Vaso Kapanadze: Kazakistan’ın Orta Asya’daki diplomatik faaliyetlerin öncü rolü

Gürcü siyaset bilimciye göre, Kazakistan’ın Orta Asya’daki diplomatik faaliyetlerin merkezi rolünü gözden kaçırmak zor.
Gürcü siyaset bilimci Vaso Kapanadze, Kazinform’a Kazakistan’da planlanan reformlar ve Devlet Başkanı tarafından 2025 yılında açıklanan, cumhuriyetin uluslararası arenadaki konumunu olumlu yönde etkileyecek önemli girişimler hakkında konuştu.

Gürcü siyaset bilimciye göre, Kazakistan’ın Orta Asya’daki diplomatik faaliyetlerin merkezi olarak oynadığı öncü rolü gözden kaçırmak zor.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, konuşmalarından birinde, vatandaşların güncel taleplerini, özel koşullarımızı ve ülkenin temel çıkarlarını dikkate alarak, evrimsel bir yaklaşıma dayalı reformlar uyguladığını özetledi. Cumhurbaşkanı, tek meclisli bir Parlamento oluşturma girişimini yenilikçi bir siyasi karar olarak nitelendirerek, bunun aşamalı ve büyük ölçekli siyasi modernleşmenin mantığına tam olarak uyduğunu vurguladı.

— Vaso Guramovich, son bir yılda Kazakistan’ın uluslararası itibarı nasıl değişti sizce?

Kazakistan’ın uluslararası itibarı, Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev’in hem uluslararası hem de iç politikada önemli stratejik girişimleriyle öne çıkmasıyla son bir yılda belirgin şekilde güçlenmiştir. Bu durum, Kazakistan’ın bağımsızlığı boyunca dengeli ve pragmatik yapısıyla öne çıkan, ihtiyatlı, bilge ve çok yönlü dış politikası sayesinde mümkün olmuştur.

— Kazakistan’ın Orta Asya’da diplomatik ve ekonomik faaliyet merkezi olarak rolü ne kadar önemli?

Kazakistan’ın Orta Asya’da diplomatik ve ticari faaliyetlerin merkezi olarak oynadığı öncü rolü gözden kaçırmak zor. Kazakistan Cumhurbaşkanı’nın son ziyaretlerinden sadece birine bakıldığında bile, Japonya’nın Orta Asya bölgesini bir kaynak ve Asya ile Avrupa arasındaki yeni ticaret ilişkilerinde kilit bir bağlantı olarak gördüğü ve Kazakistan’ın bu çerçevede merkezi bir yere sahip olduğu sonucuna varılabilir. Kazakistan’ın öncü rolü, Orta Asya liderlerinin Washington ziyaretinde de açıkça görüldü; Cumhurbaşkanı Tokayev, Başkan Trump’a hitap etti ve orada önemli bir pozisyon aldı.

Ayrıca, Kazakistan Cumhurbaşkanı’nın ülke içinde sorumlu vatandaşlık imajını geliştirmeye ve Yeni Kazakistan’ı inşa etmeye yönelik çağrısını da göz ardı edemeyiz. Bu, sivil kimliğin güçlendirilmesi ve devlet kurumlarına olan güvenin artırılmasının da acil konular olduğu diğer Orta Asya ülkeleri için örnek teşkil edebilir.

— Kassym-Jomart Tokayev’in 2025 yılında açıkladığı en önemli girişimler nelerdir sizce?

Kassym-Jomart Tokayev’in 2025 yılı için açıkladığı en önemli girişimler arasında, BM Güvenlik Konseyi’nin reformu ve Kazakistan da dahil olmak üzere orta güçlerin rolünün güçlendirilmesi çağrısı öne çıkmaktadır. Cumhurbaşkanı Tokayev, nükleer silahsız bir dünyaya doğru ilerlemenin gerekliliğini vurguladı ve Kazakistan’ın diyalog, barış ve iş birliği ülkesi olarak bu süreçte hayati bir rol oynayabileceğini belirtti.

Kassym-Jomart Tokayev’in geniş ölçekli dijitalleşme ve yapay zekâ teknolojilerinin uygulanması alanındaki girişimleri de özel bir ilgiyi hak ediyor. Amaç, dijital çözümler kullanarak kamu yönetim sistemini yeniden yapılandırmak ve ekonomiyi modernize etmektir. Bu, Cumhurbaşkanı Tokayev’in yakın zamanda duyurduğu Avrasya Ekonomik Birliği’nin faaliyetlerinde yapay zekâ teknolojilerinin uygulanmasını da içeriyor. Ayrıca, 2027’yi hedefleyen Kazakistan’daki parlamento reformu, tüm ülke için önemli bir siyasi dönüşüm adımı haline geldi.

Cumhurbaşkanı Tokayev’in hangi yurt dışı gezileri Kazakistan’ın 2025 yılındaki dış politikası için belirleyici olmuştur? Ve yabancı liderlerin Astana’ya yaptıkları ziyaretlerden hangilerini stratejik açıdan önemli olarak vurgularsınız?

Kazakistan’ın Rusya-Çin-ABD jeopolitik üçgeni içinde yer alması ve ulusal çıkarlarını bu koşullar altında savunması göz önüne alındığında, ülke pragmatik, çok yönlü bir dış politika izlemektedir. Cumhurbaşkanı Tokayev’in 2025 yılındaki önemli dış gezileri arasında, Kazakistan kültür merkezinin açılışının yapıldığı Çin ziyareti ve Washington’da ABD Başkanı ile beş Orta Asya ülkesinin liderlerinin katıldığı C5+1 toplantısı yer almaktadır. Elbette, Devlet Başkanı’nın Moskova’ya yaptığı resmi ziyaret ve Tokyo’daki Orta Asya-Japonya Zirvesi’ni de vurgulamak önemlidir. Bu geziler, Kazakistan’ın dış politika önceliklerini belirlemiştir.

