Yunanistan Başbakanı Aleksis Çipras, Moskova ziyareti öncesinde Rus basınına verdiği röportajda Türk Akımı doğalgaz boru hattı projesinin Yunanistan topraklarından diğer AB ülkelerine uzatılması konusunda Brüksel ile diyalog halinde olduğunu söyledi! Rusya Devlet Başkanı Putin’in, Yunanistan Başbakanı Çipras’a ne söyleyeceği büyük merak konusu!
Öyle anlaşılıyor ki Yunanistan Eastmed konusunda blöf çekerek Rusya ve Türkiye’yi bu sayede eğer ikna edebilmeyi başarabilirse Türk Akımı projesine dâhil olmayı amaçlıyor!
Yunanistan komşusu AB üyesi Bulgaristan’ı devre dışı bırakarak ya da etkisini azaltarak mı Türk Akımı projesine dâhil olmaya çalışıyor? Bulgaristan, Yunanistan’ın bu girişimi karşısında ne yapıyor? Yunanistan Eastmed projesinden vazgeçmesi halinde Türk Akım’ı projesine dâhil olmayı başarırsa Eastmed projesindeki ortakları İsrail, Güney Kıbrıs ve Mısır’a ne diyecek? AB ne diyecek? Yoksa AB’de mi bu işin içinde?
Uluslararası kamuoyunda Easmed projesinin TANAP (Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi) projesine alternatif olarak tasarlandığı gibi bir algı oluşturulmuştur!
TANAP projesinin amacı Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki Şah Deniz 2 Gaz Sahası ve Hazar Denizi’nin güneyindeki diğer sahalarda üretilen doğal gazın öncelikle Türkiye’ye, ardından Avrupa’ya taşınmasıdır. TANAP projesine ilerleyen süreçte Türkmenistan ve diğer bölge ülkelerinin de eklenerek yıllık sevk edilmesi öngörülen hidrokarbon rezerv miktarının artırılacağı öngörülmektedir.
Yunanistan bir taraftan Eastmed projesini gerçekleştirmek için AB’den para bulmaya çalışıyor. Bu yönde son 3 yılda onlarca defa gösterişli imza törenleri düzenlemiştir. Bir diğer yandan ise Yunanistan TANAP’ın Trans-Adriyatik Boru Hattı (TAP) ile projenin de içerisindedir! Bir diğer yandan ise Türk Akımı projesine de dâhil olmaya çalışmaktadır!
Son 3 yıl içerisinde Eastmed projesi ile ilgili birçok yazı yazdım. Eastmed projesi rekabet edebilirlikten uzak siyasi bir projedir. İzleyeceği açıklanan güzergâh bakımında projenin fiziki ve güvenlik durumları göz önünde alındığında uygulanabilirliği konunun uzmanları açısından çok ciddi riskler içermektedir.
Esastmed projesinin 25 milyar Dolar civarında bir maliyeti olacağı öngörülmektedir. Projeye göre boru hattının denizin 3,3 km derinliğinde ve 2 bin kilometre olarak inşa edilmesi hedefleniyor.
Gerek fiziki gerek güzergâh ve gerekse bölgedeki sınırlı rezerv miktarı bakımından ciddi riskler içermesi nedeniyle de Eastmed projesi konunun uzmanlar tarafından rasyonel görülmemektedir.
Dünyadaki kanıtlanmış gaz rezervlerine baktığımızda, Rusya’nın 45 trilyon m3, İran’ın 30 trilyon m3 ve Katar’ın ise 25 trilyon m3 bir kaynağa sahip olduğu görülecektir. Dünyadaki gaz piyasası Rusya’nın elinde bulunmaktadır.
Esat-Med projesi ile sözde Güney Kıbrıs, İsrail ve Mısır Gazı Avrupa’ya taşınmak isteniyor. Bu üç ülkenin hidrokarbon kaynakları birleşse dahi Rus gazı ile boy ölçüşmesi ve dolayısı ile rekabet edebilmesi mümkün görünmemektedir.
