Özbekistan, mülteci almayan bir ülkedir. Bu konuda hiç tavizi yoktur. Şehirleri son yıllarca olağanüstü hal ortamı gibi yüksek güvenlik altında korundu. Çünkü radikal hareketler, bu ülkenin yakın tarihi boyunca çok zarar verdi. Taliban’ın desteklediği Özbekistan İslami Hareketi, pek çok kez terör eylemi gerçekleştirdi bu ülkede. Fergana Vadisi, bu yüzden çok hassas bölge oldu.
Ama İslam Kerimov’un ölümünden sonra Aralık 2016’da iktidara gelen Shavkat Mirziyoyev, bir nevi Açıklık ve Yeniden Yapılanma politikası uygulamaya başladı. Bu yüzden yüksek güvenlikli ülkede işler değişmeye başladı. Şehirlerarasındaki sınır kapısı gibi olan kontrol noktaları kaldırıldı. Yıllar sonra ilk defa ülkede yaşayan yüzlerce yabancıya vatandaşlık verildi. Mesela Afganistanlı birinin, Özbek olsa dahi Özbekistan’dan vize almasına pek imkan yoktu. Ama yeni dönemde bu konuda esneklik geldi.
Afganistan ile ilk defa masaya oturuldu. İlişkilerin geliştirilmesi için çalışma yapıldı. Afganistan’da barış koruma sürecinde aktif rol aldı. Hatta Taşkent’te 70 ülkenin katıldığı bir uluslararası konferans düzenlendi. Taliban ve Afgan Hükümeti’nin uzlaşması yönünde Taşkent Deklarasyonu imzalandı.
Yani kısaca Özbekistan bir Afganistan açılımı yapmıştı son yıllarda “komşularla sıfır sorun politikası” gereği… Son gelişmelere bakıldığında da önce Raşit Dostum ve beraberindeki 84 kişiye Özbekistan’a giriş izni verildi. Sonra da Afganistan ordusuna ait 22 savaş uçağı ve 24 askeri helikopterin içinde yer alan 585 Afgan askerine geçiş izni verildi. Gerçi onları takip etmek için gönderdiği savaş uçağı biriyle çarpışıp düşmüş. Ama yine de Özbekistan’ın Afganistan politikası Kerimov dönemi kadar katı değil. Hatta iktidarı ele geçiren Taliban yönetimi ile de iyi ilişki kuracağının sinyallerini verdi bugünlerde. Bunu yapmak zorunda Özbekistan. Çünkü Taliban’ın hedefinde Afganistan’dan sonra Orta Asya, daha sonra bütün dünyada İslam Devleti kurmak var.
Her ne kadar bu hedefin gerçekleşebilmesi pek mümkün olmasa da Taliban ile düşmanlık, Özbekistan’a fayda sağlamayacaktır. Acı ama gerçek bu maalesef. Çünkü Taliban’ın tekrar Özbekistan İslami Hareketi’ne destek verip Özbekistan’ın üzerine salması, Özbekistan için oldukça yıpratıcı olacaktır. Açıklık ve yeniden yapılanma politikası izleyen bir ülke, yeniden güvenlik politikalarına dönerse, bu Özbek halkı için pek de iyi olmayacaktır.
Erkan Avcı
