kısaca ve basitçe birleşik krallık tarihine giriş
ingiltere, büyük britanya, birleşik krallık…
üçü de aynı anlamda gibi ama aslında farklı anlamda olan 3 kavram bunlar.
1-ingiltere-england
2- büyük britanya- great britain
3- birleşik krallık – united kingdom
peki nedir bu 3 kavramın farkı nedir ?
ingilizler’in kökeni aslında alman…
onların dördüncü yüzyıldan itibaren adaya gelmesinden önce adada britonlar vardı..
britonlar; yani soyları keltlere dayanan galliler, kervenekler manlar, iskoçlar ve irlandalılar…
keltler, galyalılar, galatalılar hepsi aynıdır, ankara’da, yozgat’ta da yaşamışlıkları vardır…
ankyra isminin kelt olan galatalılardan kalma olduğu söylenir.
işte bu britonlar, yüzyıllardır roma imparatorluğuna bağlı hristiyanlar olarak britanya adasında yaşamaktaydılar…
kral arthur; efsane kral… yuvarlak masa şövalyelerinin de mucidi olduğu söylenen kral arthur hakkında onlarca film var. arthur’un firavun ve musa’nın hikayesi gibi bir hikayesi de var. varlığı meçhul ve meşkuk olsa da taştan kimsenin söküp alamadığı kılıcı söküp alma gibi hakkında başka efsaneler de var.
briton o da…
galli..
ingilizlerler kendine mal etmeye çalışsa da galli…
işte adada britonlar yaşarken pagan almanlar adaya akmaya başlıyor..
angliler,
saksonlar,
jütler…
hepsi alman…
ingiliz ve anglo lafı angli’den geliyor.
almanya’nın kuzeyinde danimarka’ya yakın bir “açı” olan coğrafyada yaşıyorlardı.
angle; açı demek zaten…
papa bir gün sarışın mavi gözlü çok güzel iki angli köleyi görmüş.
kimdir, nerelidir bunlar deyince angli derler bunlara diye cevap vermişler.
o da “non angli sed angeli’ demiş.
yani, angli değil tanrının angel’i (meleği)…
işte almanya’nın kuzeyindeki angliler, saksonlar, jütler bugünkü ingiltere’yi işgal etmişler.
adlarına mercia, east anglia, kent, essex, sussex, wessex, northumbria denilen 7 tane ayrı krallık kurmuş anglo saksonlar 400 yılından sonra.
aslında bunlar henüz ingiliz olamamıştı. angle idiler, jüt idiler, sakson idiler.
mercia, northumbria ve east anglia krallıkları angle,
kent krallığı jüt,
essex, sussex, wessex krallıkları ise sakson’du.
essex, yani east seaxany(doğu saksonya);
sussex, yani south seaxany(güney saksonya);
wessex, yani west seaxany(batı saksonya)…
angle, sakson ve jütler bugünkü almanya’nın kuzeyinden danimarka’ya yakın kısmından britanya’ya gelerek burayı istila etmişlerdi.
önce bu üçü, sonra briton veya kelt adı verilen britanya’nın yerli kavimleri( irlandalı, galli, kervenek, man ve iskoç)az da olsa bunlara karışırken daha sonra kuzeyden inen viking ( danimarkalı ve norveç) istilasıyla beraber bir de bunlar birbirleriyle karıştıktan sonra bunun üstüne de fransız normanların istilasıyla yeni bir karışımla ingiliz denilen millet ortaya çıkmaya başladı.
anglosaksonlar, britonları batı ve güney sahillerine sürmüş…
celtic, galli demek
sakson alman…
almanya’da hala saksonya ve aşağı saksonya eyaletleti var.
400-800 arası anglo saksonlar adaya hakim olmuşlar..
tabii muhakkak britonlarla da karışmışlar…
anglo saksonlar, jütler önce paganken papalığın çalışmalarıyla hristyanlaştılar.
daha sonra adaya iyice yerleşen bu anglo saksonların başına bu defa onlara pek yabancı olmayan akrabaları bela oluyor,
danimarkalılar…
ya da masalsı adıyla vikingler…
pagan, vahşi, denizci bir kavim vikingler..
anglo saksonların o dönemde denzcilikleri pek yok, henüz karacı onlar..
işte vahşi ve zalim vikingler britanya adasını işgal ediyorlar….
vikingler deyince aklınıza ne gelir?
benim asteriks…
çocukluğumuzda çok meşhurdu..ama yanlış asteriks galyalı..
galyalılar, anglosaksonlardan kaçıp da fransa’ya yerleşen gallilerdir…
viking, baskın yapmak anlamına geliyormuş, yani baskın yapan adamlar oluyor bu vikingler.
