Kassie Corelli: Azerbaycan-Rusya İlişkileri Kötüleşmeye Devam Ediyor

Rusya ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler son birkaç ayda keskin bir şekilde kötüleşti (bkz. EDM, 7 , 22 Temmuz ). Haziran ayı sonunda, Yekaterinburg’da uzun süredir devam eden ceza davalarıyla ilgili olarak Azerbaycan diasporası üyelerinin büyük çaplı tutuklamaları sonucunda iki kişi hayatını kaybetti ( Deutsche Welle–Russian Service , 3 Temmuz). Buna karşılık, Azerbaycan yetkilileri Bakü’deki Sputnik-Azerbaycan ajanlığı ofisinde aramalar yaptı ve burada iki çalışanı tutuklayarak, bunların Rus Federal Güvenlik Servisi (FSB) gizli ajanları olduğunu bildirdi ( Deutsche Welle–Russian Service , 30 Haziran). Kısa bir süre sonra, Rus yetkililerle resmi bir bağlantısı olmayan internet teknolojisi (BT) uzmanları Azerbaycan’da gözaltına alındı ​​( Deutsche Welle–Russian Service , 4 Temmuz).

Ukrayna Savunma Bakanlığı’na bağlı İstihbarat Ana Müdürlüğü (HUR), Rusya’nın Azerbaycan ile kötüleşen ilişkiler nedeniyle Ermenistan’daki askeri varlığını genişlettiğini açıkladı ( NV.ua , 4 Temmuz). Daha sonra Berlin Carnegie Merkezi, çatışmanın kontrol altında olduğunu ve silahlı çatışmaya dönüşmeyeceğini öne sürdü. Merkezin yazarları, Moskova’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşın zemininde Azerbaycan’ın Rusya için önemli bir lojistik ortak haline geldiğini belirtti. Onların ifadesine göre, tam ölçekli işgalin başlangıcından itibaren Moskova, Azerbaycan’ın ulaşım altyapısına ve Rusya-İran-Hindistan güzergahlarındaki projelere aktif olarak yatırım yaptı (bkz. EDM, 7 Haziran 2023 , 6 Eylül 2024 , 6 Şubat ; Carnegie Politika , 4 Temmuz). Sonuç olarak, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, çatışmanın tırmanmamasını sağlamak için bir miktar temkinli görünüyor. Aynı zamanda Moskova ile çatışmanın Bakü açısından avantajlı olması da mümkündür çünkü bu durum Azerbaycan’ın Batı’da enerji sektöründe güvenilir bir ortak olarak konumlanmasına ve kendi halkının dikkatini ülkenin iç sorunlarından uzaklaştırmasına olanak tanıyacaktır ( Carnegie Politika , 4 Temmuz).

Rusya’nın o dönemde Ermenistan’daki askeri varlığını güçlendirmesi Erivan’daki olaylarla bağlantılı olabilir. Haziran ayı sonunda Ermeni kolluk kuvvetleri, Rus yanlısı güçler tarafından hazırlanan bir devlet darbesi girişimini ortaya çıkardı ( Eurasianet , 9 Temmuz; bkz. EDM , 10 Temmuz). Onların ifadesine göre darbe planı, Ermenistan’daki gücü istikrarsızlaştırmak için adım adım bir entrikaydı; grev grupları oluşturmaktan temel altyapıyı baltalamaya kadar ( Deutsche Welle–Rusça Servisi , 26 Haziran). Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan iktidarda kaldı ve Ağustos ortasında ABD Başkanı Donald Trump’ın arabuluculuğunda Azerbaycan ile Rusya’nın katılımı olmadan bir barış bildirisi imzaladı (bkz. EDM Stratejik Anlık Görüntü , 13 Ağustos). Ermenistan ve Azerbaycan’ın barış sürecindeki bu adımda Rusya’nın rolünün olmaması, Moskova’nın bölgedeki rolünün somut bir şekilde azaldığını göstermektedir.

Moskova’nın Bakü ile çekişmesi Washington zirvesinden bu yana yoğunlaştı. Kremlin, Azerbaycan’ın çıkarları için lobi faaliyeti yürüten veya Aliyev hakkında olumlu konuşan Moskova’ya sadık siyaset bilimcilere açık sinyaller göndermeye başladı. Örneğin, Kremlin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e mutlak sadakat yemini eden hükümet yanlısı siyaset bilimci Sergey Markov’u “yabancı ajan” olarak nitelendirdi ( Radio Svoboda , 23 Ağustos). Rusya başkanlık yönetimine bağlı telgraf kanalları, Markov’un gözden düşmesinin farklı bir versiyonunu öne sürerek bunu “Kremlin kuleleri” arasındaki mücadeleye bağlıyor. Yani bu, Markov’un hamileri olan Sergey Narişkin ve Sergey Kiriyenko’nun klanını, Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkan Yardımcısı Aleksey Gromov ile ilişkilendiriyor ( Telegram/RussicaRU , 23 Ağustos). Ancak Markov’un “yabancı ajan” statüsü, yakın gelecekte Bakü ile ilişkilerde herhangi bir iyileşme olmayacağının tek işareti değildi.

Rejim yanlısı siyaset bilimci Yevgeniy Krutikov, “yakın gelecekte [Azerbaycan ile] ilişkilerin ısınmasından kimsenin bahsetmediğini” ve uzun vadede bile Bakü ile ilişkilerin “dostça olmayacağını” ilan etti ( Sputnik Armenia , 26 Ağustos). Rusya’nın Ukrayna’daki Azerbaycan petrol depolarını bombalaması bu iddiayı destekliyor. 18 Ağustos’ta Rus insansız hava araçları, Odesa yakınlarındaki Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi’ne (SOCAR) ait bir petrol deposunu vurdu. Medya raporlarına göre 17 depolama tankı imha edildi ( Currenttime.tv , 18 Ağustos). Moskova daha sonra Poltava bölgesindeki Kremençuk petrol rafinerisini vurdu ve sanayi bölgesini saran büyük bir yangına neden oldu. Kremlin yanlısı askeri analistler saldırıları Aliyev’e bir “ipucu” olarak nitelendirdiler, ancak mesajı almayacağından ve kesin olarak Ukrayna’nın tarafını seçtiğinden korktular ( Topwar.ru , 23 Ağustos).

Aliyev, Rusya’nın Odesa bölgesindeki SOCAR tesislerine yönelik saldırıları nedeniyle Ukrayna’ya silah tedarik etmeye başlamakla tehdit etti ( Azerbaycan Cumhurbaşkanı ; The Moscow Times , 10 Ağustos). Bu arada Bakü, Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte Güney Kafkasya bölgesindeki stratejik projeleri finanse etmek için bir yatırım platformu oluşturuyor ve bu da Azerbaycan’ı Rusya’dan daha da bağımsız hale getirecek ( RIA Novosti , 26 Ağustos). Moskova’nın, Ukrayna’daki Azerbaycan petrol depolarını bombalamak ve kendisine sadık siyaset bilimcileri dış ajan ilan etmek dışında, Aliyev’in eylemlerine herhangi bir tepki vermediği izlenimi var.

Bakü ile kötüleşen ilişkiler göz önüne alındığında, Moskova Ermenistan’daki konumunu güçlendirmeye kararlı görünüyor. Ancak bu cephede Moskova yalnızca önemsiz bir ilerleme kaydetti. Örneğin, Eylül ayından itibaren Ermenistan ve Rusya otomatik bir finansal bilgi alışverişine başlayacak ve bunun sonucunda Rusların banka ve aracı kurum hesaplarındaki varlıklarına ilişkin veriler Rus Vergi Dairesi’nin kullanımına sunulacak ( Deutsche Welle–Russian Service , 25 Ağustos). Ekonomik bağlarını korumasına rağmen, Moskova’nın Güney Kafkasya ülkeleri üzerinde darbe tehdidi veya füze saldırısı gibi güç kullanımı dışında gerçek bir nüfuzu yok. Bu nüfuz, Kafkas devletlerini hâlâ Kremlin’le hesaplaşmaya zorluyor, ancak artık bölgedeki merkezkaç kuvvetleri ve zayıflayan Rus etkisini durduramıyorlar.