biliniyor. Kavimler arası evlilikler yoluyla gen transferleri gerçekleşiyor, Rusların soylu kesimi “Tatarlaşmakta”n geri kalmıyordu. “Tatarlaşma” hareketinde olumsuz sayılabilecek en önemli gelişme, Altın Orda’dan birçok Moğol-Türk soylusunun, Rus Knezlikleri hizmetine girerek Ortodoksluğu kabul edip Ruslaşmaları olmuştur. Rus Tarihi’nde mühim rol oynayan 130 kadar asil ailenin “Tatar”(Türk) menşeli olduğu söylenmektedir. Narışkin ailesi de bunlardan biridir. Rus dış istihbarat servisinin (SVR) şefi Sergey Yevgenyeviç Narişkin’in aile kökleri çok ilginç. Rus soylu ailesi Naryshkins; 16. yüzyılın ortalarından beri biliniyor. Naryshkin ailesi (Rusça: Нарышкины), Tatar kökenli bir Moskova boyar ailesiydi. 15. yüzyılda ailenin bir kısmı Moskova’ya taşınmıştı.
Bu aileden Lev Kirillovich Naryshkin Podolsk (Rusça: Подольск), Rusya’nın Moskova Oblastında bulunan ve 1791’de şehir statüsü verilen kentin yöneticiliğini yapmıştı. 1671’de Rus Çarına yakınlaştılar. Kirill Poluektovich Naryshkin’in büyüleyici güzellikteki kızı Naryshkin Natalya Naryshkina (1651-1694), Çar I. Aleksey ile 22 Ocak 1671’de evlendi. Ertesi yıl, Natalya, gelecekteki Çar ve İmparator 1. Petro’yu (Deli Petro) doğurdu. Naryshkin Natalya Naryshkina’nın eşi Çar I.Aleksey Romanov Hanedanının kurucusu 1613-45 arasında hüküm süren ilk çar I. Mihail’in oğluydu.(8) Naryshkin Natalya Naryshkina, Çar I. Aleksey’in ikinci eşiydi. Çar I. Aleksey’in ikinci eşi Natalya Narişkina’dan olan oğludur. 1. Petro (Deli Petro)1682’de, zayıf ve hastalıklı üvey ağabeyi V. İvan’la birlikte tahta çıktı ama Taht naipliğine üvey ablası Sofia Alekseyevna atandı. Sofia’nın aşığı başdanışman Vasili Vasilyeviç Golitsın, 1. Petro’ya deyim yerindeyse nefes aldırmadı çünkü ülke yönetiminde etkindi. Petro, bu dönemde annesiyle birlikte Moskova’nın dışındaki “Alman mahallesinde” yaşadı. Rusya’ya gelen Avrupalılar’la yakınlık kurarak uygarlıkları hakkında bilgi sahibi oldu. Burada Avrupalı askerlerden topçuluk ve istihkâm eğitimi aldı.
14 yaşından itibaren gemilere büyük ilgi duydu. 1689’da annesinin zoruyla Eudoxia Lapoukine ile evlendi; ertesi yıl Alexis adında bir oğlu oldu. Petro ailesinin diğer fertlerine göre oldukça sağlıklı ve atletik bir yapıya sahipti. Kocaman ayakları vardı. Öyle ki kendisi yürürken yanındaki saray görevlileri ona yetişmek için koşmak zorunda kalıyordu. Çok güçlüydü, gümüş tabağı bir pula çevirip bıçağıyla havada bir parça bez gibi kesebiliyordu. Akşam yemeğinde masasındaki bir konuğunu belinden tutup sıktığında misafiri kurtulmak için can acısıyla yüzüne tükürmek zorunda kalmıştı. Rus üst sınıfları, bu dönemin iyileştirilmesine dikkat edilmedi. Natalya Narişkina’nın oğlu Petro, ülkesini modernize etmeye ve dönüştürmesine olanak tanıyan sinerjisini annesinden miras almıştı. Zihinsel çevikliği, sorgulayan zihni ve Batı’ya olan hayranlığı annesi kaynaklıydı. 1686’da, Rus çarı I. Petro kendisine soy ağacı hazırlattı.
