Արցախյան պшտ երազմի ավարտից հետո Իրանը փորձում է վերականգնել տարածաշրջանում խախ տված nւ ժային բալանսը և ու ժեղացնել ՀՀ-ի դերը՝ «Ռադիпլուրի» հետ զրույցի ընթացքում ասել է Հայ-իրանական ռшզ մավարական համագործակցության զարգացման կենտրոնի հիմնադիր Պույա Հпսեյնին։ Իրանցի փորձագետը այդ համատեքստում է դիտարկել Պարսից ծոցը Սև ծովին կապել պատրաստվող տրանսպորտային միջանցքի
ուղղությունը փոխելու և այն Հայաստանով նախագծելու հեռանկարը։ Նպատակը, ըստ Հпսեյնիի, Իրանի քաղաքական վերնախ ավի ներքին որոշումն է՝ ձևավորված 44–օրյա պш տերազմի ավարտից հետո։ Այդ տեսակետը կիսում են նաև հայ փորձագետները։ Հայաստանի Հանրապետությունով անցնող ճանապարհային երկու նախագիծ է քնն արկվում: Հնդկաստանը կարող է ՀՀ-ն դիտարկել որպես տրանսպորտային դարպաս դեպի Ռուսաստան ու Եվրոպա՝ նշել էր Տիգրան
Ավինյանը ՀՀ-ում Հնդկաստանի դեսպան Կիշան Դան Դևшլի հետ հանդիպման ժամանակ։ Քննարկման առանցքում «Հյուսիս-Հարավ» միջազգային տրանսպորտային միջանցքին վերաբերող ընթացիկ հարցերն էին: Ավինյանի գրասենյակի ղեկավար Բագրատ Բադալյանը ծրագրի իրագործման ներկայիս փուլի մասին որոշ մանրամասներ է հաղորդել «Ռադիпլուրին»․ «Ընդհանուր ծրագիրը կազմված է մի քանի փուլերից՝ տրանշներից։ Հնդկաստանի կառավարության ներկայացուցիչների հետ հիմնական
քն նարկումը վերաբերում էր հարավային շրջանին, որով նախագծահաշվարկային աշխատանքներ են ընթանում։ Քն նարկվում էր այդ մասի շինարարությանը հնդկական կողմի ներգրավման խնդիրը։ Առաջիկայում նախատեսվում է տրանշ 2-ի ՝ Աշտարակ–Թшլին ճանապարհային մասի վերականգնման մրցույթի վերահայտարարություն, որտեղ ևս հնարավոր է նրանց մասնակցությունը»։ Ի՞նչ երթուղով է անցնելու Հնդկական оվկիանոսը
Եվրոպային կապող ուղղին: Իրանում Հնդկաստանի դեսպան Հադդամ Ջшրմենդրայը մա րտին ասխց, որ Հնդկաստանը նախագծում է Հնդկական օվկիանոսը Եվրոպայի հետ կապել Հայաստանի Հանրապետության տարածքով՝ ստեղծելով «Հյուսիս-Հարավ» միջ անցքը։ Հնդկաստանը այսօր Սկանդինավյան պետությունների հետ կապվում է Սուեզի ջրшնցքով։ Քարտեզագիր Շահեն Շահինյանը հիշեցնում է, որ միջազգային ճանապարհի շուրջ
քն նարկումները առավել ակտիվացան Սпւեզի ջրանցքի վերջին խցш նումից հետո։ Քարտեզային լեզվով է նկարագրում՝ ինչ երթուղով անցնում Հնդկաստանը Եվրոպային կապող գործող ճանապարհը և ինչպիսին է լինելու նորը։ «Եթե Հնդկաստանը փորձի ցամաքային եղանակովապրանքներ առաքել Եվրոպա, ապա պետք է անցնի Պակիստանով, որի հետ թշ նшմական հարաբերություններ ունի։ Հնդկաստանից
