1990 ların başında uluslararası gözlemciler, Rusya ve Türkiye’nin orta Asya ve Kafkaslarda dini tehlikeye karşı ortak tavır alacakları kanısındaydı. Pan türkizm ve ya benzeri yayılmacı bir siyasetle ne Türkiye’nin gücü yeteceğini ne de buna muktedir olacağını ABD li uzmanlar tahmin etti ve bu tahminlerinde yanılmadılar. Bugün Rusya ve Türkiye “radikal İslami tehdit” olarak tarif edilen tehlikeye karşı hemen hemen aynı “tutarlılıkta” pozisyon almıştır. Lakin önemli bir noktanın altı çizilmelidir. Rusya karşısında savaşıyor göründüğü “radikal” terörden en karlı çıkan ülkedir. Gerek 1999 ağustos gerek Kırgızistan’ın batken bölgesinde çıkan olaylar ,gerekse Afganistan’daki radikalizm orta Asya’yı sürekli tehdit eden bir öğe olarak devamı ,Rusya’yı bölgede avantajlı konuma sokmakta, planlarını rahatça işletmesini sağlamaktadır (Karasar,220,2001)

2005 yılından Rusya sınırlarda güvenlik kuvvetlerini azaltma politikası yürütüyordu lakin 2012’den sonra tekrar Tacikistan ile sınır güvenliği konusunda yeniden ortak çalışmaya başladı.5 ekim 2012 yılında 2042 yılına kadar süreli bir sınır güvenliği anlaşması imzalandı. Batılı analistler bunu Rusya diplomasisi için başarı olarak lanse etse de Rusya’nın güvenlik açısından önemli bir ihtiyacı da karşılanmış olmuştur. Ağustos 2013 Putin ve İmam Ali Rahman görüşmelerinde Putin NATO’nun Afganistan’da bulunmasını istemediğin belirtti. Bu görüşmede Tacikistan ile Rusya arasında imzalanan askeri iş birliği anlaşmasının 200 milyon doları bulacağını belirtti.
ABD 2014’ten itibaren Afganistan’daki kuvvetleri azaltma ve çıkarma kararı almıştı. Tam bu dönemlerde ise kuzey Afganistan’da İŞİD kökenli savaşçıların bölgede yoğunluklarını artırdığı ve Rusya’ya narkotik akışının hızlandığına dair bilgiler yayımlanmaya başladı
2017 yılının ilk aylarında Rusya’nın zırhlı ve uçar kuvvet birimlerinin Rusya’dan Tacikistan’a yola koyulduğu haberlere yansıdı. Birimler arasında t-72 tankları, bmp-2, btr -80 personel taşıyıcı, mi-24 saldırı helikopterleri olduğu söylendi. Rusya, yine 29 Mayıs 2017 tarihinde Tacikistan-Rusya Duşambe-anti terörle mücadele ortak tatbikatı için İskender-m füze sistemlerinin Tacikistan sınırına konuşlandırılamasın sağladı. Tabi NATO da terör unsurları ile mücadelede İskender-m füze sistemlerinin ne iş yapacağını sorarak tatbikatı izlemeye aldı. Rusya ise NATO’ya İskender füzelerinin konuşlandırılmasını amacının bölgedeki 201 inci motorize birliğinin güçlendirilmesi için olduğu cevabı verildi.

17 Nisan 2017 de bir Afgan istihbarat görevlisine göre Taliban ile Rus ve Tacik yetkililerin görüştüğü, Rusya’nın Taliban’a silah ve para sağlamayı önerdiği iddiası yer aldı. Afganistan’da görev yapmış ve ABD’nin özel birlikler (CENTCOM) komutanlığında bulunan General Josep l. Votelin senato görüşmelerinde bu iddiaların doğruluğuna inandığını söylemesi ise ABD basınında büyük yer aldı.
Vladimir Putin ise bu iddialara: “ABD, Afganistan’daki politikalarının başarısızlığının üstünü kapatmak için bu iddiaları öne sürüyor.” dedi.

Rusya tarafında bunlar yaşanırken Afganistan’ın Rus yapımı helikopterlerinin yerine ABD yapımı helikopterlerin yer almasını istediği yönünde haberler 2017 yılının başlarında basında yer aldı. Afganistan, ABD nin Afganistan için ayırdığı bütçenin 4,2 milyar dolar olması talebinde bulunduğu, ek 30 adet MD-530 saldırı helikopteri, 6 adet a-29 sabit kanatlı yakın taarruz uçağı ve beş adet ac-208 uçağı içinde fon talep edildiği ABD basınında yer aldı. ABD’den güvenlik uzmanı Ahmad Shah Katawazi, verilecek bu helikopter ile Afganistan’ın güvenlik konusunda çok önemli bir noktaya geleceğini söyledi. 2017 Mayıs ayında ABD, Afganistan’a 159 adet uh-60a Black vereceğini açıkladı. Bu büyük teslimatın 21 ay içinde başlayacağı tahin edilmekte idi. 2017 yılının son günlerinde ABD’den Orgeneral Stphen Farmer helikopterlerin teslimatın 9 ay önce başlandığını ve ilk helikopterin gönderildiği açıklamasını yaptı.