2025 yılında Astana’ya yapılan yabancı lider ziyaretleri arasında İran Cumhurbaşkanı’nın ziyareti özellikle önemliydi ve bölgesel iş birliğinin güçlendirilmesinde önemli bir adım teşkil etti. Ayrıca, Başkan Trump’ın özel temsilcilerinin Kassym-Jomart Tokayev’in Washington ziyaretinden önce gerçekleştirdiği ziyaret de dikkat çekiciydi. Bu temaslar, Kazakistan ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki stratejik ortaklığı derinleştirmeyi amaçlıyor ve ülkenin çok yönlü dış politikasının önemli bir unsurunu oluşturuyor. Bu politika şimdiden sonuç vermeye başladı ve önümüzdeki yıllarda Kazakistan’ın uluslararası arenadaki konumunu güçlendirmeye devam edecek.

— Kazakistan’ın katılımı, hangi uluslararası etkinliklerde cumhuriyete etkisini artırma fırsatı sağlamıştır?

2025 yılında, Kazakistan’ın küresel sahnedeki konumunu önemli ölçüde güçlendiren çok sayıda uluslararası etkinlik gerçekleşti. Bunlar arasında en dikkat çekici olanları Washington’daki “Orta Asya-ABD” görüşmeleri ve Tokyo’daki “Orta Asya-Japonya” görüşmeleriydi. Ayrıca Kazakistan’ın Çin’deki Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO) zirvesine, Kırgızistan’daki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (CSTO) Kolektif Güvenlik Konseyi toplantısına ve St. Petersburg’daki Yüksek Avrasya Ekonomik Konseyi toplantısına katılımı da önemliydi; bu toplantıda Cumhurbaşkanı Tokayev, Avrasya Ekonomik Birliği (EAEU) için önemli girişimler açıkladı.

Mayıs ayında “Zihinleri Birleştirme, Geleceği Şekillendirme” sloganıyla düzenlenen ve ekonomi, iklim ve uluslararası diyalog alanlarındaki küresel zorluklara odaklanan Astana Uluslararası Forumu’nu da belirtmekte fayda var. Astana Uluslararası Forumu 2025’e Avrupa, Orta Asya, Orta Doğu ve Afrika ülkelerinden yaklaşık 7.000 delege katıldı. Bunlar arasında BM, FAO ve diğerleri gibi önemli uluslararası kuruluşların temsilcileri de yer aldı. Bu durum, forumun politikacıları, uzmanları ve kanaat önderlerini bir araya getiren küresel bir platform olarak önemini vurgulamaktadır.

Kazakistan’ın bu yılki ekonomik büyüme dinamiklerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Sizce hangi alanlarda en büyük ilerleme kaydedildi?

Kazakistan da güçlü bir ekonomik büyüme sergiledi: 2025 yılının ilk 10 ayında GSYİH, geçen yılın aynı dönemine göre %6,4 arttı. Ülkenin nominal GSYİH’si 300 milyar doları aşarak, istikrarsız küresel ekonomide güçlü bir sonuç elde etti. Kazakistan, sürdürülebilir kalkınmayı gösteriyor; Cumhurbaşkanı Tokayev’in öncelik verdiği sanayi ve tarım alanları ekonomik büyümeye en büyük katkıyı sağlıyor.

— Kazakistan’ın yabancı ortaklarla iş birliğinin hangi alanlarını ülkenin uzun vadeli kalkınması ve uluslararası arenadaki konumunu güçlendirmesi açısından en önemli olarak değerlendiriyorsunuz?

Çok yönlü dış politikasının bir parçası olarak ülke, üç büyük küresel güçle (Rusya, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin) ekonomik bağlarını güçlendiriyor. Özellikle Çin ile ilişkiler dinamik bir şekilde gelişiyor: İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2024 yılında 44 milyar dolara ulaşarak Çin’i Kazakistan’ın en büyük ticaret ve yatırım ortağı haline getirdi. Dış politika anlaşması da önemli bir unsur olmaya devam ediyor; iki ülke, Gürcistan’ın toprak bütünlüğüne destek de dahil olmak üzere bir dizi uluslararası konuda benzer pozisyonlar paylaşıyor ve bu durum Tiflis’te sorumlu bir ortaklığın tezahürü olarak olumlu karşılanıyor.

Kazakistan, ikili ilişkilere yeni bir ivme kazandırmak amacıyla Amerika Birleşik Devletleri ile iş birliğini aktif olarak geliştiriyor. Ülke ekonomisine yapılan Amerikan yatırımları şimdiden 2,5 milyar dolara ulaşarak yüksek düzeyde güveni ve dış politikasının başarısını gösteriyor.

Aynı zamanda Kazakistan, Rusya ile ortaklığını derinleştiriyor: Rosatom’un katılımıyla bir nükleer santralin inşası ve yaklaşık 22 milyar dolar değerinde 114 ortak projenin hayata geçirilmesi önemli projeler arasında yer alıyor.

Tüm bunlar, Kazakistan’ın uluslararası bağları güçlendirmeyi, yatırım çekmeyi ve önümüzdeki yıllarda ülkenin sürdürülebilir kalkınmasını sağlamayı amaçlayan çok yönlü diplomasisinin açık bir teyididir.

Dinara Zhusupbekova