Roza Asgarova: Orta Koridor, ÇHC’nin Artan Rolü ve TRIPP Anlaşmasıyla Genişliyor

China Railway Container Transport Corp. Ltd (CRCT), 7 Ağustos’ta, üç ülkenin demiryolu şirketlerinin iş birliğini koordine ederek koridorun gelişimini kolaylaştırmak amacıyla 2023 yılında kurulan Azerbaycan, Kazakistan ve Gürcistan ortak demiryolu girişimi olan Middle Corridor Multimodal Ltd’ye katıldı ( Interfax , 8 Ağustos). Karar, girişim üyelerinin demiryolu acentelerinin önde gelen temsilcilerinin Bakü’de katıldığı üçlü bir toplantıda oybirliğiyle alındı. Çin Halk Cumhuriyeti’nin (PRC) katılımı, hem kuzeydeki Trans-Rusya hem de güneydeki Trans-İran güzergahlarındaki gergin durum nedeniyle Orta Koridor’un kapasitesini daha da artırabilir (bkz. EDM , 10 Eylül).

Girişim üyeleri, Bakü’deki toplantılarında Middle Corridor Multimodal Ltd’nin 2025 yılının ilk yedi ayındaki performansını gözden geçirdiler. ÇHC ve Azerbaycan arasındaki kargo akışındaki hızlı artışı kutladılar. 2025 yılının ilk yedi ayında Azerbaycan’a 225 tren gelirken, 2024 yılında kaydedilen 287 blok tren vardı ( Trend , 7 Ağustos; bkz. EDM , 10 Eylül). Konteyner trafiğinin de benzer bir seyir izlemesiyle toplamın yıl sonuna kadar 400 blok treni aşması bekleniyor. 2025 yılının ilk yedi ayında 24.000 yirmi fit eşdeğer birim (TEU) taşındı; bu, 2024’ün aynı döneminde kaydedilen hacmin yaklaşık iki katıdır ( Turkic World , 7 Ağustos).

CRCT’nin Orta Koridor Multimodal Ltd.’ye katılımı, bu koridordaki hissedarlar listesine bir yenisini daha ekliyor. Bu durum, ÇHC’nin bu ulaşım rotasının gelecekteki gelişimini etkilemeye giderek daha fazla ilgi gösterdiğini gösteriyor. Küresel tedarik zincirleri değişirken ve güvenli ticaret rotalarına olan talep artarken, Pekin’in katılımı bu projenin ağırlığını artırıyor ( Caliber.az , 7 Ağustos).

ÇHC’nin Orta Koridor Multimodal Ltd.’ye katılma kararı, Zangezur koridorundaki ilerleme ve Azerbaycan anakarası ile Ermenistan’ın güney topraklarından geçen Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında planlanan ulaşım geçidiyle aynı zamana denk geliyor (bkz. EDM, 8 , 11 Eylül ). Orta Koridor Multimodal Ltd.’nin yukarıda belirtilen Bakü toplantısından bir gün sonra, Ermenistan ve Azerbaycan arasında, Amerika Birleşik Devletleri’nin arabuluculuğunda, Washington’da, Trump Uluslararası Barış ve Refah Rotası (TRIPP) olarak yeniden adlandırılan Zangezur koridoru konusunda bir anlaşmaya varıldı (bkz. EDM , 12 Ağustos). Üç ülke bu koridorun kullanımına ilişkin temel koşullar üzerinde anlaştı. 4 Eylül’de, Amerika Birleşik Devletleri’nden bir heyetin, teknik ve politik unsurlar, yatırım hacmi, öncelikler ve inşaat çalışmalarının başlama takvimi de dahil olmak üzere TRIPP’in çeşitli yönlerini görüşmek üzere yakında Erivan’a geleceği bildirildi ( Caliber.az , 4 Eylül).

Türkiye, Zangezur koridoru projesinin hayata geçirilmesini hızlandırmak için de çalışmalara başladı. Türkiye, 22 Ağustos’ta Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti sınırında 224 kilometrelik (yaklaşık 140 mil) bir hat olan Kars-Iğdır-Aralık-Dilucu demiryolunun inşasını başlattı ( Anadolu Ajansı , 22 Ağustos). TRIPP’i Türkiye’nin demiryolu ağına bağlayan demiryolu, Orta Koridor’un kritik bir parçası olacak. Demiryolunun temel atma töreninde, Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, 2,4 milyar avro (2,84 milyar dolar) dış finansmanla desteklenen 224 kilometrelik hattın çift hatlı elektrikli bir demiryolu olarak inşa edileceğini vurguladı. Her yıl 15 milyon ton yük ve 5,5 milyon yolcu taşınacak ( Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı , 20 Ağustos).

