Mesele sadece Ukrayna değil. Bundan daha da tehlikeli. Rusya hesaplarını uygun bir zamanda kapatmalı. Doğru zaman, virajlarda tehlikeli bir sürüşün üstesinden gelebilecek olağanüstü bir lider demek. Mesele sadece Ukrayna ile ilgili değil. Aynı zamanda, Rusya’yı yola getirip sınırlamaya yönelik eski bir Avrupa rüyası ile ilgili. Karların altında gizlenen Rusya’yı defterlerini açmaya ve Batı’nın zafer iddia ettiği reçetelere kucak açmaya zorlamaya yönelik bir Batı hikayesi ile ilgili. Silahların korkular, çıkarlar ve rollerdeki hırslarla iç içe geçtiği medeni ve kültürel bir düello.
Ukrayna, coğrafyanın lanetine yakalanmış bir ülke. Halkı arasında Rus bozkırlarını ardında bırakıp Avrupa bahçesine katılmayı hayal edenler var. Bu halkın arasında ‘iki devlet tek bir halk’ şeklinde iki ülkenin ortak bir kaderi paylaştığını düşünenler de var. Coğrafya daimi bir zulümdür. Ukrayna bunu dünya ormanında yer alan birçok ülke kadar iyi biliyor.
Mesele sadece Ukrayna değil. Mesele Afganistan’dan ayrıldıktan sonra sallanan Biden ABD’sinin imajını sarsmak için bir fırsat yakalanması. Çin tehdidi ile meşgul olan ABD’yi kazanılamayacak bir sınava sokmak için bir fırsat elde edilmesi. Washington, Ukrayna için küresel bir savaş başlatma riskini göze almayacak. Batı tarafından gelen bütün tehditlerde, Rus güçlerin Ukrayna’yı işgal etmesi halinde bunun ciddi sonuçları olacağı ifade ediliyor. Bu sonuçlar ekonomik ve diplomatik yaptırımlar demek. Rus Çarı, Ukrayna’yı işgal etmek yerine içeriden yıkma olasılığı daha yüksek olmasına rağmen korkmuyor. Bu lider, Batılı liderlerin ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) generallerinin sinirlerini zıplatıyor. Askerlerini sınıra yığarak korku uyandırıyor. Ardından katı şartlar sunuyor. Sanki NATO ülkelerini Sovyetler Birliği’nin çöküşünden sonra elde ettikleri kazanımlardan mahrum etmek istiyor. Ayrıca, bu ülkelerden Rusya’nın dişlerinin artık sökülmüş olduğunu düşünerek piyonlarını ilerletmelerinden önceki yerlerine geri koymalarını istiyor.
Oyun eskisi kadar cezbedici değil. Tekrararlanan zaferler kutlamaların havasını bozar. Tehlikenin kaybolması, heyecanı götürüyor. Bu uçsuz bucaksız bölgede korkulacak bir rakip ya da endişelendirici bir ortak yok. Bu tıpkı maça tek başına çıkıp kupayla dönmeye benziyor. Protokol tarafından gelen alkışlar ve gülümsemeler…
Oyun kontrol altında ve sürprizlerin kapısı sıkı sıkıya kapalı. Kimse anayasaya meydan okumaya cüret etmiyor. Bütün kafalar tereddütsüz bir şekilde eğiliyor; bakanlar, temsilciler, valiler, madalyaları ile generaller ve ofisleri ile kuruluşların ve şirketlerin baronları. Haberlerde hiç kimsenin tehditkâr veya isyankâr bir şekilde işaret parmağını kaldırmadığı söyleniyor. Yabani otlar erkenden, daha fazla yayılmadan koparılıyor. Medya, bunun için tasarlanmış çatının altında duruyor. Aynı şey sosyal medya araçları için de söylenebilir. Dişleri ve tırnakları sökülmüş bir muhalefet var. Bu batılıları ve insan hakları ticarethanelerini memnun etmek için süse benzeyen bir şey. Yönetici tartışmasız bir lider olduğunda, makamını yönetmek için anayasayı uysal bir biçimde üstleniyor.
Derin ve can sıkıcı bir sessizlik. Hiç kimse Kremlin’e girme hayali kurmaya cüret edemiyor. Zira koltuğu kaplayan kişinin burada kalma süresinin ucu açık. Anayasal süreler liderliklerin gölgesindeki formalitelerdir. Bir rakip, bu Rus Çarı’nı uysallaştıramaz veya ilerleyişini durduramaz. 70’e merdiven dayamış Rus Çarı’nın iradesine boyun eğmeyen tek vatandaş yaştır.
