Rusya kriz bölgelerinden askerini çekiyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suriye ziyaretinde bu ülkede bulunan asker sayısını azaltma kararı aldığı açıklanmış, Putin’in verdiği talimat doğrultusunda, Suriye’deki görevlerini başarıyla tamamlayan, aralarında Beriev A-AWACS uçağı ve askeri polis taburunun da bulunduğu Rus güçlerinin ilk bölümü Rusya’ya dönmüştü.(1) Şimdi de Rusya, Doğu Ukrayna’da yer alan ateşkes için eşgüdüm ve kontrol merkezindeki subaylarını geçtiğimiz salı günü geri çekti. 2014 yılı sonundan bu yana faaliyette olan merkez, Ukrayna ve Rusya ordusu temsilcilerinden meydana geliyor ve ayrılıkçılar ile hükümet birimleri arasında arabuluculuk yapıyordu.

Almanya’da yayımlanan Frankfurter Allgemeine Zeitung gazetesi, Rusya’nın kontrol merkezindeki subaylarını çekmesiyle ilgili “Bölgede huzursuzluk artacak” yorumunda bulundu. Gazeteye göre; zaten huzursuz cephede ağır olayların yaşanması tehlikesi şimdi daha da artabilir. Çünkü “öncelikle Ukrayna ile Rusya silahlı kuvvetleri arasındaki iletişim kanallarından biri iptal olmuş olacak; öte yandansa AGİT gözlemcilerinin işlerini yapmaları daha da tehlikeli hale gelecek. Buna ilave olarak savaş bölgesinde her iki taraf için de hayati öneme sahip altyapı tesislerini işler durumda tutmak çok daha zorlaşacaktır. Bunun sonucunda sivil halkın sıkıntıları daha da artabilir.”

Konuyla ilgili Ukrayna’nın önemli haber portalı Nowoje Wremja’a değerlendirmede bulunan Ukrayna’nın işgal edilen bölgelerindeki iç göçten sorumlu bakan yardımcısı Georgij Tuka, Rusya’nın kendini Doğu Ukrayna’da çatışmanın bir tarafı olarak değil barış güvercini olarak göstermek istediğini belirtiyor. Ona göre bu Rusların bu hamlesi Putin’in başından beri sürekli tekrarladığı Kiev yönetiminin, Donbass’taki ayrılıkçılarla doğrudan müzakereye geçmesini sağlamaya yönelik. Ukrayna şimdi bu adımı atacak olur ve ‘Luhansk ve Donetsk bölgelerindeki’ yerel temsilcilerle müzakereye başlarsa, bu rejim hukuksal olarak fiili meşruiyet kazanacaktır. Böyle bir hamle gerçekten yapılacak olursa Rusya net biçimde tüm müzakere süreçlerinden çıkacak ve bu tavrını Kiev ile Donetsk ve Luhansk arasında görüşmelerin başladığını ve bunların kendi aralarında anlaşmaları gerektiğini söyleyerek savunacaktır.”(2)

”Çetnikler” eski Yugoslavya döneminde, ülkenin lideri Yosip Broz Tito’ya karşı direniş amacıyla kurulan, ardından 1990’lı yılların başında gerçekleşen Bosna savaşında binlerce Müslüman Boşnak’ı katleden radikal Sırp hareketine verilen isim. Çetnik hareketi, İkinci Dünya Savaşı sırasında işgalci Mihver kuvvetlerine ve onların Hırvat işbirlikçilerine karşı direnmek amacıyla ortaya çıktı. Çetnik, Eski Yugoslavya lideri Tito’nun Partizanlar olarak bilinen komünist gerillalar ile çarpışan radikal milliyetçi, monarşist Sırp gerillalardan oluşuyor.
Bosna Hersek’teki ilk Çetnik örgütlenmesinin ardından Karadağ ve Hırvatistan’da da benzer çeteler oluşturuldu. Çetnikler, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından 1990’lı yıllarda Bosna Hersek’te yaşanan kanlı savaşta yeniden sahneye çıktı.(3) Bosna ve Kosova savaşında yer alan ve sivil katliamları ile adı anılan Sırp milis gücü Çetnik şimdi de Rus işgali altındaki Ukrayna’nın Kırım Özerk Cumhuriyeti’nde Rusların yanında savaşıyor. Çetnik üyeleri her iki savaşta kendilerine yardım eden Ruslara bu şekilde teşekkür ettiklerini söylüyor.
Ruslar Ukrayna’dan geri çekiliyor ama Rus ordusunda savaşan Sırp paralı askerlerin durumu Ukraynalı yetkilileri kara kara düşündürüyor. Sorunun çözümü için Ukrayna’nın doğusunda bulunan Donbas’taki çatışmalarda yer alan Sırp paralı askerlerle ilgili olarak Ukrayna heyetinin, NATO Parlamenter Asamblesi’ne başvuruda bulunmaya hazırlık yaptı. Amaç uluslararası toplumun, Sırp paralı askerlerinin bölgedeki faaliyetlerini kınamasını sağlamak.

