Vadim Dubnov: Kadirov Kremlim sözleşmesinde değişim

Düğün kargaşası. Kadırov’un Kremlin ile olan sözleşmesinde neler değişti? Moskova, Kadırov’dan sonra Çeçenistan’ın durumunun ne olacağı konusunda kaygılı olmaktan kendini alamıyor. Ama görünen o ki, hemen bir cevap aramamızı gerektirecek kadar acil değil henüz. Moskova sadece gelecekteki oyuncu kadrosuna ilgi duyduğunu belirtiyor, ama özel bir tutkusu yok.
Rusya Federasyonu, Carnegie Uluslararası Barış Vakfı’nı “istenmeyen örgütler” listesine dahil etti. Eğer Rusya’da bulunuyorsanız lütfen bu makalenin bağlantısını herkese açık bir şekilde yayınlamayın. Ramzan Kadırov’un siyasi saati oğullarının düğünleriyle senkronize oluyor. En küçük oğlu Adam’ın yakın zamanda gerçekleşen görkemli düğünü, iki yıl önce 17. yaş gününü kutlayan en büyük oğlu Ahmet’in düğününü gölgede bıraktı. Grozni futbol takımı daha sonra Rusya Premier Ligi’ndeki zaferini bayrama adadı ve resmi Grozni-Inform, Ramzan Kadırov’un Akhmat ile aynı gün evlenen diğer yüz çiftin her biri için 100 bin ruble tutarında düğün masraflarını karşıladığını bildirdi. Ancak damat için asıl hediye Putin’le baş başa bir görüşmeydi. Bir yıl sonra Ramzan Kadırov’un o dönem 17 yaşında olan ikinci oğlu Zelimhan da evlendi. Düğün o kadar görkemli değildi ama sağlamlaştırıldı – damat bir gün önce Rusya Devlet Başkanı tarafından şahsen görüşmeye davet edildi. Putin, düğün öncesi veda konuşmasını şimdi de 17 yaşındaki üçüncü oğlu Adam’a yaptı. Çeçenistan’da daha önce birçok önemli görevde bulunmuş, bunların arasında babasının kişisel koruma ekibinin başkanlığı da vardı; Ramzan’ın yükselişi de bu görevden başlamıştı. Ancak bu kez Kadırov’un son oğlunun düğününde gerçekten anlamlı bir olay yaşandı. Kutlama resmen tüm Rusya’yı kapsayan bir boyuta ulaştı ve konuklar arasında yabancı konuklar, büyükelçiler ve hatta federal hükümet bakanları da vardı. Kiralık Çeçenistan. Hayat boyu “Sadece Putin’le konuşun!” — Bu, Ahmet Kadırov’un oğlu Ramzan’a miras bıraktığı siyasi inançtır ve uzun yıllar boyunca Kremlin ile Grozni arasındaki simbiyozun ve Kadırov’un kendi dile getirmediği anlaşmasının temelini oluşturmuştur. Büyük bir ülkenin yalnızca bir ofisinde, en önemli ofisinde anlayış, destek ve gerçek ilgi bulabiliyordu. Ancak orada Çeçenistan’ın olası bir mücbir sebebinin risklerinin tamamen farkındaydılar. Geriye kalan Kadırov ise, güvenlik güçleri, ekonomik blok, bölgesel yetkililer, savaş muhabirleri vb. ne kadar farklı algılarsa algılasın, bir rakip ve yarışmacı olmasa da en azından normalliğe bir meydan okuma olarak kaldı. Ve aniden, Adam Kadırov’un düğününde konuklar arasında, birinci sınıf olmasa da, tanınmış ve ekranlarda yer alan seçkinler var: Başbakan yardımcıları, valiler, hatta LDPR’nin başkanı. Aslında bu, dün ağabeyinin kabul edildiği gibi bir halefin tanınması değil, hatta Kadırov’a karşı tutumun mantığında bir değişiklik değil, evrimsel bir gelişmedir. Yirmi yıl önce Kremlin’i Çeçen sorunundan kurtarmanın tek yolu onu bir kara kutuya dönüştürmekti. Kremlin’in Çeçenistan’ı ömür boyu kiraya verebileceği ve karşılığında Çeçenistan hakkında daha fazla bilgi edinme zevkini yaşayabileceği bir model inşa edin. Ve bunu başaran tek kişi Ramzan Kadırov oldu. Böylece Kadırov’un mutlak kudret bölgesi, yani sözde “Büyük Çeçenistan” oluşmuş oldu; yani coğrafi Çeçenistan, birkaç ekstraterritorial bileşenle siyasi Çeçenistan’a dönüştü. Bu, her şeyden önce İslam’dır. Kadırov’un, Nikita