Yılın son 10 günü ömürden götürdüğü için değil, hatıralar izinsiz uçtuğu için de acı bir tada sahiptir. Bu, özellikle otuz yıl önce bu haftaydı. Mihail Gorbaçov ortadan kayboldu ve Sovyetler Birliği de onunla birlikte ortadan kayboldu. . Birliğin çöküşünde Boris Yeltsin ve cumhuriyetçi liderlerin de imzası vardı. ’21. yüzyılın en büyük jeopolitik felaketi’ meydana geldi ve Sovyetler Birliği bayrağı altındaki tarihi Rusya yenilgiye uğradı.
39 yaşında da olsa bir yetimi uyandırmak kolay değil. Ülken bitmiş. Napolyon’u ve ordusunu yenen ve bugün hala ordunun toplarını Kremlin’in bahçesinde tutan ülkenin ta kendisi. Adolf Hitler adındaki deli bir Avrupalıya öldürücü darbeyi indiren, onu Moskova surlarından uzaklaştıran, daha sonra inine kadar kovalayan ve Avrupa’nın çehresini değiştiren ülken.
Bazen katı düşünceler Rus Çarı’nı sarıyor. Sanki yaşlı Gorbaçov’u çağırıyor da kendisinden büyük çöküşten dolayı Sovyetler Birliği vatandaşlarından açık açık özür dilemesini istiyormuş gibi. Özrünün ardından günlerini hücresinin duvarları arasında geçirmesi için onu Sibirya’ya göndermek aklına geliyor. Kahkaha atıyor. Zamanı geriye alamazsınız. İçini tuhaf bir soru kaplıyor: Gorbaçov, öbür dünyada Josef Stalin ile karşılaşsa kendisine ne derdi? Gülümsüyor. 70’lerin kokusu tuhaf senaryolara yardımcı oluyor.
Bedenin sağlıklı olması, ruhun yaralarını gizlemez. Çok yara var. Vladimir Putin, yıkıldığında Berlin Duvarı’nın yakınındaydı. Olaydan önce mensup olduğu Devlet Güvenlik Komitesi’nin (KGB) uyumadığını düşünüyordu. Sovyetler Birliği’nin hayatta kalmak için değil, bilakis kazanmak için doğduğunu zannediyordu. Doğu Avrupa’daki ‘yoldaşlar’ yılların dostluğuna ihanet etti. Aynı zamanda Varşova Paktı’na da ihanet ettiler. Sovyet treninden atlayarak Batı rüyasına kapıldılar. Depremler hızlandı. Sovyet cumhuriyetleri de ihanet etti. İlk ayrılma fırsatını yakaladılar. Yoldaşlar, Lenin’in partisinden ellerini temizlediler. Güvenlik servisleriyle olan ilişkiyi silinmez bir utanç lekesi olarak gördüler. Partiyie ve genel sekreterine alkış tutanların hayalleri, ABD büyükelçisini memnun etmekle sınırlıydı. Büyükelçi nasihat etme, uyarma ve ilk ve son sözü söyleme kimliğine bürünerek enkazdan çıkma yöntemleri konusunda rehber oldu.
Tek bir adamın ruhunda birçok yara var. Batı Almanya, Moskova’nın Doğu Almanya’dan vazgeçmesi karşılığında yardım gönderiyor. Çocuklarını satan birine benzeyen aşağılayıcı bir görüntü. Sanayileşmiş ülkeler Rusya’ya yardım etmeye hazır ancak reform şartı koyuyorlar. Ülkenin çöktüğü gibi Rus rublesi de çöküyor. Kızıl Ordu subayları üniformalarını ve madalyalarını az bir dolar karşılığında satıyorlar. En acı verici şey ise Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya’yı içine alan Slav bloğunun bağlarının kopmasıydı.
Putin daha önce Ukrayna ve Gürcistan’ı vücutlarındaki bazı uzuvları kopararak cezalandırmıştı. Kırım’ı ilhak etme adımından sonra Putin zihinlerden silinmedi. Şu anki oyun, Batı’nın Rusya’nın ekonomik, toplumsal ve ticari olarak kendisine gerekli olan alanın geri döndüğünü kabul etmeye zorlanması ile ilgili. Batı askeri bir varlığı olmayacağına dair söz vermek zorunda. Bu, Ukrayna’ya, tüm komşularına ve aynı şekilde Batı’ya da bir mesajdır.
Rus Çarı, düello meydanını genişletti. Ukrayna, Suriye ve birden fazla Afrika sahası da artık bu meydana dahil. Rus ordusu, uzmanlar veya ‘Wagner Grubu’ meydanda. Büyük çöküşten 30 yıl sonra intikam projesinin sahibi başarılarını sayıyor. Şu anki durum onu endişelendirmiyor. Onu tarihteki yeri ilgilendiriyor. I. Petro ve II. Katerina ile aynı sayfada olacak mı? Öbür dünyada buluşabilirlerse Stalin’den ne işitecek?
Gassan Şerbil
Şarku’l Avsat Genel Yayın Yönetmeni
