Paul Goble :Su Krizi Rusya’nın Sorunu Haline Geliyor

Orta Asya’daki su kıtlığı, iklim değişikliği kaynaklı kuraklık ve Orta Asya’daki hızlı, ancak yavaşlayan nüfus artışının yarattığı krizin Rus topraklarına yayılmasıyla Rusya için bir sorun haline geliyor (bkz. EDM , 8 Kasım 2023; Federal City , 19 Haziran; The Times of Central Asia , 26 Haziran; Bugin Info , 30 Haziran). Orta Asya ülkeleri, tek çözümün Moskova’nın Sibirya nehirlerinden suyu saptırması olduğuna inanıyor ve Kremlin kabul etmezse Moskova’yı Orta Asyalıların Rusya’ya kitlesel göç etmesi ihtimaliyle tehdit ediyorlar. Sovyet dönemindeki nehir saptırılmasındaki teknik değişikliklere; Rusya’nın 2022’de Ukrayna’yı tam ölçekli işgalinin ardından bölgesel iyi niyet yaratma ihtiyacına; ve bazı Rus bilim insanlarının nehir saptırılmasının Rusya’ya orantısız bir şekilde fayda sağlayacağına olan inancına rağmen, çoğu Rus yetkili Sibirya’daki herhangi bir nehir saptırılmasına şiddetle karşı çıkıyor. Bu hoşnutsuzluk, artan orman yangınları ve Rus nehirlerindeki su seviyelerinin düşmesiyle birlikte Rusya’daki iç kuraklıklara ilişkin endişelerden kaynaklanmaktadır (bkz. EDM , 3 Haziran).

Rusya, iyi bir şekilde tazmin edilmediği takdirde suyunu yurtdışına göndermeye istekli değil; bu, Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) karşılayabileceği ancak Orta Asya ülkelerinin karşılayamayacağı bir şey ( Sibir Realii , 14 Ocak 2019; Window on Eurasia , 26 Şubat). Rusya’nın Orta Asya’nın su kıtlığıyla başa çıkmasına yardımcı olma önerileri yetersiz fonlanmaya devam ediyor ve bu da Moskova ile Orta Asya başkentleri arasındaki gerginliğin artmasına yol açıyor ( Podrobno.uz , 16 Temmuz 2024; Bugin Info , 24 Haziran). Büyük ve kontrolsüz Orta Asyalı göçünün Rusya’ya yönelmesi giderek daha gerçek bir olasılık haline geliyor. Bu durum, özellikle Uralların doğusunda Rusya’nın etnik yapısını değiştirecek ve Rusya Federasyonu’nun sosyal ve politik istikrarını tehdit edecektir ( Ia-centre.ru via Stan Radar , 18 Temmuz 2024; Versia , 11 Aralık 2024; Dünya Bankası Grubu , 2 Temmuz’da erişildi).

Küresel ısınma ve bölgenin hala hızlı nüfus artışının çevreye yüklediği artan talepler nedeniyle Orta Asya’da kuraklık akut. Orta Asyalı yetkililer ve yorumcular, Moskova’ya Sibirya nehri yönlendirme planlarını yeniden canlandırması çağrısında giderek daha fazla ses çıkarıyorlar ve Rusya bunları reddederse, önümüzdeki on yıllarda milyonlarca susuz Orta Asyalının Rusya Federasyonu’na taşınacağı uyarısında bulunuyorlar. Orta Asya’daki su kıtlığı krizi, Orta Asya hükümetlerinin durumun kötüleşmesi halinde Rusya üzerindeki potansiyel etkiyi fark etmesiyle Rusya için ciddi bir siyasi sorun haline geliyor. Orta Asyalılar, su durumu kötüleşirse halklarının nasıl tepki vereceğini tartışarak bahsi yükselttiler. Su kıtlığı yoğunlaştıkça çağrıları ve tehditleri daha sık hale geldi. Orta Asya hükümetleri, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaş nedeniyle izole olması nedeniyle Moskova’nın kendilerine müttefik olarak ihtiyaç duyduğuna daha fazla ikna oluyorlar. Bazı Rus uzmanlar, bazı yerlerde sel, diğerlerinde yangın yaşanması ve kanallar yerine boru hatlarını içeren yeni teknolojilerin projeyi daha cazip hale getirmesi nedeniyle ülkelerinin bu yönlendirmeden faydalanacağını söylüyor ( Voenno-Politicheskaya Analitika , 16 Haziran 2022; Nezavisimaya Gazeta , 29 Ocak 2023; Window on Eurasia, 1 Şubat 2023 , 21 Ağustos 2023 ; Podrobno.uz , 16 Temmuz 2024).

