در حالیکه کمتر از دو ماه به انتخابات ریاست جمهوری در ایران باقی مانده است فضای سیاسی داخل ایران بی رمق و نگران از آینده مبهم، به پیشواز این رقابت مهم سیاسی می رود.
با توجه به گسست عمیق میان حاکمیت و مردم در سال های اخیر، پیش بینی ها از عدم رغبت مردم به مشارکت در این انتخابات و عدم حضور چشمگیر آنها در پای صندوق های رای گیری حکایت دارد.

بایستی اشاره کرد که افکار عمومی در ایران به شدت سرخورده از عملکرد بدحاکمیت است و امیدی به تغییر مثبت در شرایط و اوضاع فعلی ندارد و انتخابات ریاست جمهوری در ایران را رقابتی نمایشی از سوی دزدان و مافیای جناح های قدرت در حاکمیت فعلی می داند که تنها هدف شان چپاول بیشتر منابع ایران می باشد. منافعی که به هیچ عنوان صرف آبادانی و رفاه مردم نخواهد شد.

به جرات می توان گفت که جمهوری اسلامی ایران در سخت ترین شرایط احراز مشروعیت و مقبولیت در ۴۲ سال حاکمیت خود قرار گرفته است و بعید به نظر می رسد بتواند آبروی از دست رفته خود در امر حکمرانی را با این انتخابات دوباره تجدید کند.

اما در محافل داخل قدرت و جناح های سیاسی درون حاکمیت، اشتیاق و حرص سیاسی برای نزدیکی و کسب قدرت همچنان زیاد دیده می شود. از سویی سیاسیون فعال در حوزه حاکمیتیِ قدرت، نیک می دانند که اقبالی از سوی مردم به نامزدهای انتخاباتی نخواهد شد و تنها امیدشان این است که وفاداران به انقلاب اسلامی بتوانند از هر طریقی صحنه نمایش انتخابات را با حضور حداکثری گرم کنند و صداوسیمای دولتی نیز بتواند انعکاس چند برابری از این حضور به جهانیان عرضه کند. هرچند که فعالین سیاسی اهمیتی به حضور مردم نمی دهند و دغدغه حضور مردم و اعلام مجدد مشروعیت برای رهبر ایران و مقامات ارشد اهمیت دارد و لاغیر‌.

▪ مکانیزم پشت پرده انتخابات در جمهوری اسلامی ▪

اما سیستم پشت پرده انتخابات در جمهوری اسلامی مکانیزمی خاص و تعریف شده دارد. دو دستگاه اطلاعاتی و امنیتی در راس آماده سازی و بزرگ نمایی انتخابات در ایران هستند. در چند انتخابات اخیر کار مشترک دو نهاد اطلاعاتی و امنیتی همواره پروژه های انتخاباتی را به سرانجام رسانده است.
وزارت اطلاعات به عنوان رکن اصلی برنامه ریزی های پشت پرده انتخابات ریاست جمهوری، نامزدها را با استفاده از اهرم های خود آماده کرده، شرایط را برای حضور و تاثیرگذاری آنها بر قاطبه مردم آماده می نماید.

به دستور وزارت اطلاعات تمامی ادارات دولتی و ارگان های ذیربط بایستی همه مقدمات و امکانات خود را در جهت برگزاری با شکوه انتخابات بسیج نمایند. هماهنگی دست اندرکاران و عوامل رسانه ای، فضای مجازی و سالن های همایش ها و تجمعات و … از این جمله اند تا در کل کشور در اسرع وقت آماده شوند و در اختیار ستادهای انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری قرار گیرند تا بدین ترتیب هیچ مشکلی از جهت تجهیزات و امکانات در این خصوص بوجود نیاید. لازم به ذکر است که این دستورالعمل ها برای همه ادارات و نهادهای دولتی لازم الاجرا می باشد.

به ظاهر روند قانونی انتخابات در اختیار وزارت کشور و زیر مجموعه هایش می باشد لیکن پشت پرده تمامی هماهنگی ها، نیروهای وزارت اطلاعات می باشند که در راستای یک برنامه از قبل تعیین شده شرایط را برای انتخابات مهیا می کنند.

دومین نهاد اطلاعاتی و امنیتی سازمان اطلاعات سپاه می باشد که بعد از حوادث انتخابات ۱۳۸۸ و همراهی برخی از مدیران وزارت اطلاعات با اصلاح طلبان، از سوی بیت رهبری و فرماندهی سپاه پاسداران مامور نظارت و همراهی با عوامل وزارت اطلاعات شده اند. نقش حسین طائب در دخالت در امور انتخاباتی آنقدر زیاد است که صدای طرفداران اصلاحات و میانه روها را نیز در آورده است. در یازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی( آخرین انتخابات مجلس) تیم حسین طائب با خرسندی از استقبال کم مردم در انتخابات، با هماهنگ کردن کلیه حوزه ها و پایگاه های بسیج در مساجد و محلات، لیست اول ( لیست اصولگرایان به سرلیستی قالیباف) را به تمامی بسیجیان و سپاهیان داده و از همه اعضاء بسیج و سپاه در استان تهران خواستند تنها به این لیست رای دهند.