Leviathan (İsrail) ve Afrodit (Güney Kıbrıs) gaz rezervlerinin TANAP(Türkiye) dışında bir boru hattı ile İtalya’ya 1000m3 gazı en az 380 – 400 Dolar’a taşıyabileceği iddia edilmektedir. Buna karşın İtalya’ya diğer gaz üreticilerinin 1000m3 gazı 250 – 300 Dolar’a taşıdıkları ifade edilmektedir! 1000m3’de 100 Dolardan fazla bir fark görülmektedir!
Peki, öyleyse Eastmed projesi neyin nesi? Bu projenin asıl amacı ve hedefi nedir? Eastmed projesi ile Ortadoğu’daki bazı ülkelere ait hidrokarbon kaynakları mı Avrupa’ya taşınmak istenmektedir! Ya da bilmediğimiz gizli başka niyetler mi vardır? Diye tam bir yıl önce yazmış ve bu hayali proje hayata geçecek olsa bile farklı plan ve projelere dayanıp dayanmadığını sorgulamaya çalışmıştım! Eastmed projesinin bu saatten sonraki geleceğinin ne olup olmayacağını şimdilik bilemeyiz! Ancak, öyle anlaşılıyor ki Yunanistan Eastmed kartını ileri sürerek Türk Akımı projesine dâhil olmaya çalışıyor!
Türk Akımı projesi ile Rusya’nın Karadeniz’in altından birbirine paralel boru hatları ile Türkiye’ye Lüleburgaz’daki mevcut doğalgaz ağına yılda 63 milyar metreküp kapasitenin taşınması hedefleniyor.
Türkiye, Türk Akımı Projesi ile yılda 15,75 milyar metreküp doğalgaz alacak ve geriye kalan doğalgaz miktarı ise Avrupa’ya ihraç edilecek. Türkiye’den sonra güzergâhın Bulgaristan, Sırbistan, Macaristan ve Slovakya üzerinden olacağı Rus gazetelerinde yazılmaktadır. Bu arada Türk Akım’ın toplam maliyetinin 19 milyar dolar olduğu açıklanmıştır.
Doğu Akdeniz’de Rum Yönetimi’nin bir taraftan kışkırtıcı girişimleri devam ederken Yunanistan’ın bu hamlesi bakalım Güney’de nasıl yankı bulacak? Unutulmamalıdır ki Ada etrafında var olduğuna inanılan hidrokarbon rezervlerinin kuru olduğu belirtiliyor. Yani sıvılaştırılarak taşınması mümkün değil. Ancak, boru hattı ile taşınabilir. Bunun en için en güvenilir ve en ekonomik yol ise TANAP boru hattı olarak görülmektedir! Eastmed boru hattı öyle görülüyor ki blöf olarak Rusya ve Türkiye’ye karşı ileri sürülmüştür!
Sonuç olarak; Doğu Akdeniz’de yapılması öngörülen Eastmed projesinin rekabet edebilir bir proje olmaktan uzak siyasi bir proje olduğunu kabul etmek gerekir. Yunanistan her ne kadar Tanap projesine alternatif olarak nitelendirilen Eastmed projesinin içerisinde yer alsa da TAP proje ile TANAP projesinin fiili olarak içerisindedir! Hatta içerisinde bulunduğumuz süreçte Yunanistan Eastmed kartını ileri sürerek Türk Akımı projesi içerisine de dâhil olma peşindedir!
Yunanistan, Bulgaristan’ı devre dışı bırakarak ya da etkisini azaltarak Türk Akımı projesine dâhil olursa ne olacak? Bulgaristan, Yunanistan’ın bu girişimi karşısında ne gibi tedbirler alacak? Yunanistan, Eastmed projesinden vazgeçmesi halinde Türk Akım’ı projesine dâhil olmayı başarırsa Eastmed projesindeki ortakları İsrail, Güney Kıbrıs ve Mısır’a ne diyecek? AB bügüne kadar Eastmed projesine destek verecek şekilde görülüyordu! Bakalım bundan sonra ne yapacak? Eastmed projesinin parlamentolar arası imzaları atılacağı açıklanmıştı! Bakalım o imzalar atılarak AB’nin milyarlarca Euro’su rekabet etme şansı bulunmayan siyasi bir projeye atılabilecek mi? Bu konuda ne gibi gelişmelerin yaşanacağını ilerleyen süreçte bekleyip hep birlikte göreceğiz…
Gökhan Güler