Rusya uluslararası ilişkiler konseyi baş analisti Nikita Mendkovic Afganistan’da ise İŞİD’in ortaya çıktığı haber RT habere verdiği demeçte Afganistan’ın Suriye’den sonraki İŞİD’in merkezi olacağı söyledi. Kabil AFP ofisi kuzey Afganistan’da İŞİD militanlarının üs kurduğu iddiasını 10 Aralık günü yayımladı. Tacik, Çeçen, Özbek Cevzir ve Fransız uyruklu birçok militanın kasım ayı içerisinde kuzey eyaletlerine geçiş yaptığını beyan eden bölge kaymakamının, militanların Darzab’ı da ele geçirdiklerini belirtti. Aslında bu ilk değildi. İstihbarat kaynakları 2015’ten beri İŞİD’in Afganistan’a doğru yavaş yavaş kaydığını yazmakta idi. İşin ilginci bu haberler daha sıcakken İran istihbarat bakanı Mahmud Alavi, İŞİD’in Afganistan ve Pakistan’da kendine yer edinmeye çalıştığını Mehr haber ajansına verdiği demeçte söyledi. Yakın zamanda Celalabad’ta İŞİD bayraklı ABD’nin Afganistan’a hibe ettiği askeri araçların fotoğraflanmaya başladığı ise bir diğer ilginç görüntü oldu.2017 yılında taliban tarafından yayımlanan propaganda amaçlı videoda yine ABD malı m14-m16 ve ABD özel kuvvetler personeli silahı FN SCAR 7.62mm lik silahlarının bulunduğuna dair makale military times sitesinde yayımlanmıştı.
Yıllardan beri Afgan devletinin en büyük bir mücadelesi narkotik. Terör örgütlerinin en büyük gelir kaynağı olan narkotiğin kılıfı ise maalesef terör. İşin bir diğer kötü gerçeği ise gelir kaynaklarını kaybeden bu örgütlerin vekâlet savaşlarına başlayabilme ihtimali. Bugünlerde Suriye’de beklenen vekalet savaşlarının aslında bir aldatmacadan ibaret olduğu ,gerek silah gerekse para ihtiyacını karşılamak ve bölgede varlığını sürdürmek için bir vekalet savaşlarının aslında Afganistan’da başlamayacağını kim garanti edebilir.
Ömer Gök kafkassam uzmanı
kaynakça

Hasan Ali Karasar, Bağımsızlıklar Sonrası Türkistan’da Rus Siyaseti, Avrasya Dosyası, Rusya Özel, Kış, 2001, Cilt: 6, Sayı: 4, s. 220-271.ASAM
https://www.globalsecurity.org/military/world/russia/ogrv-tajikistan.htm
https://www.defense.gov/About/Biographies/Biography-View/article/602777/general-joseph-l-votel/
http://insider.foxnews.com/2017/03/29/us-general-votel-believes-russia-supporting-taliban-afghanistan
http://www.businessinsider.com/gen-votel-russia-taliban-2017-3
https://www.washingtontimes.com/news/2017/mar/29/us-gen-votel-russia-providing-weapons-support-tali/
https://uk.news.yahoo.com/gen-votel-fair-assume-russia-005300172.html
https://worldview.stratfor.com/article/afghanistan-next-big-us-russia-proxy-battle
https://www.almasdarnews.com/article/russian-tank-forces-attack-helicopters-move-towards-afghanistan-tajikistan/
http://aa.com.tr/en/asia-pacific/us-centcom-chief-asks-pakistan-to-act-against-militants/967503
https://www.militarytimes.com/news/pentagon-congress/2017/07/17/taliban-seen-with-scar-rifle-commonly-carried-by-american-commandos/
http://www.eurasianet.org/node/61455
https://ria.ru/defense_safety/20170607/1496044411.html
https://regnum.ru/news/1578940.html
https://iz.ru/news/531952
http://inosmi.ru/military/20170529/239456057.html
http://afghanistan.ru/doc/109431.html
https://www.fondsk.ru/news/2017/05/11/snova-afganistan-43963.html
https://regnum.ru/news/1578940.html
https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-usa-helicopters/under-u-s-plan-afghans-may-get-black-hawks-to-replace-russian-aircraft-idUSKBN13N2FO
https://www.militarytimes.com/news/pentagon-congress/2017/05/17/us-to-provide afghanistan-with-up-to-159-black-hawks-to-help-break-stalemate/
http://www.thedrive.com/the-war-zone/10413/the-us-plan-to-give-afghanistan-a-fleet-of-black-hawks-is-deeply-flawed
http://thehill.com/policy/defense/355130-us-begins-delivery-of-black-hawks-to-afghanistan
http://www.straitstimes.com/asia/south-asia/french-fighters-appear-with-isis-in-afghanistan
http://www.newsweek.com/where-isis-2018-iran-says-afghanistan-pakistan-islamic-state-loses-iraq-syria-745837

‘Persistent, Expanding and Worrisome’: ISIS Rebounds in Afghanistan

http://www.thebaghdadpost.com/en/story/20795/After-defeat-in-Syria-Iraq-Afghanistan-to-be-next-ISIS-stronghold

US-made Humvee with ISIS flag spotted by a local journalist in Jalalabad, Afghanistan 📸 pic.twitter.com/PmTiwxESMm

— Already Happened (@M3t4_tr0n) January 7, 2018