این تجربه موفق به نظر می رسد دوباره از سوی تیم حسین طائب در انتخابات ریاست جمهوری نیز تکرار شود، هرچند تیم اصلاح طلبان و میانه روها با این امر به شدت مخالف بوده و تلاش خواهند کرد تا مجموعه عظیم اجرایی از دست آنها خارج نشود.

برخی اخبار غیررسمی در فروردین ۱۴۰۰ از احضار سعید حجاریان و برخی عوامل سابق وزارت اطلاعات که با طیف اصلاحات و میانه روها همکاری داشته اند حکایت داشت. این احضار توسط سازمان اطلاعات سپاه و شخص حسین طائب صورت گرفت.
به نظر می رسد این اخطاری بود به سعید حجاریان و تیم آنها که اینبار نوبت حضور یک اصول گرای نزدیک به بیت آیت الله خامنه ای در کرسی ریاست جمهوری ایران می باشد و در صورت هرگونه اخلال در این امر به شدت با عوامل برهم زدن این روند برخورد خواهد شد.
هرچند به این اخبار نمی شود خیلی اعتماد کرد ولی آنچه مسلم است این موضوع است که طرفداران آیت الله خامنه ای و سپاه پاسداران نیت جدی دارند تا یکی از نامزدهای خود را به هر طریقی به پاستور( مقر رییس جمهور) بفرستند.

با توجه به تصویب آیین نامه جدید انتخاباتی و شرایطی که برای محدود کردن حضور نامزدان مستقل در آن لحاظ شده است، به نظر می رسد تا زمان ثبت نام انتخابات، نامزدهای اصلی دو جناح اصولگرا و اطلاح طلب – میانه رو مشخص نشود.

♦️ جناح نزدیک به بیت آیت الله خامنه ای ♦️

شنیده ها حاکیست بیت رهبری بر انتخاب دو نفر بیش از دیگران پافشاری می کند. محمدباقر قالیباف رییس مجلس شورای اسلامی گزینه مطلوب آیت الله خامنه ای و تیم او در بیت رهبری می باشد. نزدیکی قالیباف به رهبر جمهوری اسلامی از یک سو، و هم راستایی قالیباف با اهداف بلندپروازانه رهبر انقلاب در مساله محور مقاومت از سوی دیگر، قالیباف را به گزینه مطمئن و امن در شرایط فعلی مبدل کرده است.

گزینه دوم که فعلاً در سکوت به دنبال جلب او هستند سید ابراهیم رئیسی رییس قوه قضاییه جمهوری اسلامی می باشد که حضور او نیز می تواند برای رهبر ایران در راس قوه مجریه خبر خوشایندی باشد. ناگفته نماند از سید ابراهیم رئیسی به عنوان یکی از گزینه های رهبری پس از آیت الله خامنه ای نیز یاد می شود و انتخاب او به عنوان رییس جمهور آتی ایران می تواند خیال حامیان او برای مقبولیت پیدا کردن رئیسی از سوی جامعه ایران تعبیر شود. این امر به نظر آنها کمک شایانی است برای قبولاندن سید ابراهیم رئیسی به عنوان رهبر آینده و تضمینی برای به سکوت وادار کردن جناح مخالف او در مجلس خبرگان.

بعد از این دو نامزد اصلی، نوبت به چهره های فرعی اصول گرا و نزدیک به سپاه پاسداران می رسد. حضور چهره ای جدید و ناشناخته همچون سعید محمد هرچند برای برخی از فرماندهان سپاه پاسداران خبر خوبی برای نفوذ بیشتر سپاهیان بر دستگاه اجرایی و پر از امکانات قوه مجریه است، لیکن در بیت رهبری خیلی از این شخص استقبال نشد. دلیل آن باز می گردد به ترسی که عوامل بیت رهبری از سعید محمد و عدم پیش بینی رفتارهای او پس از انتخاب شدن به عنوان رییس جمهور آتی ایران می تواند باشد. ترس از تکرار یک احمدی نژاد دوم می تواند کابوسی ترسناک برای آیت الله خامنه ای و بیت او محسوب شود بخصوص در شرایط حساس کنونی.

