Geçen Temmuz ayından itibaren “Dağlık Karabağ’daki İnsani Kriz” devam etmekte ve Ermenistan ve Azerbaycan bu kriz konusunda birbirini eleştirmektedir. Bu kriz esnasında taraflar arasında “bilgi savaşı” mevcut ve taraf olanlar (özellikle Azerbaycan hükümeti, Ermenistan’daki Rus yanlısı milliyetçi-Taşnakçılar ve Karabağ’daki gruplar) kendilerini daha avanta konumda tutmak için krizden faydalanmıştır.
Fakat bu krizle ilgili Batı ülkelerinin arabuluculuğuyla Ermenistan ve Azerbaycan arasında müzakere devam ediyordu ve hem Azerbaycan hem de Arayig Harutünyan yönetimi altındaki Karabağ hükümeti Ağdam-Hankendi (Ermenice: Isdepanagerd) yolunun açılmasını kabul etmiştir. Böylece Azerbaycan üzerinden Karabağ’a malların gönderilmesine imkan sağlanmış ve Karabağ üzerinde Azerbaycan kendi konumunu güçlendirmiş oldu. Ayrıca bugünlerde Rus vatandaşlığına sahip olan Karabağlı Ermeniler Laçin Koridoru üzerinden Ermenistan ve Rusya’ya gitmeye başlamış ve Kızılhaç Örgütü de Karabağ’a girmeye başlamıştır. Bu durumdan görüldüğü gibi Azerbaycan’ın Laçin Koridoru’nu kapatması gevşemeye doğru gitmekte ve koridorun sonunda açılması beklenmektedir. Bu yüzden belli bir süre sonra Karabağ’ın insani durumu belli bir seviyeye kadar toparlanıp bu “insani kriz” gündemden düşebilir.
“Karabağ’daki insani kriz”in sakinleşmeye başlaması özellikle Ermenistan’ın iç siyasi durumuna da yansıtılmaktadır. Mesela Rusya yanlısı-Taşnakçıların kullandığı “Karabağ’daki insani kriz” sakinleşmeye doğru gittiğinden dolayı Ermenistan merkezi hükümeti ve Rus yanlısı-Taşnakçılar arasındaki güç dengesi merkezi hükümetin lehine çevrilmiş ve hükümet onlara karşı sert politikasını izlemeye başlamıştır. Mesela bugünlerde Rus medya şirketi News Media’nın başkanı Aram Gabrelyanov, Devlet Duması milletvekili Konstantin Zatulin, Russia Today’in genel yayın yönetmeni Margarita Simonyan ve Rusya Ermenistan ile Dostluk ve İşbirliği Derneği Viktor Krivopuskov olmak üzere Rusya’daki “Armenia-Handler (Ermenistan’ı Rusya’nın çıkarına doğru hareket etmeye yönlendirenler)” olarak bilinen bazı kişilerin Ermenistan’a girişi yasaklanmıştır. Bu, Ermenistan merkezi hükümetinin Rus yanlısı-Taşnakçı gruba karşı daha avantajlı konuma gelmekte olduğunu göstermekte ve onlara karşı yapılacak operasyonunun “ilk adımları”ndan biri olarak nitelendirilebilir. Merkezi hükümet birkaç gün önce de Ermenistan Bağımsızlık Bildirgesi’nin tekrar değerlendirilmesi gerektiğini dile getirerek Rus yanlısı-Taşnakçı grupları dolaylı şekilde eleştirmiştir.
“Karabağ’daki insani kriz”in sakinleşmesinde Batı ülkelerinin merkezi rol oynaması bölge üzerindeki Rusya’nın nüfuzunun ciddi şekilde sarsılmakta olduğunu göstermiş ve bu durumdan Ermenistan hükümetinin Rusya yanlısı-Taşnakçı gruplara karşı mücadeleyi güçlendirmesine imkân sağlamıştır. Bu gruplar mevcut durumdan dolayı halkın desteğini ve kendi meşruiyetini önemli derecede kaybetmiş durumda ve hükümetin mücadeleyi yoğunlaştırmasından dolayı Ermenistan içinde çok zor durumda kalması beklenmektedir. Rusya bölgedeki nüfuzunu kaybettikçe Rusya yanlısı-Taşnakçı gruplar Rusya ya da Dağlık Karabağ’a yerleşme ihtimali mevcuttur. Fakat günümüzdeki Dağlık Karabağ’da güvenlik sorunu olduğundan dolayı onların Rusya’ya gitmeleri daha mümkün tahmin olarak görülmektedir.
Burada görüldüğü gibi, “Karabağ’daki insani kriz”in sakinleşmeye doğru gitmesi ve bölge üzerindeki Rusya’nın etkisinin ciddi bir şekilde sarsılması Ermenistan merkezi hükümetini Rus yanlısı-Taşnakçı gruplara karşı daha avantajlı konuma getirmiştir. Bu durum altında, Robert Koçaryan ve onun ailesinin malvarlığına el konulduktan sonra ara verildiği Rusya yanlısı-Taşnakçı gruplara karşı mücadele tekrar güçlenmeye doğru ilerlemektedir. Gerçekten de hükümet Bağımsızlık Bildirgesi’nden söz ederek bu gruplara karşı mücadeleyi pekiştireceğini dolaylı şekilde vurgulamış ve onun ilk adımı olarak Rusya içindeki “Armenia-Handler” olarak tanınan kişiler Ermenistan’dan menedilmiştir. Böylece Ermenistan’da bu mücadelenin yoğunlaştırılmasıyla birlikte Rusya yanlısı-Taşnakçı grupların ülke içinde önemli derecede zayıflanması beklenmekte ve yurt içinde geleceğin onlar için zor olacağı gibi görülmektedir.
Dr. Öğr. Üyesi Keisuke Wakizaka (İstanbul Gelişim Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü)
