Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasında düzenlenen Avrupa Siyasi Birliği zirvesi çerçevesinde dörtlü görüşme gerçekleştirildi. Prag’da.
Beklediğim gibi, barış anlaşması imzalanmadı. Ancak barış anlaşmasının imzalanması yolunda önemli başarılar elde edildi. Bunlardan en önemlisi şüphesiz Ermenistan’ın Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanımasıdır.
Alma-Ata Bildirgesine bağlılık
Dörtlü görüşmenin ardından Prag bildirisi Elysée Sarayı’nın resmi internet sitesinde yayınlandı. Açıklama şöyle:
1. Belgede, Ermenistan ve Azerbaycan’ın Birleşmiş Milletler Şartı’na ve 1991 Alma-Ata Deklarasyonu’na bağlılıklarını teyit ettikleri ve her iki tarafın da birbirinin toprak bütünlüğünü ve egemenliğini tanıdığı vurgulandı.
2. Bunun sınır sınırlama komisyonlarının çalışmalarının temeli olacağını ve sınır komisyonlarının bir sonraki toplantısının Ekim ayı sonunda Brüksel’de yapılacağını teyit ettiler.
3. Ermenistan, Azerbaycan sınırındaki AB sivil misyonuna yardım sağlamayı kabul etti. Azerbaycan, kendisini ilgilendiren ölçüde bu misyonla işbirliği yapmayı kabul etmiştir. Misyon Ekim ayında başlayacak ve en fazla iki ay sürecek. Misyonun amacı, güven inşa etmek ve raporlarıyla sınır komisyonlarının faaliyetlerine katkıda bulunmaktır” denildi.
Prag Deklarasyonu, 44 günlük savaştan sonra taraflar arasındaki toprak bütünlüğünü ve egemenliğini yansıtan ilk belgedir. Tarafların 1991 Alma-Ata Deklarasyonuna bağlılıkları da önemli bir faktördür.
“Alma-Ata Deklarasyonu”nda bağımsız devletler olan Azerbaycan Cumhuriyeti, Ermenistan Cumhuriyeti, Beyaz Rusya Cumhuriyeti, Kazakistan Cumhuriyeti, Kırgızistan Cumhuriyeti, Moldova Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu (RSFSR), Cumhuriyet arasındaki ilişkilere değinildiği unutulmamalıdır. Tacikistan, Türkmenistan Cumhuriyeti, Özbekistan Cumhuriyeti ve Ukrayna, egemenlik, kendi kaderini tayin, eşitlik ve içişlerine karışmama ilkelerine karşılıklı tanıma ve saygı temelinde gelişecektir. Bu, yetkili Erivan’ın Bakü’nün bir iç meselesi olan Karabağ ile ilgili herhangi bir konuya müdahale etmeyeceği anlamına geliyor.
Belgede, BDT üyelerinin ulusal azınlıkların hakları da dahil olmak üzere insan haklarına ve özgürlüklerine saygı gösterecekleri ve yükümlülüklerin ve diğer tanınmış uluslararası ilişkiler ilke ve normlarının vicdani bir şekilde yerine getirilmesini izleyecekleri belirtilmektedir.
Prensip olarak, resmi Bakü, ulusal azınlıkların hakları da dahil olmak üzere ülkedeki tüm azınlıkların hak ve özgürlüklerine saygı gösterir. Karabağ Ermenileri de tüm haklardan yararlanabilmektedir. Asıl mesele Karabağ Ermenilerinin Azerbaycan’ın bir parçası olduklarını kabul etmeleri ve bizim fıkhımızı tanımalarıdır. Öte yandan Ermenistan’ın statü iddiasını da yok ediyor.
“Alma-Ata Deklarasyonu” da birbirinin toprak bütünlüğünü ve mevcut sınırların dokunulmazlığını tanıma ve saygı gösterme yükümlülüğünü tanıdı.Bu, Erivan’ın Karabağ’ı Azerbaycan toprakları olarak tanıdığı anlamına geliyor.
Sınırların belirlenmesi
Tarafların 1991 Alma-Ata Bildirgesi’ne bağlılıkları, aslında sınır belirleme ve sınırlandırma için önemli bir yeniliktir.
Böylece Alma-Ata Deklarasyonu sınır belirleme komisyonlarının çalışmalarına temel oluşturacaktır. Bu tarihe kadar Nahçıvan’a bağlı Gazah ve Karki köylerine bağlı 7 köyün işgal edildiğini düşünürsek, bu alanlar sınır ve sınır belirleme sürecine de yansıyabilir.
Sınır komisyonlarının bir sonraki toplantısı Ekim ayı sonunda Brüksel’de yapılacak. Bu tarihe kadar, sınırlandırma ve sınırlama detayları netleşecek.
Kremlin’in cevabı ne olacak?
Prag açıklaması ve açıklamaya yansıyan Alma-Ata Deklarasyonu, bu konuların Rusya ile ayrı ayrı tartışıldığını ve üzerinde anlaşmaya varıldığını gösteriyor.
Alma-Ata Deklarasyonu’nun büyük ölçüde Rusya’nın bir ürünü olduğunu belirtmek gerekir. Öte yandan belgede, tarafların nükleerden arınmış veya tarafsız bir devlet statüsü elde etme arzusuna saygı gösterecekleri belirtildi.
Prensipte Rusya, bu ülkelerin tarafsız statüsünün ihlali nedeniyle hem Ukrayna’ya hem de Gürcistan’a savaş ilan etti. Yani burada tarafsız bir devletin statüsü Kremlin’in çıkarınadır.
Öte yandan Ermenistan, Azerbaycan sınırındaki AB sivil misyonuna yardım sağlamayı kabul etti. Askeri bir görevden bahsediyor olsaydık, Kremlin buna mümkün olan en güçlü şekilde tepki verirdi. AB sivil misyonunun yardım teklifi, Kremlin için ciddi bir sorun değil. Ancak ABD bu sonucu kendi lehine çevirmeyi amaçlarsa, Moskova’nın bir yanıtı olacaktır.
Turan RzayevKafkassam