Turan Rzayev: Suriye’nin Rusya Hamlesi: Moskova ile Kritik Güvenlik Anlaşması

Suriye Dışişleri Bakanı Hasan Esad El Şeybani, Moskova’da Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile bir araya geldi. Resmi Şam; askeri-teknik iş birliği, ekonomik ilişkiler, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile uzlaşı ve İsrail meselesini Moskova ile görüştü. Görüşmenin en dikkat çekici noktası ise tarafların vardığı önemli mutabakattır. Bu anlaşmaya göre Rusya; Suriye’nin kuzeyindeki Kamışlı ve Haseke’de, İsrail ile temas hattındaki Golan Tepeleri yönünde, Cebhetü’l-Dürzi hattında ve SDG (Kürtler) ile olan temas bölgesinde, Beşşar Esad döneminde mevcut olan tüm devriye faaliyetlerini tam kapasiteyle yeniden başlatacak.
Rus Devriyeleri: Bir “Tampon Güç” Stratejisi
Suriye yönetiminin askeri-teknik iş birliği ve devriye faaliyetlerini ön plana çıkarması tesadüf değildir. Esad döneminde Rus devriyeleri fiilen bir tür “tampon güç” rolü oynamaktaydı. Bu mekanizma İsrail, ABD, Türkiye ve SDG arasında doğrudan çatışmaları önlerken Şam’a manevra alanı tanıyordu. Bu mekanizmanın zayıflaması, İsrail’in hava saldırılarını, ABD’nin kuzeydoğuda tahkimatını ve SDG’nin daha serbest hareket etmesini kolaylaştırdı. Şam hükümeti ile SDG arasında sağlanan “tarihi” uzlaşı, Kürtlere ülke topraklarında özerklik benzeri bir statü vermişti.
Şu anki durum hem Suriye’yi hem de Türkiye’yi rahatsız ediyor görünmektedir. Bu nedenle Rusya yeniden bu boşluğa yerleştiriliyor. Özellikle Kamışlı–Haseke hattı ve SDG ile temas bölgeleri, Suriye’nin Kürt meselesinde Moskova’yı hem arabulucu hem de engelleyici bir aktör haline getirme çabasıdır. Şam, SDG ile doğrudan askeri çatışmanın ABD faktörü nedeniyle riskli olduğunun bilincinde. Türkiye bile uzun süredir bu bölgede operasyon yapmak istese de Washington faktörü nedeniyle bunu gerçekleştiremiyor. Ancak Rus devriyeleri bu bölgelerde olduğunda, SDG’nin askeri-siyasi manevra alanı daralıyor ve ABD daha ihtiyatlı davranmak zorunda kalıyor.
İsrail’e Karşı Asimetrik Blokaj
Golan Tepeleri ve Cebhetü’l-Dürzi bölgesinde Rus varlığının artırılması, Şam’ın Tel Aviv’e karşı uyguladığı bir asimetrik blokaj stratejisidir. Suriye ordusu İsrail ile açık savaşa giremez ancak Rusya ile İsrail’in karşı karşıya geleceği durumlar yaratarak Tel Aviv’in hareket özgürlüğünü kısıtlayabilir. İsrail için Rusya ile doğrudan çatışma kabul edilemez bir durumdur; bu yüzden Rus devriyelerinin olduğu bölgelerde daha temkinli davranmaktadır.
Dürzi Faktörü: İsrail’in Dürzi kartını aktive etmesi Suriye’nin iç istikrarı için risktir. Şam bu riski zorla değil, uluslararası bir aktörün varlığıyla nötralize etmek istiyor. Eğer Rusya bu hatta mevcutsa, oradaki nüfus üzerinden yapılacak herhangi bir tırmanma artık sadece Suriye–İsrail meselesi değil, Rusya faktörünü de kapsayacaktır.
Stratejinin Riskleri: İki Ucu Keskin Bıçak
Şam’ın kendi iradesini büyük güçlerin davranışına bağlaması ciddi riskler taşımaktadır:
1. Rusya’nın “Yumuşak” Kalkanı: Moskova için İsrail stratejik bir düşman değil, yönetilebilir bir ortaktır. Rusya şimdiye kadar İsrail saldırılarını engellememiş, sadece koordine etmiştir. Rus devriyelerine rağmen saldırılar sürerse Suriye psikolojik olarak zayıflayacaktır.
2. Pazarlık Masasında Koz Olma: Moskova; Ukrayna, yaptırımlar veya küresel pazarlıklar çerçevesinde Suriye’nin çıkarlarını geri plana atabilir.
3. Yanlış Hesaplama Riski: Rus devriyelerinin İsrail hattına yakınlığı, kazaen yaşanabilecek bir insidansın Rusya’yı istemediği bir çatışmaya sürükleme ihtimalini (veya Suriye’nin yeniden hedef olmasına) artırır.
4. Dürzi Tepkisi: Rus varlığı Dürziler tarafından “Şam’ın sert kontrolünün dönüşü” olarak algılanırsa, bu kitleleri daha fazla İsrail’e yaklaştırabilir.
5. Egemenlik Paradoksu: Rusya ne kadar çok “güvenlik garantörü” olursa, Suriye bağımsız karar alma yetisini o kadar kaybeder ve bölgesel bir aktörden ziyade büyük güçler arasında manevra yapan zayıf bir oyuncuya dönüşür.
Sonuç: Suriye, İsrail’i durdurmak için Rusya’yı öne sürerek akıllıca ama tehlikeli bir yöntem izliyor. Bu stratejinin başarısı, Şam’ın Moskova’yı yönlendirmesinden ziyade, Kremlin’in Suriye’yi feda etmeye ne kadar niyetli olmadığına bağlıdır.
Turan Rzayev