İran’da halk hareketi dozunu arttırarak devam ederken Türkiye’de bu süreç yakından takip edilmeye çalışılıyor. Fakat hemen her dış gelişmede olduğu gibi İran’daki bu halk hareketi de net biçimde, kökenleri ve yapısı itibariyle sağlıklı bir şekilde analiz edilemiyor. Türkiye’de bu gelişmelere ilişkin ortaya konan yorumların ekseriyeti ABD’nin İran’a yönelik komplosu temasında buluşuyor. Diğer yandan, duygusal milliyetçi bir refleks ile İran Türkleri’nin bağımsızlığı ve özgürlüğü ekseninde bu gelişmeleri okuyan yorumlar da mevcut.
İran tarihinde, tüm sosyal ve siyasal değişimlerin motor gücü ve öncüsü Tebriz ve Tebriz Türkleri olagelmiştir. Öyle ki, 20. Y.y.’ın başındaki anayasa devrimi, tütün isyanı gibi bir çok sosyo-politik gelişme bu merkezde gelişmiştir. Şahlık döneminde büyük bir baskı ve kıyıma maruz kalan Tebriz ve Tebriz Türkleri İran İslam Devrimi’nin de öncüleri arasında yer almışlardır. Fakat bugün itibariyle, Hamaney önderliğindeki rejimin, cumhurbaşkanı Ruhani’ye karşı halk hareketi zemininde bir kurgu ile başlattığı operasyonda Tebriz ve Tebriz Türkleri’nin bu sürece katılmaması dikkat çekmiştir. Oysa Tebriz, özellikle Fars faşizmine karşı protesto gösterilerine sıkça sahne olan bir şehirdir.
Tebriz Türkleri, İran devlet yapısının kendi iç mücadelesini ferasetle okumuş ve algılamış, dolayısıyla bu sürece dahil olmamıştır. Tebriz Türkleri, Fars faşizmi uygulamalarına karşı özgürlük mücadelelerini kendi tasavvur ve yöntemleri ile ve yalnızca kendi güçlerine dayanarak gerçekleştirme arzusundadırlar. Tebriz’in iştirak etmediği bu süreç İran’da devlet içi bir hesaplaşma süreci olarak sonlanmaya mahkum olacaktır. Söz konusu süreci ilkel bir kurnazlık güdüsü ve faydacılık ile değil ferasetli bir biçimde değerlendiren Tebriz Türkleri bu sürecin esas kazananı olacaklardır.
Çağatay BALCI Kafkassam