Bir diğer konu da Donbas’taki Sırp paralı askerlerle ilgili Sırbistan tarafından yürütülen 45 takibata ilave olarak, özellikle “Deki” kod adını kullanan Dejan Beric başta olmak üzere “Rus dünyasından” diğer destekçiler hakkında da yasal işlem yapılması. Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) 11 Ekim 2017’de Rusya yanlısı teröristler tarafından geçici olarak kontrol edilen bölgelerde 300’den fazla Sırbistan vatandaşının savaştığını açıklamıştı. Daha önce Sırbistan Savcılığı, 2014 yılı sonundan itibaren Donbas bölgesi de dahil olmak üzere yurtdışında silahlı çatışmalara katılan paralı askerlere karşı 45 dava açıldığını belirtmişti.(4)

9 Kasım 2017’de Sırbistan, iki ülke arasındaki ilişkileri istişare etmek üzere Kiev Büyükelçisi Rade Bulatovic’i geri çağırmış, Sırbistan Dışişleri Bakanı İvica Dacic; Ukrayna ile iyi ilişkiler inşa edilmesinden yana olduklarını, bunun karşılıklı saygı prensibine dayanması gerektiğini, ayrıca Sırbistan’ın kendisiyle ilgisi bulunmayan uluslararası ilişkilerin kurbanı olmasına izin verilmeyeceğini, Ukrayna’daki krizin en başından beri bu ülkenin toprak bütünlüğüne saygı gösterildiğini vurgulamıştı. Dacic, Ukrayna’dakiler de dahil ülke dışındaki çatışmalara katılan Sırbistan vatandaşlarının yargılanması noktasında önemli adımlar attıklarını da söylemişti. Ukraynalı paralı askerlerin 1990’lı yıllarda yaşanan savaşta, Hırvatistan’daki Sırplara yönelik işlenen suçlara Hırvat askerlere iştirak ettiğini savunan Dacic, Ukrayna’nın bu konuyu, Sırbistan’ın aksine hiçbir zaman kınamadığını da gündeme taşımıştı.

Donetsk bölgesinde 300’e yakın Sırp paralı asker bulunuyor. Moskova üzerinden Donetsk’e gittikleri öne sürülen Sırp paralı askerler için parayı ise “Kosova Cephesi” isimli Rus örgütün ödediği belirtiliyor. Ukrayna makamları daha önce iki kez ülkedeki paralı askerlerin isim listesini Sırp yetkililere ulaştırmıştı. (5) “Kosova Cephesi” adı altında Sırplar’dan oluşan bir bölük, Rusya yanlıları ile beraber savaşıyor. Çetnik kıyafetleri ile birlikte üç parmak işaretini yapan Sırpların “Rusya olmasaydı Sırbistan da olmazdı, bizler, aynı din, dil ve ırka mensubuz” dedikleri Ukrayna basınında yer almıştı.(6)

Sırbistan’ın kuzeyindeki Novi Sad kentinde, Donetsk’te çalıştığı ofise yönelik roketli saldırıda hayatını kaybeden Somali taburu komutanı Mihail ‘Givi’ Tolstıh’ın kendi ülkesinde efsane bir isim. Ölümünden sonra grafiti tekniği ile dev bir portresi çizildi. Bir binanın duvarına çizilen portrenin arka fonunda, Rusya’nın hem askeri, hem de tarihi sembolü olan siyah-turuncu Aziz George kurdelası üzerinde Rusça ve Sırpça ‘Cesur kişiler ebediyen yaşar’ yazıları dikkat çekiyor. ‘Givi’ lakaplı Mihail ‘Givi’ Tolstıh, Ukrayna’dan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan eden Donetsk Halk Cumhuriyeti’ni savunan Somali taburunun komutanı olarak görev yapıyordu. Donetsk’in en cesur komutanlarından biri olarak tanınan Tolstıh 8 Şubat 2017’de çalışma odasında, bir saldırısı sonucunda hayatını kaybetmişti.(7)

Bakınız:
1- https://tr.sputniknews.com/savunma/201712131031386004-suriye-rus-gucleri-donus/
2- https://www.eurotopics.net/tr/191447/rusya-dogu-ukrayna-daki-kontrol-merkezini-terk-ediyor
3- http://www.aljazeera.com.tr/haber/sirp-milis-gucu-cetnik-uyeleri-kirimda
4- http://qha.com.ua/tr/askeri-guvenlik/ukrayna-donbas-taki-sirp-parali-askerlerle-ilgili-nato-ya-basvuracak/163337/
5- https://www.haberler.com/sirbistan-ile-ukrayna-arasinda-kriz-10223241-haberi/
6- http://www.kosovali.org/1999da-kosovada-bugun-ise-ukraynada-savasiyorlar.html
7- https://tr.sputniknews.com/haberler/201702131027189779-donetskte-yasamini-yitiren-komutan-anisina-sirbistanda-dev-portre/
Ömür Çelikdönmez
Twitter: @oc32oc39