Annesinin soyunu ta antik döneme kadar götüren aslı astarı olmayan bilgilerle donatılan bu şecere kitabına göre; Naryshkin Natalya Naryshkina’nın soyunun Tacitus tarafından belirtilen bir Germen kabile olan Naristi’den geldiği iddia edildi. Daha sonra atalarının Kuzey Macaristan’daki Eger’e yerleştiği bilgisine yer verildi. Naryshkins ailesinin, Rusya’da geleneksel olarak eski yönetici ailelerinin merkezi konumundaki Kiev, Litvanya, Tatary ve birkaçlarının soyundan gelenlere mahsus ayrıcalıklı bir asalet mirasnı devam ettirdiği belirtildi. Bununla birlikte, Naryshkins aile üyelerinin prens unvanını asla kullanılmamaları onur kaynağı görülüyordu. Bunun anlamı şu; kendi aile soylarını Çar ailesinden daha soylu kabul ediyor ve soyadlarının yeterince onurlu olduğunu savunuyorlardı.(9) Naryshkins ailesinin sonraki yıllarda saray ve kamu ofisleri düzenleyen ve Rusya’da kamu politikası üzerinde önemli bir etkisi vardı. Decembrist MM Naryshkin de Naryshkin ailesindendi. Naryshkin isminin kökeniyle ilgili olarak birkaç versiyon var. Aile soylu bir aileydi ve ataları Kırım Tatarcasına göre Naryshka olarak adlandırılırdı. Naryshka, Tatar adam anlamına gelen adı Narysh’in küçültülmüş halidir ve Rusça çeviride “cesur” demektir.(10)
Sergey Yevgenyeviç Narişkin; Putin’in güvendiği bir isim. O kadar ki “Financial Times” Putin’in Naryshkin’e Medvedev’in yönetimini başkan olarak ele geçirmesini emrettiğini yazmıştı. Çocukluk çağında çocukluğunu sevmeyen, yaşamayan birisi. Hırslıydı ve çocukluktaki en büyük hedefi sınıfında birinci olmaktı. Aile bağları ve gelenekler onun için önemliydi ve bunu önemserdi. Geleneklere ve dostluğa bağlılık Naryshkin için utanç değil, onurdu. 1.78 cm. boyunda sessiz bir kişiliği olan ve yıllarca aynı kiloyu, 76 kg. istikrarlı şekilde koruyabilen Naryshkin, akrep burcundan. Kindar. Çocukluğunda St. Petersburg’da Fontanka Nehrinde öğrendiği yüzme sporunu çok seviyor. Sovyetler Birliği döneminde Stratejik İstihbarat Generali rütbesine yükselebilmiş ilk Türk Haydar Aliyev olmuştur. 1967’de Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesinin başkanı olarak görevlendirilen Haydar Aliyev, Leningrad’daki İstihbarat Okulunda Sergey Yevgenyeviç Narişkin’i yetiştiren isim olarak biliniyor.
.Narişkin İngilizce ve Fransızcayı bu yıllarda öğrendi. Sergey Naryshkin okul günlerinden beri gözaltına alındı. Dedektiflik araştırmasında doğuştan gelen yeteneği keşfedildi. Gitar çalmasını biliyordu ve Romantik kabul ediliyordu. Spor derslerinde canlı piramidin en tepesinde o olurdu. Çılgınlık derecesinde davranışları vardı lisede sınavlarını başarıyla geçince bitince Fontanka çayının sularına bırakmıştı. Sonradan iyi bir raftingci olmuştu. Sergei Naryshkin, özel sektörde çalıştı. Philip Morriss, Ford, Katarpillar firmalarında yöneticilik yaptı. Narışkin ve karısı Tatyana Yakubçikə hakkında, bir dizi olumsuz iddialarda vardı. Güya Narışkinlər Leningrad vilayetindeki alkol üretimini kontrol altında tutuyor, rakip firmaları yasal olmayan yollarla tasfiye ediyordu. Haydar Aliyev’e saygısından dolayı Azerbaycan’ı çok seviyor ve Azerbaycan’ın büyük bir dostu. 2012’de Azerbaycan yönetimi onu “Dostluk” ödülüne layık gördü. (11)
Bakınız:
1- https://www.amerikaninsesi.com/a/cia-baskani-rus-isthbarat-yetkleryle-gorusmeyi-savundu/4235210.html
2- tr.zer.news/2018/02/mit-suriye-gorusme.html – http://kafkassam.com/mit-mustesari-fidan-suriye-istihbarat-baskani-ali-memlukle-ne-gorustu.html
3- http://tr.euronews.com/2018/02/19/suriye-ordusu-afrin-e-giriyor
4- https://www.haberler.com/sisi-rusya-dis-istihbarat-servisi-baskani-ni-kabul-10561376-haberi
5- http://www.bbc.com/turkce/37443694
6- http://www.voltairenet.org/article199581.html
7- http://kaynakca.hacettepe.edu.tr/eser/6089819/altin-orda-rus-iliskileri-ve-altin-orda-nin-rusya-ya-etkileri-altin-orda-devleti-nin-yikilisi-ve-carlik-rusyasi-nin-kurulus-surecinde
8- http://www.haberturk.com/haber/haber/987164-rus-cari-i-petro
9- http://www.rupertwilloughby.co.uk/byzantine-genealogy/the-origins-of-the-naryshkin-or-narischkine-family-of-muscovy/
10- http://www.ufolog.ru/names/order/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%88%D0%BA%D0%B8%D0%BD
11- http://musavat.com/news/rus-agentinin-canli-portreti-sergey-nariskin_466782.html
Ömür Çelikdönmez
Twitter:@oc32oc39
