Elhan Şahinoğlu: Hazar Beşlisi ve Bölgesel Politika: Rusya’nın Endişeleri

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, İran Devlet Televizyon ve Radyo Yayınları Kurumu’na verdiği röportajda, Batı ülkelerini bölgede kararlarını dikte etmek amacıyla **”Hazar Beşlisi”**ni parçalamaya niyetlenmekle suçladı.
Lavrov’un sözlerine göre, Batı’nın yaklaşımı sömürgeci, neo-kolonyal siyasetin tamamen net bir devamıdır: “Bunun mahiyeti, Batı’nın her zaman başkalarının hesabına yaşamak istemesinden ibarettir. Aynı şeyi Hazar bölgesinde de görüyoruz. Batı şimdi kendi planlarını hazırlıyor, ‘Hazar Beşlisi’ni parçalamaya ve Hazar’a kıyısı olan devletlerin konsensüsünden faydalanmayacak kararlar almaya çalışıyor.”
Rusya’nın Bölgesel Politikaya Dair Endişeleri
Kremlin, Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinin bağımsız politikalarından rahatsızdır. Sergey Lavrov’un açıklaması tam da bunu gösteriyor. Rus yetkililer bir yandan komşu ülkelerin iç işlerine karışmadıklarını beyan ederken, diğer yandan ise Lavrov gibilerin açıklamaları aracılığıyla bunun tersini “ispat” ediyorlar.
Lavrov’un mesajı, Batı’dan çok bölge ülkelerine yöneliktir; Hazar’a kıyısı olan Azerbaycan’ı, Kazakistan’ı ve Türkmenistan’ı korkutmayı amaçlamaktadır.
Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri, komşu ülkelerle birlikte ABD ve Avrupa Birliği ile de sıkı işbirliği yapmaya ilgi duymaktadırlar. Bu, söz konusu devletlerin, özellikle de Azerbaycan’ın doğal hakkıdır. Orta Asya ülkeleri ABD ve Avrupa Birliği ile 5+1 formatında işbirliği yapmaktadırlar. Bu formatta düzenlenen toplantıların sayısı artmıştır.
Bu durum Kremlin’i endişelendiriyor. Rusya’nın yönetim çevreleri, Washington ve Brüksel’in bu yolla Güney Kafkasya ve Orta Asya’yı Rusya’nın etki alanından çıkarmaya çalıştığını düşünüyorlar. Burada bir gerçek payı vardır. Washington ve Brüksel, Rusya’nın komşu ülkelerde hegemon pozisyonlara sahip olmasını istememektedir. Mesele şudur ki, Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinin kendileri de Rusya’nın etki araçlarından kurtulmaya çalışmaktadırlar. Bu ülkeler, eşit haklara dayalı işbirliğini tercih etmektedirler. Bu ise Rusya’nın emperyalist çevrelerinin çıkarlarına cevap vermemektedir. Kremlin’in Ukrayna’ya karşı işgalci savaşı sürdürmesi, Rusya’ya komşu ülkeleri Moskova’dan mesafe almaya mecbur etmiştir.
Lavrov’un “Hazar Beşlisi” İddialarının Çelişkisi
Sergey Lavrov’un vurguladığı “Hazar Beşlisi”, denize kıyısı olan ülkelerin çeşitli konularda işbirliğini içermektedir. Bu, başka bir devletin parçalamaya çalışacağı siyasi veya askeri bir blok değildir.
Lavrov’un bahsettiği “Hazar Beşlisi”nin birliğine zarar veren varsa, bu ilk başta Rusya’nın kendisidir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Hazar’da ekolojik durumun ağırlaştığına dair defalarca açıklama yapmıştır. Hazar Denizi’nin su seviyesi yıldan yıla azalmaktadır. Bunun temel sebebi ise Volga nehrinden Hazar Denizi’ne gelen su akışının yapay olarak azaltılmasıdır. Rusya, Volga nehrinin kıyısında elektrik santralleri inşa etmiştir. Bu santraller ise nehrin Hazar’a akışının azalmasına neden olmuştur.
Bu açıdan bakıldığında, Hazar’da su seviyesinin azalması Kremlin’i o kadar da rahatsız etmemektedir. Bunlar varken, Lavrov’un “Batı, Hazar Beşlisi’ni parçalamaya çalışıyor” açıklaması tiksinti uyandırmaktadır