Sibirya nehir suyunun yönünün değiştirilmesi olasılığı hakkındaki tartışmalar hem Orta Asya’da hem de Rusya Federasyonu’nda artmıştır. Bunun bir nedeni de ÇHC’nin bölgedeki artan katılımı ve Afganistan ve Kazakistan’daki baraj inşaatlarıdır; bu barajlar bölgeye ve Rusya’ya akan nehir akışlarını etkilemektedir (bkz. EDM, 7 Mart , 11 Temmuz 2024; Nezavisimaya Gazeta , 25 Şubat; Voenno-Politicheskaya Analitika , 1 Mart; Window on Eurasia , 2 Mart). Ancak, Sovyet döneminin sonunda Sibirya nehrinin yönünün değiştirilmesini öldürmüş gibi görünen bu muhalefete karşı genel Rus muhalefetinde herhangi bir değişiklik olduğuna dair çok az kanıt bulunmaktadır. (Bu örüntünün nadir bir istisnası için Omsk’taki bir Rus yetkilinin, Sibirya nehri yönünün değiştirilmesinin “yeni BAM [Baykal-Amur Ana Hattı]” olabileceği ve Rus ekonomik gelişimini yeniden canlandırabileceği yönündeki argümanlarına 6 Temmuz 2022 tarihli Avrasya Penceresi’nde bakın .) Ruslar, Orta Asya şikayetlerini ciddiye almak yerine, Orta Asyalıların suyu verimli kullanmak için yeterince şey yapmadıklarını ve Rusya’ya emir vermeye çalışmamaları gerektiğini savunarak onları küçümsedi. Rusya, yalnızca kendi sorunları için kendi sorumluluğunu değil, aynı zamanda diğer ülkelerin Rusya’yı zayıflatmak için Sibirya nehri yönünün değiştirilmesi çağrılarını nasıl kullandıklarını da kabul etmelidir ( Avrasya Penceresi , 2 Mart). Sonuç olarak, Orta Asya konusunda Moskova’daki uzmanlar, Moskova’nın 21. yüzyılın sonundan önce herhangi bir zamanda Sibirya nehri suyunun Orta Asya’ya yönlendirilmesi için altyapı inşa etmek üzere para bulma veya başkasından para kabul etme ihtimalinin çok az olduğunu söylüyor ( Nezavisimaya Gazeta , 15 Haziran).

Moskova Ukrayna’ya karşı savaşını sürdürdüğü sürece devam etmesi muhtemel olan bu katı Rus tutumu, Rusya ile Orta Asya hükümetleri arasındaki gerginliği artıracaktır. Rus yorumcuların Kremlin’in tutumunun kendisine dostlara mal olduğu ve özellikle Uralların doğusuna büyük bir Orta Asyalı akını olasılığının çok gerçek olduğu yönündeki ara sıra kabullerine rağmen durum böyle olacaktır. Hatta böyle bir gelişmenin Rusya’nın etnik haritasını değiştireceğini ve Orta Asyalılara karşı artan Rus yabancı düşmanlığı göz önüne alındığında sosyal ve politik istikrarsızlığı tehdit edeceğini bile kabul ediyorlar (bkz. EDM , 15 Mayıs 2024). Eğer milyonlarca Orta Asyalı sonunda su kıtlığı çeken anavatanlarından kaçarsa, bu sadece Rusya Federasyonu’ndaki etnik çatışmanın ateşine körükle gidecek ve muhtemelen sadece Ruslar ve Orta Asyalılar arasında değil aynı zamanda Ruslar ve Rusların çoğu zaman Orta Asyalılarla aynı kefeye koyduğu yerli Müslüman ülkeler arasında da daha fazla şiddete yol açacaktır (bkz. EDM , 15 Ekim 2024).  

Bu gerçekleştiği ölçüde -ve Moskova’nın davranışı böyle bir sonucu daha da olası kılıyor- üç gelişme neredeyse kesin. Birincisi, Orta Asya ülkelerinin, vatandaşlarının giderek artan sayıda tanesi yeterli suya erişmek için Rusya’ya göç ederken bile, kendilerini Moskova’dan uzaklaştırmaları muhtemel. İkincisi, ÇHC, Afganistan ve muhtemelen sahneden daha uzaktaki diğer ülkeler, bölgedeki etkilerini Rusya’nın pahasına genişletecekler (bkz. EDM, 15 Kasım 2022 , 24 Mayıs 2023 , 21 Kasım 2024 ). Üçüncüsü, Rusya muhtemelen daha fazla etnik çatışmanın ve böyle bir gelişmenin beraberinde getirdiği siyasi istikrarsızlığın yeri haline gelecektir ( Federal City , 19 Haziran). Moskova, Sibirya nehir suyunun bir kısmını Orta Asya’ya yönlendirme konusunda farklı bir pozisyon almış olsaydı veya hatta Orta Asyalıların sorunlarına daha sempatik yaklaşmış olsaydı, tüm bu istenmeyen sonuçlardan kaçınabilirdi. Ancak, Ukrayna’ya harcadığı tüm dikkat ve para ve yakın zamana kadar Rus hükümetinin gözüne girmek için fazlasıyla hevesli olan ülkeleri ihmal etmesi göz önüne alındığında, Kremlin’in toparlanması için artık çok geç olabilir. Bu, Rusya’nın dost ve müttefik olarak gördüğü ÇHC gibi ülkeler ve jeopolitik rakipleri olarak gördüğü diğerleri de dahil olmak üzere başkaları için yeni olasılıklar açıyor.