یک گروه دیگر تلاش دارد سعید جلیلی را که مورد حمایت طیف حامیان جبهه پایداری و مصباح یزدی مرحوم است را به پاستور بفرستند. نزدیکی جلیلی به بیت آیت الله خامنه ای نیز شانس او را در این مورد افزایش می دهد.
سعید جلیلی شخصی مورد اعتماد برای آیت الله خامنه ای است و حضور او در راس قوه مجریه خطری برای رهبر ایران بوجود نخواهد آورد اما عدم اقبال عمومی از سوی مردم به چهره ای همچون سعید جلیلی و پیش بینی عدم مهارت لازم از سوی او در مهار بحران های احتمالی اقتصادی در سال های آتی، می تواند حضور او در پاستور را از منظر آیت الله خامنه ای و بیت او کم رنگ نماید.
همچنین حضور نظامیان سپاهی به مانند حسین دهقان، رستم قاسمی و مشابه آنها تنها در موقعیت های خاص همچون کودتایی ناخواسته می تواند برای نظام جمهوری اسلامی مفید واقع شود و از این چهره ها به عنوان ذخیره های طلایی آیت الله خامنه ای و بیت او با توجه به شرایط ایران و منطقه بایستی یاد کرد.

♦️ جناح اصلاح طلب و میانه رو با محوریت خاندان های خمینی، هاشمی رفسنجانی، روحانی، خاتمی و لاریجانی ♦️

اما در طیف مقابل یعنی اصلاح طلبان و میانه رو ها که از مدت ها قبل دست به ائتلاف راهبردی در مقابل طیف مورد حمایت آیت الله خامنه ای و سپاه پاسداران زده اند وضعیت به شدت متفاوت است. عملکرد ضعیف و پر انتقاد حسن روحانی در راس قوه مجریه و نارضایتی عمومی شدید از وضعیت اقتصادی شانس این جناح را برای حضور دوباره در پاستور به شدت کم رنگ نموده است.

لازم به ذکر است جناح اصلاح طلب و میانه رو به شدت تلاش دارد تا آخرین و مهمترین سنگر حضور در کانون قدرت( قوه مجریه) را از دست ندهد چرا که ترس از حذف کامل خود را از سوی نزدیکان بیت رهبری تا حدودی احساس کرده اند و نمی خواهند تمام سه قوا را در اختیار طیف مقابل قرار دهند. در باور اصلاح طلبان و میانه رو ها نظام جمهوری اسلامی کاملاً متعلق به جریان آنهاست که از دست شان ربوده شده و از دست دادن قوه مجریه برای این طیف به معنای از دست رفتن ثروت های نجومی حاصل از ۴۲ سال اخیر و حذف تدریجی از دایره قدرت در نظام جمهوری اسلامی محسوب می شود، بنابراین با چنگ و دندان هم شده تلاش خواهند کرد تا یکی از آنها یا نزدیک به آنها وارد پاستور شود.

چهره اول آنها محسن هاشمی رفسنجانی بود که چندی است زمزمه های رسوایی اخلاقی و فساد مادی او در شورای شهر تهران در محافل سیاسی به گوش می رسد. به نظر می رسد محسن هاشمی رفسنجانی نه شجاعت مواجه با این نوع مشکلات را داشته باشد و نه حاضر است به خاطر کسب کرسی ریاست جمهوری موقعیت خود و خانواده هاشمی را به خطر بیندازد.

چهره دوم آنها سید حسن خمینی بود. در نظر داشته باشید که اکبر هاشمی رفسنجانی در زمان حیاتش تلاش زیادی کرد تا او را به عنوان اصلح ترین جانشین آیت الله خامنه ای به جامعه معرفی کند که اجل به او مهلت این پروژه سیاسی را نداد. اشتیاق سید حسن خمینی برای رهبری آنچنان زیاد است که نارضایتی خود را از منع حضور در انتخابات ریاست جمهوری با مصاحبه ای کنایه دار به رهبر انقلاب اعلام کرد. شنیده ها حاکی از آن بود که آیت الله خامنه ای او را از حضور در انتخابات ریاست جمهوری در این دوره منع کرد و همین امر سید حسن خمینی را از پیگیری پروژه محبوبیت سازی برای جانشینی احتمالی آیت الله خامنه ای دور ساخت و حامیان او را با شکستی پیش بینی نشده مواجه نمود.
جناح اصلاح طلب و میانه رو بعد از این دو چهره اصلی، چهره قدرتمندی که بتواند هم مقبولیت داشته باشد و هم به راحتی از فیلتر شورای نگهبان عبور کند را در جمع خود نمی بیند. هرچند حضور جواد ظریف می توانست با همه پتانسیلی که برای محبوب کردن او در جامعه سیاسی ایران از سوی هواداران این جناح تدارک دیده شده است یک خبر خوب باشد لیکن اتهاماتی که به او در خصوص مذاکرات برجام زدند می تواند شرایط او را برای عبور از فیلتر شورای نگهبان مورد تردید جدی قرار دهد. به نظر می رسد فعلاً حضور ظریف در هاله ای از ابهام قرار گرفته است و مشخص نیست آیا به او اجازه حضور در این رقابت را می دهند یا خیر.

