endülüs’e ve filistine yakılan ağıtlara asla karşı olmadığım gibi benim yüreğimde de kanar bu coğrafyaların yarası.

ama, nedense rumeli’de bıraktığımız topraklara ve o topraklardan göç etmek zorunda kaldığında yollarda ölüme, açlığa, yoksulluğa mahkum olan ya da göç bile edemeden katledilen canlara ağıtı pek yakıştıramayız. belki de bu acıları hatırlamak istemeyişimizdendir yok sayışımız.

hele kazan’a, kırım’a, astrahan’a, kaşgar’a bırakın ağıt yakmayı, yaşanan acılardanve kaybedilen değerlerden haberimiz bile yoktur.

kazan, sene 1552…yüzellibin kişilik orduyla işgal eden ruslara karşı otuzüçbin asker ve onbeşbin süvari ile sonuna kadar yiğitçe savaşsalar da kazan dayanamadı…

akabinde 510 camiden 418’i yok edildi, hristiyanlaştırma için ağır baskılar, sürgünler uygulandı ve çıkan isyanlarda binlerce müslüman türk öldürüldü. kazan’da başlayan bu rus istilası ve mezalimi kırım’a, astrahan’a, sibir’e, ufa’ya, orenburg’a, hokand’a, buhara’ya, hive’ye ve ardından doğu türkistan hariç türkistan’ın bütününe uzandı.

türkistan…
yıllardır kemalistlerin yok saydığı,
liberal ve batıcıların umursamadığı,
islamcıların ihmal ettiği,
milliyetçilerin ise sadece lafını ettiği,
ve maalesef fetöcülerin insafına bırakılan bir garip coğrafya…

türkistan…
batı’da hazar denizi’nden başlayıp doğu’da moğolistan ve altay dağlarına, güneyde kopet -hindukuş – kunlun dağları ile afganistan’a, kuzeyde aral ve balkaş göllerinin ötesinde kırgız bozkırına kadar uzanan yüzölçümü 6 milyon km²’lk bir vatan…

türkistan…
bugünkü türkmenistan, kazakistan, özbekistan, kırgızistan, tacikistan ve doğu türkistan’ı içine alan batılıların orta asya dedikleri bu topraklara azerbaycan’ın, kafkasya’nın, astrahan’ın kırım’ın, kazan’ın, ufa’nın, sibirya’nın da içine alınabileceği bir geniş alan..hatta afganistan’ın kuzey yarısını’da türkistan coğrafyasının içine katabiliriz.

tarihinde önceki yüzyıla damga vurmuş bir çok kahraman, mücadele adamı, bilim adamı siyaset adamı türkistan sevdalısı, turan davacısı, islam mücahidi ortaya çıkaran münbit bir coğrafyadır türkstan…

doğu türkistan’da yusuf isa alptekin gibi, osman batur gibi, ural-idil bölgesinde başkurtların lideri zeki velidi, sadri maksudi gibi, gaspıralı ismail gibi, sultan galiyev gibi, sadık töre gibi ve enver paşa gibi 1890-1941 yılları arasında yaşamış mustafa çokay da bu türkistan sevdalılarından birisidir.

1918’de hokant’ta kurulan ve ömrü 1 yıl sürmeyen türkistan mllli muhtar cumhuriyeti’nin başbakanı ve iç işleri bakanı olan mustafa çokay; deşt-i kıpçak denilen coğrafya’da yaşayan bir kazak âilesinin çocuğudur. 25 aralık 1890’da akmescid’de doğdu ve 27 aralık 1941’de 2.dünya savaşı sırasında almanlar tarafından “türkistan lejyonu” adıyla kurulan ordu projesinde çalışmayı reddettiği için berlin’de zehirlenerek öldürüldü.

önce çarlık rusyası, sonra sovyet rusya işgali altında bulunan müslüman ve türk halklarının birliği için mücadele eden bir dava adamıydı çokay.

petersburg’ta hukuk fakültesi’nde okurken birinci dünya savaşı patlak verince okul arkadaşlarını örgütleyerek osmanlı devleti için gizlice para topladı ve bu parayı dokunaklı bir mektup ile osmanlı’nın rusya elçisi turhan paşa’ya teslim etti.

“uluğ türkistan” gazetesinde çıkan bir makalesinde “yoqalsın tatarlar, sartlar ve kazaklar,
yaşasın türkçülük ve islam…” haykırışı ile bütün türkleri tek bir bayrak altında toplama ülküsünü dile getirmiştir.

kendisi 1921 tarihinde işgal altında olan istanbul’da barınamasa da; hatta çıkarmış olduğu “yaş türkistan” dergisinin 6 Ekim 1934 tarihinde rus baskısına boyun eğen bakanlar kurulu’nun kararıyla türkiye’ye sokulması yasaklansa da mustafa çokay, ” dünya türklerinin iki vatanı vardır. birincisi kendi anavatanı, ikincisi türkiye’dir.” diyerek Türkistan sevdası yanında türkiye sevdasını da aşikar etmiştir.

merhum mustafa çokay’ın evladiyelik bu sözünden yola çıkarak bana göre, dünyada müslümanların da iki vatanı vardır, biri kendi ana vatanı, diğeri ise türkiye’dir.
hatta müslüman ve türk olmasa da mazlum milletlerin de iki vatanı vardır; birisi kendi ana vatanı diğeri türkiye…

ruhu şad olsun büyük mücahit mustafa çokay’ın
ve sağ kalasın türkiye, hep var olasın.

ufuk doruk