ERMENİSTAN, GÜRCİSTAN, İRAN VE RUSYA ENERJİ İŞBİRLİĞİNİ GENİŞLETMEYİ PLANLIYOR
23 Aralıkta Erivan’da Ermenistan, Gürcistan ve İran enerji bakanları ile Rusya’nın enerji şebekesini yöneten Rosseti firmasının baş yöneticisi enerji alanındaki işbirliğini arttırmak üzere bir memorandum imzaladı. Ermenistan Enerji Bakanlığı’nın açıklamasına göre Ermenistan ve Gürcistan arasında 400-500 kilowatt ve Ermenistan ile İran arasında 400 kilowatt’lık gerilim hatları 2018’de işlevsel hale gelecek. Böylece Ermenistan ve Gürcistan arasındaki enerji değişim kapasitesi 350 megawatt’a ulaşacak. Ayrıca taraflar 2021yılına kadar bu sayıyı 700’e yükseltmeyi düşünüyor. Ermenistan ve İran arasında ise bu sayı 1200 megawatt’a ulaşacak. Bugünkü teknolojik imkanlarla İran ve Ermenistan hatlarını bir yanda senkronize ederken Gürcistan ve Rusya hatlarını da ayrı bir yanda senkronize etmek mümkün. Ancak yeni hatlar 4 ülke için de tek bir şekilde senkronize edilecek. Ayrıca ABD ve AB’nin de Gürcistan ve Ermenistan’a bu bağlamda teknik destek vermesi bekleniyor.
Gürcistan Enerji Bakanı Kakha Kaladzeye göre ülke bahar ve yaz dönemlerinde enerji fazlası elde ediyor ancak sonbahar ve kış dönemlerinde ise enerji açığı ortaya çıkıyor. İran’da ise bu durum tam tersine… Yani yeni hat bu iki ülkenin kaynaklarını verimli kullanmasını ve ihtiyaçlarını karşılamasını sağlayacak. Ermenistan Enerji Bakan Yardımcısı Areg Galstyan 4 ülkenin temsilcilerinden oluşacak koordinasyon grubunun Nisan ayında toplanacağını ve toplantıdan önce teknik sorunların gözden geçirilerek, gerekli teknik ayarlamaların yapılacağını söyledi. Ayrıca yapılan açıklamaya göre bu yeni hatlar sayesinde Ermenistan, İran’a elektrik ihracatını arttıracak ve karşılığında doğalgaz alacak.
4 ülke arasında yapılacak işbirliğinin zor yönleri de var… Gürcistan’ın Rrezonansi gazetesine göre bu işbirliğine Rusya’nın dahil olması Gürcistan için de sorgulanan bir durum ve ayrıca Azerbaycan medyası da bu duruma tepki gösterdi. Çünkü Gürcistan, Azerbaycan’ın dostu ve Azerbaycan aynı zamanda bölgede Ermenistan’ı yalnızlaştırma politikası izliyor. Bakü ve Erivan arasında çözülmeyen Karabağ konusu nedeniyle bir düşmanlık mevcut ve iki ülke arasındaki tansiyon son zamanlarda artıyor. Ayrıca İran ile Azerbaycan’ın arasının da iyi olduğu söylenemez… Zira İran’ın Azerbaycan’daki hükümet karşıtı radikal dinci grupları desteklediği yönünde iddialar var.
Geçen Kasım ayında Rus-Gürcü doğalgaz ticaretinin geliştirilmesine yönelik planlar yapıldığı söylentileri de Gürcistan ile Azerbaycan arasında gerginlik yaratırken bu durum Gürcistan iç siyasetinde de hayli tartışıldı. Yalnız muhalefet değil Gürcistan’daki hükümet temsilcileri de Rusya’nın işgal ettiği Güney Osetya’ya konuşlandırdığı İskender balistik füzelerini tartışmaya açtı. Gürcü Savunma Bakanı bu durumu bölgesel güvenlik tehdidi olarak yorumladı.
Her ne kadar Gürcüler Rusların bu anlaşmaya katılımı konusunda hükümetlerini dikkatli olmaya çağırsalar da aslında 2015 yılı Ağustos ayında Rusya ile Ermenistan arasında imzalanan ve Ermenistan, Gürcistan ve İran’ı birleştirecek hatların bir Rus şirketi tarafından yönetilmesine yönelik anlaşma düşünüldüğünde bu yeni katılım pek sürpriz değil. Aynı zamanda bu anlaşma 2013 yılı Aralık ayında e imzalanan ve Gazprom’a Ermenistan’da 30 yıllık bir monopol olma hakkı tanıyan anlaşmanın da kendiliğinden feshi anlamına geliyor. Bu nedenle Ermenistan, İran’dan gaz ithalatını arttırmak için izin istemek durumunda kalacak her ne kadar Ermenistan’ın gaz yakıp elektrik üreten santralleri farklı Rus devlet şirketlerinde olsa da…
Tiflis Ruslara yönelik şüpheci bir tavır takınsa da hatta, ilişkileri kısa vadede düzeltmeye yönelik bir çabası varmış gibi görünmese de İran’la enerji işbirliğini arttırma fırsatını da kaçırmak istemiyor (bu çabanın Rusya ile ek ekonomik bağlar kurmayı gerektirmesine rağmen). Gürcüler özellikle Batı’nın İran ambargosunu kaldırmasının ardından İran’la kurulacak ekonomik bağların uzun vadede kendileri için çok faydalı olacağını düşünüyor. Gürcüler aynı zamanda Ermenistan ya da Azerbaycan üzerinden bir hat kullanarak İran Körfezi ve Karadeniz arasında bir köprü olabileceklerini de düşünüyor. Her ne kadar Ruslar şu an en kısa rota olan Ermenistan üzerinden geçecek bir hattı engellese de ilerde İran doğalgazı için kurulacak bir hat da Gürcüler için hayli kazançlı olabilir.
Ermeniler açısından ise Gürcistan ve İran ile kurulacak işbirliğinin bir alternatifi yok zira Karabağ konusu nedeniyle ne Azerbaycan ne de Türkiye ile kısa vadede bir iyileşme olması mümkün görünmüyor. Rusların Ermenistan’daki politik, ekonomik ve askeri etkisi de düşünüldüğünde bu tarz projelere Rusların dahil olmasından kaçınmaları da imkansız. Bu nedenle Ermenistan açısından küçük bir adım da olsa bu memorandum bir başarı olarak değerlendirilebilir. Ayrıca son zamanlarda Rusya’da çalışan Ermenilerden ülkeye gelen paranın azalması da kabine üyelerinin bile Ermenistan’ın zor ekonomik şartlar altında olduğunu ve düşen hayat standartlarının ülkenin ekonomi politikasında değişimler gerektirdiğini kabul etmesine neden oldu.
Ata Kafadar/kafkassam