از سوی دیگر اسحاق جهانگیری و مسعود پزشکیان و محمدرضا عارف رقبای جدی برای قالیباف یا رئیسی محسوب نمی شوند و احتمال شکست آنها در رقابت درون حاکمیتی بالا محسوب می شود.

رجوع به علی لاریجانی یک گزینه احتمالی است که بیشتر توسط روحانی و جناح میانه رو مطرح و حمایت شده است.
هر چند علی لاریجانی روابط خوبی با هر دو جناح اصولگرا و اصلاح طلب – میانه رو دارد لیکن با توجه به منفعت طلبی خاندان لاریجانی در کسب سهم بیشتر از قدرت، هسته اصلی اصلاح طلبان بخصوص سید محمد خاتمی را که از او به عنوان رهبر معنوی اصلاحات نام برده می شود سخت نگران نموده است. سید محمد خاتمی نیک می داند که او و اصلاح طلبان دیگر همچون سابق تاثیرگذاری شگرفی بر طبقه متوسط و نوکیسه برآمده از نظام جمهوری اسلامی ندارند و نمی خواهند با حمایت از یک چهره فرصت طلب به مانند علی لاریجانی، آخرین داشته های اعتباری خود را در جامعه به ریسک بگذارند.

همچنین ورود افرادی مانند فائزه هاشمی رفسنجانی، علی مطهری، مصطفی کواکبیان و افرادی در این سطح، که مطمئن هستند از فیلتر شورای نگهبان عبور نخواهند کرد بیشتر جنبه روانی بر سطح جامعه دارد تا حضور موثر در روند انتخابات و همین امر سبب خواهد شد تا اصلاح طلبان تلاش کنند در عین جدیت برای حفظ سنگر ریاست جمهوری در میان خاندان های با نفوذ خودی، کُرنش خود را در برابر آیت الله خامنه ای به منظور گرم کردن تنور انتخابات بار دیگر به نمایش بگذارند.

⚡ عوامل دیگر ⚡

و اما بایستی اشاره ای کوچک هم به محمود احمدی نژاد و حامیان بهاری او کرد. به باور فعالین سیاسی داخل حاکمیت، احمدی نژاد پتانسیل کسب آرا زیادی در مناطق روستایی و شهرهای کوچک را داراست، لیکن باور قوی به رد صلاحیت شدن او توسط شورای نگهبان سبب شده است تا بسیاری از نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری تلاش کنند تا با حفظ فاصله با او، مورد خشم و عتاب بیت رهبری و شخص آیت الله خامنه ای قرار نگیرند.
همچنین عده ای از نقش سید مجتبی خامنه ای در نقش سازمان دهنده انتخابات ریاست جمهوری نام می برند که تلاش دارد تا در پشت پرده فردی نزدیک به او در راس قوه مجریه قرار بگیرد که با توجه به شرایط نه چندان مطلوب او برای کسب جانشینی رهبری آینده پس از فوت پدرش، زمینه را برای حفظ قدرت سیاسی و مالی برای خاندان خامنه ای محفوظ بدارد که بایستی اشاره کرد این امر در فضای سیاسی فعلی ایران امری به غایت مشکل برای مجتبی خامنه ای خواهد بود.

لازم به ذکر است اشاره شود هرچند جمهوری اسلامی از تمامی انتخابات ها برای نشان دادن مردمی بودن و کسب مقبولیت و مشروعیت در سطح داخلی و بین المللی بهره برده، لیکن با توجه به عملکرد فضاحت بار محمود احمدی نژاد و حسن روحانی در ۱۶ سال اخیر در راس قوه مجریه، جمهوری اسلامی در این انتخابات کار سختی را پیش رو داشته باشد.
و در آخر پیش بینی می شود با توجه به نارضایتی اکثریت مردم ایران از نحوه اداره کشور توسط حاکمیت فعلی، این دوره از انتخابات بنا به مصالح نظام جمهوری اسلامی تنها با هدف برگزاری آبرومندانه انتخابات و عدم ایجاد مشکلی ناخواسته همچون اتفاقات ۱۳۸۸ برنامه ریزی شده باشد و در نهایت با فرستادن یکی از افراد مورد اطمینان آیت الله خامنه ای به پاستور پرونده این انتخابات نیز به سادگی بسته شود.