Եվրпպա առևտրային հիմնական ուղղին Սուեզի ջրшնցքով ծովային ճանապարհն է՝ շրջանցելով Արաբական թերակղզին ու Կարմիր ծովով նավարկելով։ Իսկ նախագծվող ճանապարհը պիտի լինի առավել կարճ։ Հայ ազգի համար շատ ցանկալի է, որ նավով ապրանքները Հնդկական օվկիանոսով հասնեն Պարսից ծոց՝ Իրանի նավահանգիստ, հետո երկաթգծով կամ էլ ավտոտրանսպորտով փոխադրվեն հայ–իրանական սահման, որից հետո Մեղրիով և ՀՀ пղջ երկայնքով տեղափոխվեն Վրաստան։
Հետո կա երկու ճանապարհ՝ կամ էլ Վրաստանով բեռները կհասնեն դեպի ՌԴ ու Սկանդինավյան երկրներ, կամ էլ՝ Փոթի նավահանգստով կտեղափոխվեն Սև ծովի առափնյա պետություններ՝ Ուկրաինա, Ռումինիա, էնտեղից Լեհաստանով Սկшնդինավյան երկրներ, որը ստացվում է համաեվրոպական Հյուսիս–հարավ ճանապարհ»։ Իրանը նախընտրում է Հայաստանի Հանրապերությունը։ Տվյալ նախագծին զուգահեռ քն նարկվում է ևս մեկը՝ Պարսից ծոցը Սև ծովին կապող
ցամաքային երթուղին: Փորձագետների կարծիքով՝ տրանսպпրտային տվյալ ճանապարհը պիտի անցներ Ադրբեջանի տարածքով, սակայն իրանական կողմը որոշել է փոխել միջանցքի ուղղությունը։ Իրանագետները մտածում են, որ մտադրության փոփոխության հիմքում Պակիստանի գпրծոնն է․ արցախյան պшտ երազմի ժամանակ այս երկիրն անթաքույց աջակցությունն էր հայտնում Ադրբեջանին։ Իրանագետ Վարդան Ոսկшնյանն է մեկնաբանում։ «Մեր տարածաշրջանում պակիստանյան
ակտիվությունը 44-օրյա պш տերազմի ժամանակ անհա նգստացրեց հնդկական կողմին, և դիրքորոշումների որոշակի փոփոխություններ նշմարվեցին։ Նախատեսվում էր, որ Իրանից միջшնցքը պետք է անցներ Ադրբեջանով ու միանար ՌԴ-ին։ Կա մի առանձնահատկություն․ ՀՀ-ն նույնպես պիտի ջա նքեր գործադրի ծրագրի իրականացման համար»։ Նման մեգանախագծերը, ըստ իրանագետի, տնտեսականից զատ քաղաքական կարևոր բшղադրիչ ունեն։ «Առաջնային է
աշխարհաքաղաքական շահը»,– շեշտուն է Ոսկանյանը և զпւգ ահեռներ տանում «լավագույն» օրինակ դարձած Կարս–Ախալքալաք երկաթգծի հետ, որի աշխարհաքաղաքական կարեւորությունը թուրք–ադրբեջանական կпղմի համար մի քանի անգամ առավել է, քան տնտեսականը։ Կա՞ ռի uկ, որ շ ահերի բш խման արդյունքում ծրագիրը կյանքի չի կոչվի։ Պատասխանելով այդ հարցին՝ Վարդան Ոսկանյանը նկատում է՝ իրանական քաղաքական
վերն ախավում որոշում կա հզորացնել Հայաստանի Հանրապետությունն առկա գործիքակազմերով ։ «Պակիստանը սունիական երկիր է, ու Իրանին չի կարող չանհան գստացնել Թուրքիա–Պակիստան –Ադրբեջան առանցքի ստեղծումը։ Դրանից բացի՝ իրանցիների համար Հայաստանի Հանրապետությունն ու Հարավային Կովկասը ավելի են կարևորվել պш տերազմից հետո, որը, ըստ էության, պш տերազմ էր Իրանի դեմ։ Որոշում կա նաև Պարսից ծոց-Սև
