Enerji bazarinda Irana ciddi reqib olan Rusiya sanksiyalar üzünden terefdash tapa bilmeyerek Islam respublikasina üz tutub. Bu defe strateji terefdashliq ve iqtisadi elaqelarin genishlendirilmesi üçün hem Reisiyle hem de Erdoganla görüshen Putin bu sheraitde nelere nail olacaq? Rusiya prezidentinin müşaviri Yuri Uşakovun görüshden 2 gün evvel demishdi ki, “ikitərəfli münasibətləri yeni strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə çıxaracaq yeni dövlətlərarası müqaviləni müzakirə edəcəklər. ”
Qeyd etmek lazimdir ki, bundan sonra ABŞ beyan etmishdi ki, eger Iran Rusiyaya herbi destek olaraq pilotsuz teyyareler ve s. verese neinki, ABŞ, hem de diger Qerb ölkelerinin qoyacaği yeni ve daha agir sanksiyalarla qarshilashacaq. Amma Iran resmileri ABŞ bu aciqlamasina cavab vermishdi ki, biz bütün dünyada müharibelerin olnasini pisleyirik…
Eyni zamanda ABŞin Israil ve Ereblerle ugurlu danishiqlari fonunda Rəisi və İranın bütün rəhbərliyi üçün Putinlə görüş, ilk növbədə, nüvə danışıqlarını irəli aparmaq üçün sadəcə olaraq ABŞ-a təzyiq etmək üsuludur. İran prezidenti İbrahim Rəisinin bu danışıqlarda əsas məqsədi İranın hələ də hava-su kimi ehtiyac duyduğu Qərb ölkələri ilə “nüvə sazişi”nin bərpası üçün Putinin dəstəyini alacaginin qarantiyasidir. (2015 ilde ABŞve bir sira Qerb ölkeleri ile Iran arasinda mehshur “Nüve sazishi” imzalandi. Sazishe göre Iran nüve silahi ile bagli apardigi hazirligi dayandirir evezinde ona qoyulan sanksiyalar yumshaldilir ve enerji sahesinde yani neft satishinda imkanlar yaradilir) Iran ücün bu indiki sheraitde xüsusen vacibdir çünki ölkede artiq ciddi iqtisadi problemler yaranib ve ehalinin etirazlari keskinleshir.
Putin ise tam da tersi yani neft satishi sahesinde reqibinden onun Rusiya neftinin dünya bazarlarına nəqli üçün İran logistika marşrutlarından istifadə etmək barədə razılığa gəlmək, Xəzər dənizi vasitəsilə Fars körfəzindəki İran terminalları vasitəsilə onu Asiyada, ilk növbədə Hindistan və Çinə göndermekdir.
Türkiyeye gelince bu görüsh elə ruslar kimi Iranla görüshden çox daha vacib ehemiyyet dashiyir. Hem siyasi mesaj olaraq hem de qarshiliqli elaqeler baximindan. Ilk növbede Erdogan da ABŞ-a göstermek isteyir ki, men sizin düshmenlerle dostluq ede bilerem. Diger terefden ölkesini igtisadi baximdan Rusiyadan asili veziyyete salan Erdogan vacib razilashmalara nail olmaq isteyir. Nezere alsaq ki, Türkiyeye idxal olunan taxilin 65 faizini (!!!) Rusiyadan, , 13 faizdən çoxunu ise Ukraynadan alib. Buğda qiymətlərinin kəskin artmasına görə, artıq bu ilin mart ayında Türkiyə xaricdən alışını 30 faiz azaltmaq məcburiyyətində qalacağını açıqlamışdı…Enerji ehtiyatlari ile bagli durum da eyni veziyyetdedir; Türkiyə bu yaxınlara qədər qazın 50 faizindən çoxunu, neftin 17 faizini, benzinin ise təxminən 40 faizini Rusiya Federasiyasından alırdı…
Bu dehshetli veziyyeti Ukrayna portlarinda blokada da qalan 20 milyon tondan çox bugda düzelde biler…eger Erdoganla Putin arasinda danishiqlar ugurla basa çatarsa… Birde Suriya meselesi var ki, Iran ve Rusiya Suriyada Esedi desteledikleri ücün Türkiyeyke düshmen mövqelerindedirler ve Erdoganin “tehlükesiz zona” planina qarshi çixirlar. Bütün bu siyasi oyunlarin kulminasiyasi ise “Akkuyu”dur. Bele ki, Rusiya Türkiyədə Akkuyu Atom Elektrik Stansiyasını tikir, təkcə bu stansiyanın dəyəri 22 milyarddır…
Ülya Beyler Kafkassam