Bugün beşincisi gerçekleştirilecek olana Hazar zirvesi, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan NAZARBAYEV’in ev sahipliği yapmaktadır. SSCB’nin dağılmasından sonra Hazar denizinin hukuku konumu ve çevre ülkeleri arasında yer altı ve su üstü haklarının kullanımı konusunda çevre ülkelerin hazar denizi üzerindeki hakları konusunda ortak bir anlaşmaya varamamaları sebebiyle düzenlenen müşterek toplantılardır. Aslında hazar denizi üzerinde anlaşmamanın sebepleri önem arz etmektedir. Hazar denizinde yaklaşık 48 milyar varil petrol ve 292 trilyon kübik muhtemel gaz rezervi bulunmaktadır. Bu sebeple de Çin’den Japonya’ya ABD’den Almanya’ya kadar bütün ülkelerin gözü bu bölgededir.

Türkmenistan Sadece kendi bölgesinde yaptığı araştırmada yaklaşık 17.5 trilyon metreküplük bir doğal rezervi olduğunu kanıtlamıştır.2000’li yıllardan sonra bölgede araştırmalarına başlayan Rusya kendisine ait münhasır bölgede yaklaşık olarak 64 milyar metreküp doğalgaz ve 4.7 milyar varil petrol olduğu tahmin edilmektedir. Hazar’da Kazmunaigaz, Çin Conocophilips, ınpex, Shell, exxon mobil, chevron, kazakhstan petroleum, total, gazprom, lukoil gibi dev şirketler petrol arama ve çıkarma faaliyetlerini sürdürmektedir. Bunca şirketin bölgede varlığı ve 5 devletin kıyıdaş lığı da sorunları ortaya çıkarmıştır. Ortada en önemli konu hazar göl müdür deniz midir sorunudur. SSCB döneminden bu yana İran ve Rusya arasındaki anlaşmaya göre Hazar bir göl olarak tanımlanmaktadır. Azerbaycan ise itiraz etmekte Hazar’ın göl olmadığı ve deniz olduğunu iddia etmektedir. Hazar’ın deniz olarak tanımlanması sonucunda ise kıyıdaş her ülkenin 12 millik bir kullanım hakkının ortaya çıkması ve 200 mile yaklaşan bir özel ekonomik bölge hakkı ortaya çıkmaktadır. Hazar denizinin Türkiye içinde önemi büyüktür. Trans-Hazar, Bakü-Tiflis-Ceyhan(TANAP) ve Trans Adriyatik boru hatları ile doğrudan veya dolaylı olarak bağlantılı olan denizdeki anlaşma sağlanırsa Türk coğrafyası arasındaki bağlantının da kolaylaşacağı tahmin edilmektedir. Basına yansıyan bir diğer iddia ise İran’ın artık nihai sözleşmeye imza atacağı ve münhasır ekonomik bölgelerin artık devreye gireceği ve denizde üretiminin artacağı yönündedir. Bölgedeki Türk cumhuriyetlerin gelirlerinin yakın zamanda artacağı sonuçlar arasındadır.

Kafkassam / Ömer GÖK

Kaynakça

http://tass.com/politics/1016607
https://www.aboutenergy.com/en_IT/topics/caspian-basin-eng.shtml#
https://www.forbes.com/sites/arielcohen/2018/08/09/exxon-and-chevron-hope-to-cash-in-after-new-caspian-summit/#69b04d203119
https://thediplomat.com/2014/10/after-summit-caspian-sea-questions-linger/
https://thediplomat.com/2014/10/russia-and-iran-lock-nato-out-of-caspian-sea/

Turkmenistan prepares for the Caspian summit to be held on 12 August in Kazakhstan

https://www.presstv.com/Detail/2018/08/11/570839/Iran-Zarif-Kazakhstan-Caspian-Sea-summit
https://www.azernews.az/tags/17915/