bugün suudi arabistan dediğimiz topraklar osmanlı zamanında 3 farklı bölgeydi.
bu 3 bölge batı’da kızıldeniz boyunca uzanan hicaz,
arap yarımadası’nın doğu ve batısı arasında kalan büyük bir alanı çöl olan necid,
doğu’da basra körfezinde ummandan basra’ya doğru uzana ahsa(lahsa)…
hicaz; peygamberin soyundan gelen şeriflerle osmanlı’ya bağlı olarak yönetiliyordu.
bu şerifler, berakat, zeyd ve avn olmak üzere 3 farklı sülaleden seçiliyordu.
osmanlı, zamanın şartlarına göre bu sülalelerden birine emirliği veriyordu…
hicaz bölgesini osmanlı’ya karşı ayartan ilk ingiliz lawrence değildir.
1879’da cidde’ye birleşik krallık başkonsolosu olarak atanan james zohrap o zamanki mekke şerifi hüseyin bin muhammed’i halifelik vaadi ile kandırmış, hüseyin osmanlı’ya karşı ingilizlerin emrine girmiş ve hindistan ile afganistan’da ingiliz propagandası yapmak üzere bir ekip kurmuştur. ancak bir afganlı şeyh tarafından mekke’de hançerlenerek öldürülmüştür.
büyük ihtimal ingilizlerin ve şerif hüseyin’in gizli planlarını keşfeden abdülhamit tarafından emredilen bir operasyonla öldürülmüştür.
yani, birinci dünya savaşında ingiliz’le bir olup isyan eden şerif hüseyin bin ali’den daha önce de hain bir şerif hüseyin vardır….hüseyin bin muhanmed’in hak ettiği ceza osmanlı tarafından 1880 tarihinde kesilmiştir.
birinci dünya savaşı’nda kahire ingiltere’si ekolünden arap bürosu elemanı lawrence, mekke emiri hüseyin ve oğlu faysal ile çalışmıştır.
hüseyin ve faysal’a koca bir arap krallığı vaad edilse de savaştan sonra hüseyin elindeki hicaz’ı suud’a kaptırmış ve bir anlamda sefil bir şekilde kıbrıs’ta sürgün hayatı yaşamıştır.
faysal ise kısa bir süre suriye kralı olsa da fransızlar onu kovalamış ve ingilizler de onu bu defa ırak kralı yapmışlar, ama yanına hindistan ingilteresi ekolünden gertrude bell ve sir percy cox’u koymuşlardır. faysal İsviçre’de şüpheli bir kalp krizi le ölürken, yerine geçen oğlu gazi de şüpheli bir araba kazasında ölmüştür.torun kral ikinci faysal bir 1958’de suikast sonunda ailesi ile birlikte feci bir şekilde öldürülmüş ve darbe ile krallık son bulmuştur.
yine mekke emiri hüseyin’in diğer oğlu abdullah”‘a transürdün krallığını kurup vermiştir ingiliz tabii başına da glubb paşa’yı vasi olarak.kral abdullah bugünkü ürdün kralı abdullah’ın dedesidir.
necidde ise genel olarak 2 aşiret güçlüydü.
suud ve reşit aileleri. arada bir osmanlı’ya karşı gelse de reşidiler osmanlı’ya bağlıydı.
suudi deyince ise akla lawrence değil de ingiliz casusları william henry sheakspear ve john philby gelir akla..
.sheakspear birinci dünya savaşından önce suudileri kontrole almış ve onları ingiltere’ye bağlamış ama suudilerin o zamanki işid olan vehhabi fanatiği ‘ihvan” ordusu tarafından öldürülmüştür.
bu ihvan’ın ihvanı müslimin ile hiçbir alakası olmamakla birlikte birçok yazar bu iki ihvanı birbirine karıştırmaktır.
birinci dünya savaşında osmanlı’da isyan etmese de suudlar hindistan ingiltere’si ile çalışan meşhur ajan john philby’nin kontrolü ve ve ingiliz yardımıyla en çetin rakipleri osmanlı yanlısı reşidileri devre dışı bırakmışlardır.
1925’de de kahire ingiltere’sinin adamı şerif hüseyin ve oğlu ali’nin elinden mekke, medine ve cidde’nin dahil olduğu hicaz’ı ele geçirmiştir.
phiby daha sonra müslüman olduğunu açıklamış ve abdussud gencecik bir kızı ona eş olarak hediye etmiştir. philby ingiliz casusu olsa da suudi petrolünü abd’ye(standart oil’e) teslim etmiş ve ingiltere tarafından hain casus ilan edilmiştir.ama bence müslümanlığı da hainliği de numaradandır.
umman, abu dabi, dubai, bahreyn, kuveyt ve muhammara zaten ta abdulhamit zamanında ingiliz himayesine girmişti. basra körfezinde İngiliz hinayesini kabul etmeyen tek arap emirliği katar’dı.
bugünkü katar emirinin dedesi casim el thani osmanlıya çıkarına dokunan bazı düzenlemeler nedeniyle çok isyan etse de osmanlıya bağlı biriydi ve evlatlarına osmanlı’da tabi olunması ve orada bulunan osmanlı askerine sahip çıkılması hususunda vasiyeti vardı.bugünkü türkiye katar yakınlığı paraya ve çıkara dayanan bir yakınlık değil kökleri tarihe dayanan bir gönül yakınlığıdır..
sonuç itibariyle yakın dönem orta doğu tarihi artık osmanlı tarihinden daha ziyade yine ingilizlerce orta doğu denilen coğrafyadaki ingiliz tarihinin bir kesiti olmuştur.
ufuk doruk