kuzeyli baskıncılar…
norveçli, danimarkalı hatta isveçlilerin ataları…
bugünkü ukrayna’nın başkenti kiev’i kuranlar da vikinglermiş, ama kuzeyden kara yoluyla inmiş değiller.
baltık’tan çıkıp izlanda, grönland, ingiltere’yi istila etmişler.
yetmemiş paris’i , fransa’yı yağma etmişler.
yetmemiş akdeniz’e çıkmışlar.
yetmemiş constantinapolis’i yağmalamışlar.
oradan karadeniz’e çıkıp nehir yoluyla ukrayna’nın içlerine girip kiev’i kurmuşlar.
danimarkalıların olduğu gibi sonra normanların da istilası olmuş yani bunlarla karışa karışa oluşan bir millet ingiliz.
normanlar kimler?
normanların egemenliği ingiltere tarihini, kültürünü ve dilini derinden etkilemiş..
aslan yürekli richard, anglo-norman ingiltere kralı ama ne tek bir kelime ingilizce biliyor ne de ingiliz….ingiltere kralı olsa bile aslında tamamen normandır.1154 ve 1485 yılları arasında da ingiltere krallığı’nı yöneten fransız asıllı plantagenet hanedanı’na mensup ….
fransızca konuşuyor..
britanya’ya 1066 tarihinde yapılan hasting savaşı ile hakim olan norman krallar ve maiyetleri hiç ingilizce bilmiyorlar çünkü ingiliz değil normanlar yani fransız …
peki normanlar kim?
en son istilacı kavim olan normanlar…
normanlar nort man yani kuzey adamları..yani normanlar da viking soyundan.
iskandinavlarla frankların karışımı…
meşhur normandiya çıkartmasının olduğu yerde yaşayan kavim…
paris’e yakın, ingiltere’ye bakan sahildeki coğrafya…
normandiya normanların vatanı demek…
işte, britanya adasında son istila, norman istilası…
ingilizlerin kodları;
azıcık yerli britonlar,
çokça anglo, sakson ve jütlerden oluşan alman soylu ingilizler,
üstüne viking sosu
ve norman kanı…
bizde 1071 tarihi, malazgirt savaşı, selçuklular ve alparslan türklerin anadolu’yu fethetmeye başlaması bakımından nasıl önemliyse ingiltere için de 1066 tarihi, hasting muhaberesi, normanların britanya’ya hakim olması ve fatih william aynı anlamda öneme sahip. işte bu normanlar, güçlü dil ve kültürleriyle anglo saksonların idari, siyasi ve kültürel bir güç olmasını sağlarken aynı zamanda anglo saksonlar ile kaynaşarak ingiliz milletinin oluşmasını ve güneşi batmayan imparatorluk efsanesinin doğmasına katkıda bulundular
galler, iskoçlar, britonlar, irlandalılar…bunların ise hepsinin keltlerden geldiği genel kanı…
tekrar başa dönersek;
aynı anlamda gibi ama farklı anlamda olan 3 kavramın farkı nedir ?
1- ingiltere,
büyük tek adadaki iskoçya ve galler dışındaki ingiliz toprağı.
2- büyük britanya;
ingiltere, iskoçya, gallerin toplamından oluşan büyük ada.
3-birleşik krallık;
büyük ada ile kuzey irlanda’nın olduğu daha küçük ada ile daha da küçük man adasından oluşan krallık.(serbest irlanda hariç )
dördüncü bir kavram daha var, commonwealth… ingiltere iç savaşı sonucunda 1649’da kral birinci charles londra’da idam edilip oliver cromwell öncülüğünde1659’e kadar süren cumhuriyetin daha doğrusu kısa bir cumhuriyet aralığının adı commonwealt aslında. aynı zamanda commonwealth; bir zamanlar büyük britanya kraliyetinin sömürgesi olmuş ülkelerden oluşan ingiliz milletler topluluğunun da adı.
birleşik krallık, avustralya, yeni zelanda, papua yeni gine, kanada , seyseller (seychelles), solomon adaları, bahamalar, jamaika, grenada, antigua ve barbuda, tuvalu, mauritius, saint Kitts, saint lucia, saint vincent ve grenadinler….
bunlar şu anki ingiliz milletler topluluğu ülkeleri…
bir de bu topluluktan ayrılan bir çok ülke var…
seylan(sri lanka)
fiji
gambia,
guyana,
gana,
hindistan,
serbest irlanda,
zimbabwe,
kenya,
malavi,
malta,
nijerya,
hindistan,
pakstan,
sierro leone,
güney afrika,
uganda
hatta; kıbrıs,malezya, kamerun…
kısaca ve basitçe ingiltere ya da büyük britanya veyahutta birleşik krallık tarihi…
ufuk doruk