Zhuravel’in Kur’an’ı yaktığı Volgograd’dan, Rohingya halkının kurtarılması gereken Myanmar’a kadar İslam’ı savunmasına izin verilmiştir. Bu, siyasi ihtirasları kişisel işlerle başarıyla birleştiren Arap Doğu’suyla dostluktur. Bunlar, Kadırov’un belirlediği sebeplerden dolayı Çeçenistan dışından gelen ve onun koruması altına giren Çeçenler. Nihayetinde burası Ukrayna’dır. Burada Rus dünyası için değil, Çeçenlerin ona ait olma mutluluğu için savaşıyor. Kadırov federal olarak başka bir şey talep etmiyor, bu da formülün bir parçası. Zamanla, başlangıçta kendisini lider olarak gördüğü Kuzey Kafkasya’daki komşu topraklara yönelik hırsları bile söndü. Sahte Halef Operasyonu Moskova, Kadırov’la ilişkilerinde Çeçen yetkililerin işlediği vahşeti değil, bunları görmezden gelme yeteneğini savunuyor. Kremlin, “Achhoy-Martan sakinlerini trafik polisi karakoluna saldıran genç bir adamın cesedini görmek için meydana götürmek normal mi?” diye merak edenlere bu şekilde yanıt verdi. Anormal olabilir ama önemli olan bu değil. Önemli olan, Kadırov’un Çeçenistan’da hangi binyılın yaşanacağını kendisi belirleme hakkına sahip olmasıdır. Aynı zamanda Kadırov, Moskova’nın bu zımni onayını, kendisine olan desteğinin bir göstergesi, müttefikleri için gücünün en önemli teyidi, rakipleri içinse umutların boşuna olduğunun göstergesi olarak sunabilir. Ve girişim ne kadar abartılı olursa, böyle bir gösteri o kadar etkili olur – ister çok eşlilik, ister Doğulu olduğunu iddia eden bir despotluğun zulmü, isterse ulusal Çeçen geleneğine uygun müzik frekansının düzenlenmesi olsun (bu Kadırov kararnamesi, Çeçen marşını bile kabul edilebilir ritimlerin dışında bıraktı). Çeçenistan’ın kasıtlı olarak kışkırtıcı personel sistemine de aynı gözle bakılmalıdır. Genç oğulların yüksek mevkilerini, Operasyon Halefinin ön sözü olarak ele geçirmek ne kadar cazip olsa da, konuşma Bu, yalnızca Kadırov’un Moskova ile kurduğu istisnai ilişkinin bir başka teyididir. Üstelik Ramzan’ın ölümcül tıbbi ihtimali her oğullarının düğününde daha da yoğunlaşıyor ama sadece lafta kalıyor. Çeçen liderin şişmanlığı ve radyo dalgalarından kaybolmaları en azından son beş yıldır takip ediliyor, ancak kayda değer hiçbir şey yaşanmadı. Sosyal mesafenin az olduğu, herkesin birbirinin akrabası, meslektaşı, sınıf arkadaşı olduğu Çeçenistan’da bu tür sırlar bir hiyerarşi tarafından bile saklanamaz. Hastanın gerçekten hemodiyalize ihtiyacı olduğu az çok kesindir. Hatta konvoyunun görüldüğü Moskova’daki hastanelerin isimleri bile veriliyor. Ancak söylentilerin bolluğu, tıbbi personelden alınan alıntılar, testler veya hatta sızdırılan bilgiler gibi ayrıntıların tamamen eksikliğiyle dengeleniyor. Burada, yöneticinin yakın çevresine nüfuz eden aynı sosyal mesafe ve korku kısalığı da dahil olmak üzere, tüm bilgi kanalları güvenilir bir şekilde korunmaktadır. Dolayısıyla şimdiye kadarki en amansız öngörüler, Kadırov’un sürekli istifa talepleri ve hayatın geçiciliği üzerine felsefi denemeleriyle aynı trollemelerden ibaret çıkıyor. Ve Kremlin’in düzenli olarak yanıt verdiği bir başka güvenoyu daha için bir neden. “B” Klanı Elbette Moskova, Kadırov’dan sonra Çeçenistan’ın halinin ne olacağı sorusuyla kaygılanmadan edemiyor. Ama görünen o ki, hemen bir cevap aramamızı gerektirecek kadar acil değil henüz. Moskova sadece gelecekteki oyuncu kadrosuna ilgi duyduğunu belirtiyor, ama özel bir tutkusu yok. Birincisi, şimdilik burası aynı kara kutunun bir parçası, her