ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdıklarını açıklamasında bana kalırsa birinci hedef Müslümanlar değil. Bu açıklama, her ne kadar Amerika’nın yıllardır bu konuda izlediği politikaya ters düşüyor gibi gözükse de Trump yönetiminin izlediği yeni Ortadoğu ve Avrupa stratejisiyle örtüşüyor. Deyim yerindeyse derenin taşıyla derenin kuşunu vurdular. Trump bilerek İsrail’i Ortadoğu’nun kaynayan kazanına attı. Bu saatten sonra İsrailli yöneticilere uyku haram. İsrail; Hristiyan ve Müslüman fanatiklerin terör saldırılarına açık hedef. İsrail Washington’a posta koyamayacak hale getirildi. İsrail’in kendisini çevreleyen yeşil kuşak korkusuyla ABD’nin merhametine sığınmaktan başka çaresi yok! Nitekim Donald Trump’ın Kudüs kararına sert tepki sadece İslam dünyasından gelmedi. Durumun vahametini kavrayan İsrailli liberaller de rahatsız. Bir süredir iç siyasette yolsuzluk davaları sebebiyle sorun yaşayan Başbakan Benyamin Netanyahu’nun muhalifi ve ‘iki devletli çözümü’ destekleyen, liberal yayın çizgisindeki Gazete Haaretz, Trump’ın açıklamasının ardından “Sayın Trump, bize Kudüs konusunda iyilik yapmayın” başlığıyla çıktı.(1) Bazı İsrailliler Trump’ın oyununa geldiklerinin farkında. İsrail’de yayın yapan Kanal 10 televizyonu, “Trump’ın kararı Suud ve Mısır ile anlaşmalı. Arapların kınama açıklamaları ciddi değil!” iddiasında bulundu. Kanalın Arap Dünyası analisti Tsivika Yahzkili, “Bu adım Kudüs’ü başkent olarak tanımak için değildi, bu durum bölgesel düzeyde Suudi Arabistan, Mısır ve bölgesel güçlerle Trump arasında kararlaştırıldı. Tepki gösteren Arap devletlerinin tepkilerinden emin değilim, tepkileri zaten ciddi değil. Sisi’ye bakın, kınamasını okuyun. İş ciddi değil” ifadelerini kullandı.(2)

Katolik ve Ortodoksların yanı sıra Anglikan İngilizler de Trump’ın bu tasarrufunun ne tür tehlikeli gelişmeler içerdiğinin farkında. Trump; Kudüs hamlesiyle en büyük darbeyi Avrupa’ya vurdu. Hem İsrail’i yanına çekti hem de Katolik Avrupa’nın ipini çekti. Vatikan kilisesinin İsrail ve Yahudilere bakış açısını merak eden Mel Gibson’un uzun araştırmalardan sonra gerçeğe yakın olması için Latince ve Aramice olarak çektiği, “The Passion of the Christ” filmini seyretsin. Film, anti semitik mesajlarla yüklü. Nasıra’lı İsa havarileriyle birlikte yediği son akşam yemeğinde kendisine ihanet edileceğini açıklamıştır. Tıpkı onun söylediği gibi Judas, İsa’yı Romalılar’a ihbar eder. Roma valisinin tereddütlerine karşın, Yahudi dini liderlerinin kışkırtmasıyla İsa’ya tahammül edilemez işkenceler yapılır. Bu filmi seyreden her Hristiyan ister istemez Yahudilere karşı bir hınç hissedecektir. Daha şimdiden Katoliklerin ruhani lideri ve Vatikan Devlet Başkanı Papa Franciscus, ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma planından derin endişe duyduğunu belirtti. Papa, Kudüs’ün hem Yahudiler hem Hristiyanlar hem de Müslümanlar için kutsal tek şehir olduğunu, bu üç dinin de ibadet yerlerini bünyesinde bulundurduğunu ve bu nedenle barışa yönelik özel bir yeri olduğunu ifade etti. Dünyanın küresel boyutta zaten bir gerginliğin içinde olduğunu dile getiren Papa Franciscus, “Korunmuş kimliğiyle kutsal topraklar, Ortadoğu ve dünyanın bütünü yararına bilgeliğin ve ihtiyatın hâkim olması için Tanrı’ya dua ediyorum.” diye konuştu.(3) ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımasına tepki gösteren Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, “Bu kararı sadece İslam ülkeleriyle değil Papa’yla da görüşeceğim. Çünkü burası aynı zamanda Hristiyanların da mabedi” demesi, Türk diplomasisinin Vatikan’ın bu karara göstereceği tepkinin farkında olunduğunu ortaya koyuyor.(4)

ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kararına İsrail’den teşekkür, Filistin’den kınama geldi. Almanya Başbakanı Angela Merkel da Trump’ın kararını eleştirdi. Alman hükümeti de Trump’ın kararını desteklemediğini açıkladı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da, Trump’ın kararını “üzücü” bir adım olarak nitelendirdi. Trump’ın açıklamasının “Fransa’nın onaylamadığı üzücü bir karar” olduğunu belirten Macron, kararın “uluslararası yasalara ve BM Güvenlik Konseyi kararlarına da ters düştüğünü” belirtti. İsrail’le barış anlaşması imzalayan ilk Arap ülkesi olan Mısır da Trump’ın kararı kınadı. Kahire’nin, Amerika’nın bugün attığı adımın bölgenin istikrarına yaratabileceği etkiler konusunda endişeli olduğu belirtildi. Kremlin de konuyla ilgili endişesini dile getirdi. Türkiye;İslam İşbirliği Teşkilatı’nın verilecek yanıtı koordine etmek üzere toplanmasını istedi. İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson, ülkesinin büyükelçiliği Tel Aviv’e taşıma yönünde bir planı olmadığını söyledi. Johnson, “Haberleri endişeyle izledik çünkü bize göre Kudüs İsrail ve Filistinliler arasında müzakere edilmiş nihai bir anlaşmanın parçası olmalı” dedi. Başbakan Theresa May de aynı şekilde ülkesinin Kudüs konusundaki pozisyonunun değişmeyeceğini belirtti.(5) Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, ABD Başkanı Donald Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımasıyla ilgili açıklamasından dolayı ciddi endişe duyduklarını belirtti. Mogherini, “AB ve üye ülkeler, Kudüs’e ilişkin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) 478 sayılı Kanunu uyarınca varılan uluslararası görüş birliğine saygı duymaya devam edecek ve Kudüs’ün statüsü belirlenene kadar diplomatik temsilciliklerinin yerleri konusunda değişikliğe gitmeyeceklerdir.” değerlendirmesinde bulundu.(6)

Fener Rum Patriği Bartholomeos sessiz kalanlardan. Bu sessizliği ABD’nin politikası ile örtüşüyor. Trump’ın açıklamasından bir gün önce İsrail işgali altındaki Doğu Kudüs’ü ziyaret eden Bartholomeos; Kudüs’ün surlarla çevrili Eski Şehir bölgesine El Halil kapısından girdi, buradan Kudüs Rum Ortodoks Patrikhanesi’ne geçti. Patrikhanenin kapısında Kudüs Rum Ortodoks Patriği 3. Teofilos​ tarafından karşılanan Bartholomeos, Eski Şehir sokaklarından yürüyerek Kıyamet Kilisesi’ne (Kutsal Kabir Kilisesi) geçti. Bartholomeos ve 3. Teofilos​ birlikte dua etti. Bartholomeos’un ziyareti sırasında Kudüs’te Hristiyanların en mukaddes mekânı Kıyamet Kilisesi’nin çanları çalındı. Fener Rum Patriği, kilisede Hazreti İsa’nın yıkandığına ve defnedildikten sonra dirildiğine inanılan yerleri ziyaret etti. Bartholomeos’a ziyareti boyunca 3. Teofilos​ da eşlik etti. Fener Rum Patriği Bartholomeos’a İsrail’in Kudüs İbrani Üniversitesi’nde fahri doktora unvanı verildi. Törene, Türkiye’nin Tel Aviv Büyükelçisi Kemal Ökem’de katıldı.(7) Fener Rum Patriği Bartholomeos’a fahri doktora unvanının verildiği Kudüs İbrani Üniversitesi İsrail’in en eski üniversitesi. İlk yönetim kurulunda Albert Einstein, Sigmund Freud, Martin Buber ve Chaim Weizmann da vardı. Üniversite; Yahudilik ile ilgili çalışmaların bulunduğu en büyük kütüphanesine sahip.

Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir. Trump’ın Kudüs kararından önce Suudi monarşisi, Filistin Yönetimi Başkanı Mahmut Abbas’ı Riyad’a davet etmiş, Abbas’a, yakında Trump’ın damadı Jared Kushner’in arabulucuğunda ilan edilecek “barış girişimi”ni desteklemesi ya da başka birine (yani Muhammed Dahlan’a) yol açması söylenmişti. Trump yönetimi, İsrail’e karşı davaları Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne götürdüğü için Filistin Kurtuluş Örgütü’nün (FKÖ) Washington’daki diplomatik temsilciliğini kapatacak. İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz, açıkça Suudi Arabistan-İsrail ve bölgesel işbirliğinden söz etmiş, İsrail Genelkurmay Başkanı Korgeneral Gadi Eisenkot, Suudi basınına” İsrail’in, her iki ülke de İran’a karşı koymakta ortak çıkara sahip olduğu için, Suudi Arabistan ile “istihbarat bilgisi” paylaşmaya hazır olduğunu” belirtmişti. (8)

Trump tersinden Yahudi düşmanlığı yaptığı gibi Papa’nın da karizmasını çizdi. Trump ile Papa’nın yıldızı bir türlü barışmadı. 16 Mayıs 2017’de Avrupa ve Amerika arasındaki rekabetin dini kavramlar ve kurumlar arasındaki rekabetin açığa çıkması yönüyle de bilinmesi gereken bir durum olduğunu yazmıştım. Asıl adı Jorge Mario Bergoglio ve Arjantin Buenos Aires 17 Aralık 1936 doğumlu Papa Francisco ile Trump arasında ne tür bir rekabet veya anlaşmazlık olabilir? diye sormuş, Misericordia (Merhamet) derneği yöneticilerinin mafya suçlamasıyla gözaltına alınmasının ‘merhamet’i ön planda tutan Papa Francisco’a yönelik bir siyasi ve dini komplo olabileceğini belirtmiştim. Çünkü 21 Şubat 2017’de Vatikan’ı içinde barındıran Roma’da aybaşında ortaya çıkan afişler, sansasyonlara uzak olmayan Katolik Kilisesi için bile sıra dışı bir ‘savaşın’ ilanı gibiydi. Papa’nın göçmenlere kucak açılması çağrısı, dinlerarası diyaloğa verdiği önem, din adamlarına fakir bir yaşam öğütlemesi ve kapitalizm eleştirilerinin yanı sıra Katolik Kilisesi’nin katı kurallarını gevşetme çabaları bazı çevrelerde rahatsızlığa yol açıyor. Bundan yaklaşık 4 yıl önce Katolik Kilisesi’nin liderliğine, yüzyıllar sonra ilk kez Avrupa dışından bir Papa seçildiğinde Vatikan’da bazı taşların yerinden oynayacağının ilk işareti de verilmişti. Papa Francesco 13 Mart 2013’te göreve başlamasından itibaren Katolik Kilisesi’ni Avrupa odaklı olmaktan çıkarıp “dünyanın varoşlarına” yöneltmeye ağırlık verdi. Vatikan içinde Papa karşıtı cephenin en çok konuşulan ismi ABD’li Kardinal Raymond Burke, ABD Başkanı Donald Trump’ın danışmanı Steve Bannon’la oldukça yakın. Papa’ya karşı isyanın arkasında Bannon liderliğinde Trump yönetiminin olduğu söyleniyor. Papa göç karşıtı Trump için “Yalnızca duvarlar örmeyi düşünen biri Hristiyan olamaz” demişti. Gördüğünüz gibi Hıristiyan âlemi kaynıyor. Avrupa ve Amerika’nın din baronları saltanatlarını sarsan merhamet tavsiye eden bir papadan rahatsız. Trump kendisine meydan okuyan Papa dahi olsa silip geçiyor.(9)

Üç semavi dinin kutsal mekânlarının bulunması nedeniyle, tarih boyunca uluslararası öneme sahip “Kudüs’ün; fiilen İsrail’in başkenti olarak tanınması sadece siyasi açıdan krize yol açmakla kalmayacağı gibi ABD’nin dış politikası açısından da yapıcılıktan tamamen uzak bir adım. ABD’nin güvenirliği İslam ülkelerinde eskisinden daha fazla sorgulanacak! Katolik Kilisesi Vatikan bütün gücüyle ‘Trump ve Amerika’sına savaş açacak. İşte bu sebeple Trump’ın bu hamlesinin iyi okunması gerekiyor. Trump bu kararıyla Türkiye’nin önünü açtı ve Türkiye’nin bölgeye nüfuzunun önündeki engelleri kaldırdı desem gülersiniz değil mi? Çünkü Trump’ın bu kararıyla ABD’nin; Rusya, Türkiye ve İran arasındaki yeni ittifaka karşılık, Suudi Arabistan, Körfez ülkeleri, Ürdün ve İsrail’i kapsayan, askeri, siyasi ve istihbarat alanlarında işbirliğini hedefleyen eksen oluşturma çabası, beyhude bir uğraş olarak tarihe geçti. Bir Allah dostunun dediği gibi; “Ümitvar olunuz, şu istikbal inkılabı içinde en yüksek gür sada İslamiyet’in olacaktır.”

Bakınız.
1- http://rasthaber.com/dunya/haber/16899-israilli-gazete-sayin-trump-bize-kudus-konusunda-iyilik-yapmayin
2- https://www.sondakika.com/haber/haber-israil-televizyonu-trump-in-kudus-karari-suud-10320927/
3- http://aa.com.tr/tr/dunya/vatikan-abdnin-kudus-planindan-endiseli/992183
4- https://www.sondakika.com/haber/haber-cumhurbaskani-erdogan-abd-nin-kudus-u-israil-in-10321460/
5- https://www.amerikaninsesi.com/a/trumpin-kudus-kararina-dunyadan-tepkiler/4152239.html
6- https://tr.sputniknews.com/avrupa/201712071031294120-ab-trump-kudus-aciklamasindan-endise-duyuyor/
7- https://www.ulusal.com.tr/gundem/fener-rum-patrigi-bartholomeos-kuduste-h183417.html
8- Jean Shaoul/ 29 Kasım 2017/İsrail İslamcıların Suriye’deki yenilgisine bölgesel savaş tehdidiyle karşılık veriyor/ http://www.wsws.org/tr/articles/2017/11/29/isra-n29.html
9-http://kafkassam.com/trumpin-papa-operasyonunda-italyada-kilise-insan-ticareti-yapmakla-suclandi.html

Ömür Çelikdönmez
Twitter: @oc32oc39