Farhad Mamedov:Aliyev Ermenistan’ı açıyor. Paşinyan ise Türkiye’ye giden yolu açmak istiyor.

Azerbaycan’ın, Orta Asya ve Rusya’dan gelen yüklerin Ermenistan’a transit geçişini sağlama kararına yanıt olarak Başbakan Nikol Paşinyan, Erivan’ın Bakü’ye ayna fırsatları sunmaya hazır olduğunu belirtti.

Ermenistan Başbakanı’na göre, Ermenistan, Türkiye’den Azerbaycan’a ve tersi yönde kargo taşımacılığı için bir rota açmaya hazır. Paşinyan, özellikle Alijan-Yeğegnadzor (Keşişkent)-Sisian-Gorus güzergahının kullanılmasını önerdi ve şu aşamada bunun tek gerçekçi seçenek olduğunu vurguladı.

Ancak bu önerinin hayata geçirilmesi bariz engellerle karşı karşıya. Rotanın hayata geçmesi için hem Türkiye ile Ermenistan arasında hem de Azerbaycan ile Ermenistan arasında sınır kapılarının açılması gerekiyor. Türkiye-Ermenistan sınırındaki Alijan (Ermenistan tarafındaki Margara) sınır kapısı Mart 1993’ten beri kapalı. Ankara ile Erivan arasında devam eden normalleşme sürecine rağmen Türkiye, Azerbaycan ile Ermenistan arasında nihai bir barış anlaşması imzalanana kadar sınırın yeniden açılmayacağını defalarca belirtti.

Paşinyan, 2022’den bu yana Azerbaycan ile Kelbecer (Zod Kapısı), Sadarak (Arazdeyen Kapısı) ve Gubadlı (Eyvazlı Kapısı) yönünde üç sınır kapısı açılması yönünde girişimlerde bulundu. Ancak Bakü, çabalarını Zengezur Koridoru’nun uygulanmasına odakladı ve bu girişimleri görmezden geldi. Bugün, her iki tarafın önceliği, ön tahminlere göre hayata geçirilmesi en az iki yıl sürecek olan sözde “Trump Rotası”nın uygulanmasına kaymış durumda.

Daha önce de bildirildiği gibi, Azerbaycan, Zangezur Koridoru’nun kendi bölümündeki demiryolu ve karayolu altyapısının inşasına aktif olarak devam ediyor. Bu çalışmaların gelecek yıl tamamlanması bekleniyor. Ermenistan’dan geçen 43 kilometrelik bölüm için ise henüz çalışmalar başlamadı. ABD ve Ermenistan arasında bu güzergahın yönetim mekanizmaları konusunda görüşmeler devam ediyor ve inşaatın ancak ilgili anlaşmanın imzalanmasının ardından başlaması bekleniyor.

Hatırlatmak isteriz ki, Ermeni kesimi de dahil olmak üzere Zangezur Koridoru – “Trump Rotası” – Azerbaycan ile Türkiye arasındaki en kısa kara yoludur. Ancak, uygulanması zaman ve siyasi irade gerektirir. Paşinyan’ın önerdiği rota daha uzun, ancak potansiyel olarak kullanıma hazır: Türkiye Alican sınır kapısını açarsa ve Azerbaycan da 2023’te inşa edilen Hakari Nehri üzerindeki Laçin yönündeki köprüden sınır kapısını açarsa, bu rotadaki trafik birkaç gün içinde başlayabilir.

Pratik açıdan bakıldığında, Ermenistan üzerinden geçen güzergah oldukça avantajlı görünüyor. Türk kargoları şu anda Azerbaycan’a yaklaşık 1.200 kilometre uzunluğundaki Trabzon-Tiflis-Gazah-Bakü güzergahı üzerinden ulaştırılıyor. Bu güzergahın yaklaşık 430 kilometresi Trabzon-Tiflis, 260 kilometresi Tiflis-Gazah ve 500 kilometresi ise Gazah-Bakü güzergahında yer alıyor.

Nikol Paşinyan’ın önerdiği güzergah, mevcut Gürcistan güzergahının neredeyse yarısı uzunluğunda: Alican’dan Erivan’a yaklaşık 15 kilometre, Erivan’dan Gorus’a yaklaşık 190 kilometre ve Laçin’den Bakü’ye yaklaşık 420 kilometre. Toplamda yaklaşık 630 kilometre. Dolayısıyla yeni güzergah, mevcut Gürcistan güzergahının yarısı uzunluğunda olacak ve bu da nakliye maliyetlerini ve teslimat süresini önemli ölçüde azaltabilecek.

Zangezur Koridoru’nun Ermenistan’dan geçen güzergahtan 130-140 kilometre daha kısa olacağı düşünüldüğünde, hayata geçirilmesinin Türkiye ile Azerbaycan arasındaki yük taşımacılığının maliyetini ne kadar önemli ölçüde azaltabileceği açıkça ortaya çıkıyor. Bu da nihayetinde Çin’den Avrupa’ya uzanan Orta Koridor’un tamamını en kısa ve en uygun maliyetli kara yolu haline getirecek.

Yeni Zangilan-Gubadlı-Laçin otoyolunun inşası tamamlanmak üzere ve çok şeritli Horadiz-Zangilan otoyolu neredeyse tamamlanmış durumda. Yeni yollar henüz trafiğe açılmamış olsa da, eski güzergahlar tamamen çalışır durumda ve Laçin’den Bakü’ye yük taşımacılığı aksamadan devam ediyor. Tek soru, Azerbaycan’ın Ermenistan’ın girişimini uygulamaya ne kadar istekli olduğu.

8 Ağustos’ta Beyaz Saray’da düzenlenen tarihi barış zirvesinin ardından, Güney Kafkasya’da tüm taraflar için faydalı olacak yeni ticaret ve ekonomik fırsatlar doğdu. Azerbaycan, Ermenistan’a giden kargolar için kendi topraklarından bir transit güzergah açarak, Erivan ile ekonomik iş birliğine doğru ilk adımı fiilen atmış oldu.

Ermenistan ise, Zangezur koridoru tamamlanana kadar geçici çözüm olarak Gorus güzergahının kullanılmasını öneriyor.

Ancak Erivan’ın asıl amacının Türkiye’yi Alican sınır kapısını açmaya teşvik etmek olduğu açık. Türkiye ise, daha önce de belirtildiği gibi, bunu ancak Ermenistan ile Azerbaycan arasında kapsamlı bir barış anlaşması imzalandıktan veya Bakü’nün ısrarla üzerinde durduğu Ermenistan Anayasası’nda değişiklikler yapıldıktan sonra yapmaya istekli.