şeye Kadırov’un kendisi karar veriyor. İkincisi, hiçbir favorisi yok; en iyi ihtimalle Çeçenistan’ın başında görmek istemeyeceği insanlar var. İddiaya göre, Kadırov’un kuzeni Adam Delimhanov, olası adaylar listesinden çıkarıldı. Kadırov çevresinde en etkileyici federal kariyeri yapan Apti Alaudinov’un siyasi eylemlerinin büyümesinin de durduğu görülüyor. Bu söylentilerin kendileri büyük ihtimalle kasıtlı sızıntıların, bilgi kirliliğinin ve kendini övmenin bir sonucu. Ancak bunlar başka nedenlerle de ilgi çekici: Federal katılımcılar giderek daha fazla dolaşıma katılıyor ve bu durum Grozni’de giderek daha fazla hissediliyor. Babasının Ramzan’a miras bıraktığı, her tarafta düşmanlar olduğu varsayımına dayanan ayrıcalıklı olma düşüncesi değişiyor. Kadırov’un iktidarda olduğu yirmi yıl boyunca Çeçen elitinin oluşum ilkeleri değişti. Bu artık dünkü atamanların toplantısı değil, bu seçkinlerin başlangıçta olduğu gibi. O zaman da farklı olamazdı, çünkü iktidara gelen Kadırovların kendi klanları yoktu. İktidarı Moskova’dan alarak, 90’ların sonlarındaki iki savaş arası kurtuluş sırasında memleketleri Gudermes’in kontrolünü ele geçiren Praetorian Muhafızları Yamadayev kardeşlere güvendiler. Elbette, onlar da Kadırovlar gibi en büyük Benoi teip’ine aittiler ve bu onları kısmen bir araya getirmiş olabilir, ancak belirleyici olan bu değildi. Her halükarda bu, onları daha sonra Kadırov’un -yine federal merkezin onayıyla- yok etmesinden kurtaramadı. Ancak zamanın da etkisi var. Çeçen eliti kendini çok tuhaf bir biçimde de olsa yeniden üretiyor. Düğünlere gösterilen ilgi de bunun göstergesi. Gelinlerin kimlikleri kesin olarak tespit edilemedi ancak yapılan ölçülü sızıntılara göre, bunlar Kadırov’a eski siyasi bağlarından ziyade yeni ticari statüleriyle bağlı ailelerin temsilcileri. Kadırov’un çocuklarının ve akrabalarının iktidara göçü herkes tarafından takip ediliyor, ancak onun saflarına yeni katılan damatlarının ve akrabalarının sayıca az olmasına pek dikkat edilmiyor. Birlikte klanın işlevlerini yerine getiren ağ yapısını oluştururlar. Elbette, henüz hiç kimseye yüzde yüz güven duyulmuyor, ancak Kadırov’un bu insanlara, geçmişteki askeri başarıları dışında hiçbir ortak noktası olmayan eski yoldaşlarından daha fazla güven duyduğu açık. Ve bu açıkça artık yeterli değil, özellikle de Alaudinov gibi bazıları kariyer başarıları sayesinde kendilerini çifte sadakat cazibesiyle karşı karşıya bulurken. Çeçen liderin eski ve yeni akrabaları artık federal elitte aynı tuhaflığı yaratmıyor ve kendileri de onunla bağlantı kurmakla ilgileniyorlar. Ayrıca Çeçenistan’a yapılan federal enjeksiyonları ve Kadırov’un sadakat sübvansiyonlarını rekabet avantajı olarak kullanan Çeçen işletmeleri, federal işletme yapıları içinde güçlü bir konuma geldiler. Çeçen kutusu karanlıkta kalıyor, ancak karşılıklı yarar sağlayacak şekilde, ihtiyatlı da olsa iletişim sistemleri kuruluyor; ilişkilerin formülü bu şekilde güncelleniyor. Kadırov, Moskova’ya endişe etmeme fırsatını hâlâ garanti ediyor, ancak varis meselesi gerçekten önem kazanırsa gelecekteki bir uzlaşı için seçenekleri tartışmaya hazır. Aynı zamanda, halefin seçimi artık eskiden olduğu gibi, çoğunlukla silahlı insanların belirlediği kadar patlayıcı olma tehlikesi taşımıyor. Bu, Kremlin’in Grozni ile ilişkilerinde yeni normaldir. Ve bu karşılıklı uyumun simgesi, Kadırov’un üçüncü oğlunun düğününde federal yetkililerden oluşan bir çıkarma birliği olacaktı.