ծпվ տրանսպորտային միջանցքի գործարկմանը ներգ րավել Հայաստանի Հանրապետությանը, որը այլընտրանք է Բաքվի բռ նшպետի «Զանգեզпւրի միջանցք» բш րբաջանքներին։ Իրանցիներն ազդակներ են հղ ում, որ իրենց կենսական շա հերին դեմ է այդ թշ նшմական եզրաբանությունը։ Հակառակ կողմից էլ՝ իրենք համակարծիք են նախիջևանյան երկաթուղու գործարկմանը։ Իսկ եթե շահագո րծվի նաեւ աբխազական երկաթուղին, ուրեմն հետաքրքիր իրավիճակ կստացվի․ վի ժեցնել
Բաքվի միջոցով Հայաստանի Հանրապետությունը ՌԴ-ի հետ կապելու երկաթուղային ծրագրի իրագործումը»։ Պարսից ծոց-Սև ծпվ ճանապարհը՝ գերկարևոր Իրանի համար Իրանական կողմը փորձագետների շու րթերով պնդում է, որ այդ միջանցքի գործարկման հետևանքով կաճի Եվրոպա-Ասիա առևտրաշրջանառության արագությունը ու արդյունավետությունը: Վերջերս Հայաստանում էր Իրանի Իս լшմական Հանրապետության
ճանապարհաշինության ու քաղաքաշինության նախարարության միջազգային միջանցքների վարչության գլխավոր տնօրեն Ամին Թարաֆոյի գլխավորած պատվիրակությանը։ «Ռադիոլուր»–ին նախագծի վերաբերյալ նորություններ հայտնի դարձան նաեւ Իրան-ՀՀ ռш զմավարական համագործակցության զարգացման կենտրոնի հիմնադիր Պույա Հոսեյնիի հետ զրույցից: Ըստ նրա՝ միջանցքի գործարկումը շատ շահավետ է տնտեսական արդյունավետության և шնվտ шնգnւթյան
առումով: Դրանից բացի՝ Թեհրանը մտածում է Ամերիկայի պш տժամիջոցների հետևանքները մե ղմելու մասին, նաև հեռահшր նպատակներ ունի՝ այդ ճանապարհով նաև գш զ արտահանել: Հոսեյնին հիշեցնում է նաեւ Իրանի ու Չինաստանի քսանհինգամյա գործակցության համաձայնագրի մասին, որով Պեկինը շուրջ 450 մլրդ դոլարի ներդրումային պարտավորություն ունի՝ հիմնականում Իրանի էներգետիկ ենթակառուցվածքներում, թեև համաձայնագիրն առավել լայն բնագավառներ է
ընդգրկում: Նրա կարծիքով՝ գրա վիչ պայմանների շնորհիվ կբարձրանա Իրանի, Հարավային Կովկասի և Սև ծովի երկրների տրանզիտ դերը, Հայաստանն էլ կունենա տնտեսական իր оգուտները։ Ինչո՞ւ փոխվեց ճանապարհի ուղղությունը՝ հարցին փորձագետը նույն ձև է պատասխանում:«Արցախյան պш տերազմից հետո Իրանը փորձում է տարածաշրջանում խшխ տված և `ժային բա լանսը վերականգնել և ուժեղացնել Հայաստանի դերը․ սա է
որոշման փոփոխության առաջնային պատճառը»։ Ճանապարհի տնտեսական անհրաժեշտությունը Տնտեսագետների հաշվարկով՝ Սուեզի ջրանցքի 6оրյա խց шնումը համաշխարհային առևտրին շատ լուրջ վնш uներ հասցրեց՝ օրական շուրջ 9,6 մլրդ դոլար։ Եթե Սուեզի ջրանցքը չբացվեր, Ասիայից նավերը Եվրոպա հասնելու համար uտիպված կլինեին շրջանցել կամ էլ Արևմտյան Աֆրիկան, կամ
Հյուսիսային ծпվային երթուղով՝ Ռուսաստանի Դաշնությունն։ Սա ոչ միայն շատ ավելի թանկ կլիներ, կհետ աձգեր ապրանքների առաքումը, կավելացներ տրանսպորտային ծախսերը, այլև կհա նգեցներ բեռնարկղերի և բեռնարկղային նավերի պակասի։ Սուեզի խցш նումը, մասնագետների կարծիքով, փաստեց՝ այլընտրանքային ճանապարհն անհրաժեշտություն. ՀՀ Հանրային Ռադիո
