Resmi Rus-Amerikan müzakerelerine paralel olarak, taraflar arasında yalnızca uzman niteliğinde görüşmeler devam ediyor. Amerikan medya kuruluşları bunu bildiriyor ve bu sürecin aylar önce Donald Trump’ın ABD başkanlık seçimlerini kazanmasıyla başladığını söylüyor. Aynı kaynaklar, Suudi başkenti Riyad’daki Lavrov-Rubio görüşmesini “müzakerelere başlama müzakereleri” olarak tanımlıyor.
Geçtiğimiz yılın kasım ayı ortasında başlayan görüşmelerde her iki taraftan uzmanların “ortak paydada buluşamadıkları” anlaşılınca, ABD Başkanı Trump’ın “9 Mayıs’ta Moskova’yı ziyaret edeceği ve Vladimir Putin’in jeopolitik zaferinin o sembolik günde tescilleneceği” izlenimi pek gerçekçi görünmüyor.
Rusya Devlet Başkanı, 21 Şubat’ta uzaktan bir hükümet oturumunda Batılı şirketleri faaliyetlerini yeniden başlatma konusunda “dikkatli” olmaya çağırdı, bu da bir veya birkaç toplantının Rus-Amerikan ilişkilerindeki “buzları eritmeyeceğini” gösteriyor. Özellikle Dışişleri Bakanı Lavrov’un “müzakereler için iki yol var, biri Rus-Amerikan ilişkilerinin yeniden kurulması, diğeri Ukrayna çözümü” yorumunu yapmasından beri.
Taraflar arasındaki güvensizlik son derece derin. Moskova’nın ABD başkanının kamusal açıklamalarından şüphelenmeye devam ettiği ve önemli adımlar beklediği açık. Gerçekten de, ABD başkanının realpolitik rejimde ne kadar pratik olacağı son derece önemli.
Özünde, asıl entrika, Donald Trump’ın Ukrayna’dan “vazgeçerek” hangi gerçek jeopolitik hedefi izlediğidir. Ukrayna savaşı, Moskova’nın toprak kazanımlarını kaydedecek ve Washington’a Ukrayna’nın iç bölgelerini ele geçirme fırsatı verecek bir Rusya-ABD anlaşmasıyla sona ererse, Vladimir Putin’in “Büyük Avrasya” projesini harekete geçireceği ve diğer yandan Rusya ile Avrupa Birliği arasındaki ilişkilerin daha da gerginleşeceği konusunda neredeyse hiç şüphe yok.
Rus basınındaki çok sayıda yayın, Moskova-Washington anlaşmasının “Avrupa Birliği’nin çöküşüne yol açabileceği” varsayımı üzerine kuruludur. Rus uzmanlar, Moskova’nın Doğu Avrupa’daki eski komünist ülkeler üzerindeki etkisini bir şekilde geri kazanmayı amaçladığını gizlemiyor. Donald Trump, Avrupa’dan “bir okyanusla ayrılmış” olma konusundaki gözleminde samimiyse, böyle bir olasılığı Amerika Birleşik Devletleri için bir tehdit olarak görmüyor.
Bu arka plana karşı Batılı kaynaklar, 4-5 Nisan tarihlerinde Semerkant’ta Avrupa Konseyi Başkanı ve Avrupa Komisyonu’nun katılımıyla bir AB-Orta Asya zirvesi toplanacağını bildiriyor. Eğer gerçekleşirse, Rusya’nın tepkisi kesinlikle olumsuz olacak.
Bu bağlamda, Avrupa Birliği-Rusya gerginliği Güney Kafkasya’da da “yansıyabilir”, çünkü AB’nin Orta Asya’ya “erişim” rotası bölgemizden geçiyor. Geçtiğimiz yılın ortalarında, basında Avrupa Birliği’nin Orta Asya ile iletişim rotalarının altyapı modernizasyonu için yaklaşık dokuz milyar avro olarak tahmin edilen bir programı olduğu bilgisi yayılmıştı. Kaynakların söylediğine göre, bu miktarın önemli bir kısmı Bakü-Kars demiryolunun kapasitesinin artırılması ve teknik yeniden donatılması için harcanacak. Avrupa Birliği ayrıca Türkmenistan ve Kazakistan’ın liman altyapısını da modernize etmeyi planlıyor.
Donald Trump da ABD’nin Orta Asya ve Güney Kafkasya’daki önceliklerini yeniden mi değerlendiriyor? Eğer öyleyse, bu tamamen algılarına göre belirlenen durumsal bir “karar” mı yoksa ABD kendisini tüm Sovyet sonrası alanda “izole mi ediyor”? Trump Rusya’yı “kurtarıyor” mu yoksa “yıkımına mı hazırlanıyor?” ABD’nin Doğu Avrupa, Güney Kafkasya ve Orta Asya’dan stratejik “geri çekilmesi” çok tehlikeli bir jeopolitik boşluk yaratacak ve Rusya şüphesiz sadece o bölgedeki ülkelerle ilişkilerinin kötüleşmesiyle değil, aynı zamanda dışarıdaki çıkar gruplarıyla çatışma tehdidiyle de karşı karşıya kalacak.
