Geçen günlerde Rusya’da yaşayan ünlü Ermeni işadamı Rupen Vartanyan’ın Rus vatandaşlığını bırakıp Karabağ’a yerleşmesi uluslararası kamuoyu tarafından şaşkınlıkla karşılanmış ve onun sebebiyle ilgili çeşitli tartışmalar meydana gelmiştir. Diğer yandan, aynı günlerde ABD merkezli Uluslararası Cumhuriyetçiler Enstitüsü Ermenistan’da yapılan kamuoyu araştırmalarının sonucunu açıklamış ve Vartanyan’ın hareketini açıklamak için önemli ipuçları veriyor.
Birinci olarak, uluslararası ambargodan zorluk çeken Rusya ambargoya delik açmak için Karabağ’ı geçiş noktası olarak kullanmayı planlamaktadır. Ünlü işadamı olan Vartanyan Rusya’nın yanı sıra Batı ülkeleri ve Ermeni diasporaları ile de güçlü ilişkileri sürdürmekte ve uluslararası kamuoyu tarafından daha olumlu şekilde algılanan figürdür. Vartanyan Rus vatandaşlığından çıkıp Karabağ’a yerleştiği için Dağlık Karabağ yönetimi onun vasıtasıyla Batı’ya açılmaya çalışacak ve Vartanyan kendisinin Karabağ Cumhurbaşkanı olma ihtimali bile ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Vartanyan’ın Rusya ile güçlü ekonomik ilişkileri de devam edeceği için Rusya Dağlık Karabağ üzerinden ambargoyu delmeye yönelmesi beklenmekte ve bu anlamda Rusya Karabağ’ı Donbas gibi kendi nüfuzu altındaki de facto bağımsız devlet olarak tutarak hem Kafkasya ve Ortadoğu’daki nüfuzu sürdürmeye hem de Karabağ üzerinden Batı ile ticaret yapmaya çalışacaktır.
Üstelik Rusya’nın Vartanyan’ı Nikol Paşinyan’a karşı Ermenistan’daki “alternatif muhalif” yapıp tekrar Ermenistan üzerinde hakimiyeti kurmaya çalışması da söz konusu olabilir. Rusya genellikle Batı’ya daha yakın olup Türkiye ile de ilişkileri iyileştirmeye çalışan Paşinyan yönetimine sıcak bakmamakta ve Serj Sarksyan ve Robert Koçaryan gibi “Karabağ Klanı” üzerinden Ermenistan’a baskı uyguluyordu. Fakat Uluslararası Cumhuriyetçi Enstütüsü’nün açıkladığı anket sonucuna göre Ermenistan’daki mevcut muhalifler yurtiçinde neredeyse tamamen kendi itibarını kaybetmiş durumda ve Paşinyan’a karşı alternatif olamamaktadır. Gerçekten de ankete cevap verenlerin önemli kesim Paşinyan ve onun partisini desteklerken nüfusun büyük kısmı hiçbir siyasetçilere güvenmemekte ve “hiçbir partiye oy vermem” diyenlerin sayısı da yüksek çıkmıştır. Böylece Ermenistan’daki mevcut muhalifler Paşinyan’ın karşısında “kötünün kötüsü/daha kötüsü/en kötüsü” olarak kabul edilmekte ve seçimde onların kazanma ihtimali son derece zayıftır. Yani Rusya mevcut muhalifler vasıtasıyla Ermenistan’ı yönetemez hale gelmiştir. Durum böyleyken Rupen Vartanyan ise daha “hayırsever”, “milliyetçilere yakın kişi” ve Paşinyan’a karşı eleştirel kişi olarak görülmekte ve halk tarafından da iyi bilinmekte ve Rusya mevcut muhaliflerin yerine Vartanyan’ı etkili “alternatif muhalif” olarak Paşinyan’a karşı sunabilir. Buradan görüldüğü gibi Vartanyan’ın Karabağ’a yerleşmesi Rusya’ya karşı tepki olarak yorumlanmamalı, tam tersine Rusya’nın Paşinyan yönetimine karşı hamlesi olarak yorumlanması gerekir.
Dr. Öğr. Üyesi Keisuke Wakizaka (İstanbul Gelişim Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü)