Almanya’da Federal Savcılık, son yıllarda Avrupa’da en çok ses getiren sabotaj olayı olan Baltık Denizi’ndeki Kuzey Akımı doğalgaz boru hatlarının havaya uçurulması davasıyla ilgili İtalya’dan gelecek haberleri bekliyor. Bologna’daki mahkemenin, Almanya tarafından çıkarılan bir Avrupa tutuklama emriyle 21 Ağustos’ta Rimini yakınlarında gözaltına alınan 49 yaşındaki Ukrayna vatandaşı Sergei K.’nin iadesi talebini görüşmek üzere 9 Eylül Salı günü devam etmesi bekleniyor . İlk duruşma 3 Eylül’de gerçekleşti.

Alman Die Welt gazetesi, avukatın 8 Eylül Pazartesi günü yaptığı açıklamada, “Almanya, müvekkilimin en kısa sürede iade edilmesini istiyor,” dediğini aktardı. “Ancak bunun önünde engeller var. Henüz belgelere tam erişim bile sağlayamadım. Ayrıca, gözaltı koşullarının da kontrol edilmesi gerekiyor.”

“Ukrayna izi” hakkında neler biliniyor ve neler bilinmiyor?

Alman soruşturması, tutuklunun, Almanya’da kiraladıkları “Andromeda” yatını kullanarak Baltık Denizi’nin dibinden geçen Nord Stream 1 ve Nord Stream 2 doğalgaz boru hatlarına patlayıcı yerleştirdiği iddia edilen bir grup Ukraynalının “koordinatörü” olduğundan şüpheleniyor . Bu boru hatlarının dört hattından üçü, 26 Eylül 2022’de Danimarka’nın Bornholm adası yakınlarında havaya uçuruldu. Danimarka ve İsveç soruşturmayı kapattı; Almanya’da ise Karlsruhe Federal Cumhuriyet Savcılığı görevi devraldı.

Sabotaj sırasında her iki doğalgaz boru hattı da çalışmıyordu. Gazprom daha önce SP-1’den gaz pompalamayı durdurmuştu ve SP-2, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaş nedeniyle Almanya’da ruhsat alamamıştı. Batı medyası, şüphelinin suçlamaları reddederek eski bir Ukraynalı asker olduğunu söylediğini aktarıyor. Suçlu bulunması halinde Almanya’da 15 yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya.

Federal savcılar, sabotajın altı erkek ve bir kadından oluşan yedi kişilik bir grup tarafından gerçekleştirildiğinden şüpheleniyor  : Dört dalgıç, bir kaptan, bir patlayıcı uzmanı ve bir koordinatör. Toplam altı tutuklama emri çıkarıldı. Yedinci şüphelinin, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşta öldüğü düşünülüyor.

Basının aktardığı kanıtlar arasında yatta parmak izleri ve patlayıcı izleri, şüphelilerden birinin hız kamerasıyla çekilmiş fotoğrafı ve sahte pasaportlar yer alıyor. DW podcast’i “Geofactor”da yayınlanan “Kuzey Akımı: Almanya Putin’in Savaşını Nasıl Finanse Ediyor” adlı kitabın yazarı ve Alman gazeteci Steffen Dobbert, “Alman soruşturmacıların henüz yayınlanmamış herhangi bir kanıta sahip olup olmadığından %100 emin değiliz,” dedi. “Bence bu kişilerin bu yelkenli yatı kiralayıp Baltık Denizi’nde yelken açtıkları açık. Ancak eylemlerinin başlangıçta başarılı olup olmadığını bilmiyoruz. Ya da belki başkaları da vardı; bu henüz kesin olarak kanıtlanmadı. İkincisi, kimin emri verdiğini bilmiyoruz,” diyor Dobbert.

Zelenski ve Zalujni’nin Kuzey Akımı’nı baltalamadaki rolü sorunu

Bu, en keskin ve açık sorulardan biri: Sabotajı kim emretmiş olabilir ve Ukrayna’nın siyasi ve askeri liderliğinin rolü ne olabilir? Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, daha önce Ukrayna’nın bununla hiçbir ilgisi olmadığını belirtmişti. Dobert, “Elbette, asla kesin olarak bilemezsiniz, ancak Ukrayna Devlet Başkanı’nın, eğer doğru değilse, bu tür açıklamalar yapmayacak kadar akıllı olduğunu düşünüyorum,” diye düşünüyor.

Wall Street Journal daha önce, Zelenski’nin operasyondan haberdar olduğunu, ancak ABD’nin bunu öğrenmesinin ardından onayını geri çektiğini yazmıştı. Gazeteye göre, buna rağmen operasyon devam etti ve iddiaya göre, o zamanki Ukrayna Silahlı Kuvvetleri Komutanı ve şimdiki İngiltere Büyükelçisi Valeriy Zalujni’ye bağlı bir ordu generali tarafından yönetildi. Zalujni, WSJ’ye operasyondan haberi olmadığını ve iddiaları “tamamen provokasyon” olarak nitelendirdiğini söyledi.

Die Welt gazetesi de Zaluzhny’nin iddia edilen rolü hakkında yazıyor. İsmi açıklanmayan bir araştırmacı, yayına, yat mürettebatının Zaluzhny’den talimat aldığı iddiasını aktardı. Steffen Dobert, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri eski başkomutanının sorularına yanıt vermediğini belirtiyor.  

Kiev enerji güvenliği uzmanı Mykhailo Gonchar, Ukrayna iddialarını “yanlış” olarak değerlendiriyor. Gonchar’a göre, Rusya’nın patlamalarda olası rolü hakkındaki iddialar yeterince araştırılmamış. Gonchar’a göre, Rusya’nın olası nedenleri arasında gaz fiyatlarında artışa neden olmak, Batılı tüketicilere ceza uygulamaktan kaçınmak ve Almanya’yı Nord Stream 2’yi onaylamaya zorlamak yer alabilir. Rusya’nın kendisinde de daha önce ABD’ye karşı şüpheler dile getirilmişti.

Die Welt ayrıca, istihbarat çevrelerinde “yatın geçmişi hakkında hâlâ şüpheler olduğunu” yazıyor. Gazetenin kaynaklarından birine göre, mürettebat aşırı dikkat çekici davranmış ve o kadar çok iz varmış ki, “sanki soruşturmacıların dikkatini çekmek istiyorlarmış gibi” görünüyormuş. Soruşturmaya aşina bir yetkili, gazeteyle yaptığı görüşmede bu iddiaları reddetti.

Alman siyasetçiler soruşturma hakkında ne diyor?

Almanya’da iktidar partilerinden siyasetçiler, soruşturmanın yeni gidişatı hakkındaki yorumlarında temkinli davrandılar  . Adalet Bakanı Stefanie Hubig, şüphelinin Ağustos ayı sonlarında tutuklandığı haberini “soruşturma için etkileyici bir başarı” olarak nitelendirdi. Berlin’in Rusya’nın yürüttüğü savaşta “Ukrayna’nın yanında” olduğunu belirten Hubig, hukukun üstünlüğüne dayalı bir devlet olarak Almanya’nın kendi yetki alanındaki suçları “sürekli olarak soruşturmasının” önemli olduğunu belirtti.

DW, CDU/CSU ve SPD blokundan Bundestag üyelerine tutuklama ve bunun Almanya ile Ukrayna arasındaki ilişkiler üzerindeki olası sonuçları hakkında yorum yapmalarını isteyen birkaç soru yöneltti, ancak sonuç alamadı. CDU Genel Başkanı Şansölye Friedrich Merz henüz konu hakkında yorum yapmadı. Selefi Sosyal Demokrat Olaf Scholz, Eylül 2024’te Kuzey Akımı doğalgaz boru hattına düzenlenen bombalı saldırıyı “terör eylemi” olarak nitelendirmiş ve Berlin’in soruşturma organlarından “arkasında kim olursa olsun” soruşturmalarını yürütmelerini talep ettiğini söylemişti. Scholz o dönemde, “Orada hiçbir şey gizlenmiyor,” demişti. “Bunu yapanları, elimize geçerlerse Almanya’da adalete teslim etmek istiyoruz.” 

Ağustos ayı sonunda, muhalefetteki aşırı sağcı Almanya İçin Alternatif (AfD) partisinin Federal Meclis üyesi Markus Frohnmaier, Ukrayna büyükelçisinin Alman Dışişleri Bakanlığı’na çağrılması ve Kiev’in konuya açıklık getirmesi çağrısında bulundu. Frohnmaier ayrıca, “tam bir açıklama” yapılana kadar Ukrayna’ya verilen desteğin durdurulması çağrısında bulundu. Benzer açıklamalar, kendi adını taşıyan muhalefetteki sol popülist parti SSV’nin lideri siyasetçi Sahra Wagenknecht tarafından da yapıldı. Wagenknecht ayrıca Federal Meclis’te bir soruşturma komisyonu kurulmasını talep etti. AfD ve SSV, Ukrayna’ya silah sevkiyatına karşı çıkıyor ve Rusya’dan Kuzey Akımı üzerinden gaz alımının yeniden başlatılmasını öneriyor . Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de daha önce aynı öneriyi yapmıştı. 

Soruşturma Berlin ve Kiev arasındaki ilişkileri nasıl etkiliyor?

Soruşturma şimdiye kadar Berlin ve Kiev arasındaki ilişkiler üzerinde gözle görülür bir etki yaratmadı. Gözlemciler, dava sonuçlanana veya yeni deliller ortaya çıkana kadar durumun değişmeyeceğine inanıyor. Basında yorumcular, Alman soruşturmacıların çalışmalarını olumlu değerlendirerek, bunu bir “çığır açan gelişme” ve soruşturma kurumları için bir başarı olarak nitelendirdiler.

Steffen Daubert, İtalya’dan gelen haberi “bir dönüm noktası” değil, soruşturmada atılan “büyük bir adım” olarak değerlendiriyor: “Bu patlamalara dair daha fazla bilgi edinmemiz için muhtemelen aylar, hatta yıllar beklememiz gerekecek.” Gazeteci, hükümet üyeleri ve iktidar partilerinin parlamento grup başkanları da dahil olmak üzere Alman siyasetçilerin yakın zamanda Kiev’e giderek Ukrayna’ya desteklerini ifade ettiklerine dikkat çekti. Gazeteciye göre, Kuzey Akım boru hattına yönelik eleştirileri görmezden gelen ve Rusya’nın büyük çaplı işgalinin başlangıcında Kiev’i zayıf bir şekilde destekleyen Almanya, şimdi “aslında Ukrayna’ya bir tür tarihi borç” içinde.

Ukraynalı uzman Mykhailo Honchar, soruşturmanın Almanya ile Ukrayna arasındaki işbirliğine “gölge düşürdüğünü”, ancak Berlin hükümetinin “en azından şimdilik bu konudan uzaklaştığını”, zira bu durumun Ukrayna, Almanya ve Avrupa için asıl mesele olan “Rus saldırganlığını durdurma” işbirliğinden uzaklaştırdığını belirtti. Uzman, Berlin’in tutumunun değişmeyeceğine inanıyor.

Öte yandan Süddeutsche Zeitung gazetesinin bir yorumcusunun yazdığı gibi, yanıt bekleyen sorular varken, Alman adalet sisteminin bu sorulara yanıt arama çabaları, siyasetçilerin Ukrayna’ya silah ve para desteğini sürdürmesini engellemiyor ve “demokrasinin temel direklerinden biri” olan kuvvetler ayrılığının güzel bir örneği olabilir.