Uraloğlu’na göre, Zangezur Koridoru’nun beş yıl içinde tamamen faaliyete geçmesi bekleniyor ( CNN Türk , 21 Ağustos; Caliber.az , 22 Ağustos). Tamamlandığında, ÇHC’den Avrupa’ya ulaşım süresi 18 günden 14 güne düşecek ( Report.az , 25 Ağustos). Koridor ayrıca Doğu Anadolu’yu Avrasya ticaret ağına sıkı sıkıya entegre edecek. Uraloğlu, bu altyapı projesinin Pekin’den Londra’ya uzanan Doğu-Batı koridorunu güçlendireceğini, Türkiye’nin bölgesel lojistik merkezi rolünü güçlendireceğini ve 30 yılda yaklaşık 147,6 milyar Türk lirası (3,57 milyar $) ekonomik fayda sağlamasının beklendiğini belirtti ( Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı , 23 Ağustos).

Azerbaycan, hem Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolunu hem de planlanan Zangezur Koridoru’nu uzun vadeli bağlantı stratejisinin temel bileşenleri olarak görmektedir. 2017 yılında tamamlanan ve yakın zamanda yıllık 5 milyon ton taşıma kapasitesine genişletilen BTK hattı, Hazar Denizi’ni Türkiye ve Avrupa’ya bağlayan Orta Koridor’un omurgasını oluşturmaktadır ( Caspian News , 7 Mayıs 2024). Buna paralel olarak Bakü, Zangezur Koridoru’nu BTK hattına alternatif bir yol ve hem doğu-batı hem de kuzey-güney ticaretini geliştirebilecek destekleyici bir transit güzergah olarak görmektedir.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 27 Ağustos’ta El Arabistan’a verdiği röportajda bu ihtimali ele aldı ve TRIPP’in Rusya ve İran için tehdit oluşturduğu iddialarını reddetti. Aliyev şunları söyledi:

Güzergah, Kuzey Avrupa’dan Rusya üzerinden Azerbaycan’a uzanabilir. Buradan Zangezur üzerinden Nahçıvan’a, Nahçıvan’dan ise İran’a mevcut demiryolu bağlantısıyla devam ederek Basra Körfezi’ne ulaşabilir. Aslında Zangazur Koridoru sadece bir Doğu-Batı ulaşım koridoru değil, aynı zamanda bir Kuzey-Güney ulaşım koridoru da olacaktır ( Azerbaycan Cumhurbaşkanı , 27 Ağustos).

Böylelikle İran ve Rusya’nın TRIPP projesine karşı çıkmaları için hiçbir nedenleri olmadığını ve yapıcı davranmaları halinde projeden faydalanabileceklerini ileri sürmüştür (bkz. EDM , 11 Eylül).

Bu koridorlar, Hazar Denizi’ne doğrudan bağlanacak ve Azerbaycan güzergahlarına entegre olacak Çin-Kırgızistan-Özbekistan-Türkmenistan demiryolu gibi diğer bölgesel projelerle birlikte geliştirilmektedir (bkz. EDM, 17 Temmuz 2024 , 8 Nisan ). Birlikte, artan kargo akışlarını, şu anda 25 milyon tona kadar elleçleme kapasitesine sahip olacak şekilde genişletilen Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki Alat Limanı’na yönlendirmeleri beklenmektedir (bkz. EDM , 10 Eylül). Sadece TRIPP koridoru için tahmini 15 milyon tonluk kapasiteyle Azerbaycan, yeni kıta güzergahlarının buluştuğu ve Güney Kafkasya üzerinden batıya, Avrupa’ya doğru devam ettiği Hazar’a açılan bir kapı olmayı hedeflemektedir ( Azerbaycan Cumhurbaşkanı , 19 Temmuz).

TRIPP anlaşmasının yakınsaması, ÇHC’nin Orta Koridor Multimodal Ltd.’ye resmen katılımı ve Türkiye’nin Kars-Iğdır-Aralık-Dilucu demiryolunun inşasını başlatması, Avrasya bağlantısında jeopolitik bir değişimi yansıtmaktadır. Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşı, Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve Batı’nın İran’a uyguladığı kısıtlamalar, kuzey ve güney ulaşım koridorlarının güvenilirliğini önemli ölçüde azaltmış ve bölgesel aktörleri uygulanabilir alternatifler aramaya zorlamıştır. Orta Koridor, yalnızca tamamlayıcı bir seçenek olarak değil, aynı zamanda Asya’yı Avrupa’ya bağlayan vazgeçilmez bir güzergah olarak da ortaya çıkmaktadır. ÇHC için, Avrupa ile ticaretindeki jeopolitik darboğazlara karşı korunmanın ve Bir Kuşak Bir Yol girişimini güçlendirmenin bir yolunu sunmaktadır. Türkiye ve Azerbaycan için, doğu-batı ekseninde kilit transit merkezleri olarak rollerini pekiştirmekte ve Türk Devletleri Örgütü içinde önemli bir ulaşım bağlantısı işlevi görmektedir (bkz. EDM , 19 Şubat). Avrupa Birliği için ise, Rusya kontrolündeki altyapıya bağımlılıktan uzak bir çeşitlendirme stratejisi sağlamaktadır.