ABD’nin desteğini çektiği EastMed Boru Hattı projesinin suya düşmesiyle Doğu Akdeniz doğalgazının Avrupa’ya Türkiye üzerinden aktarma senaryosu yeniden gündeme geldi. Sputnik’e konuşan Emekli Tümamiral Cem Gürdeniz ve enerji uzmanı Volkan Aslanoğlu, doğalgazın Türkiye üzerinden aktarılmasının en verimli ve doğru yol olduğunu ifade ediyor.
ABD’nin, İsrail gazını Güney Kıbrıs ve Yunanistan işbirliğiyle Avrupa’ya ulaştıracak EastMed projesine desteğini çekmesinin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan dikkat çeken bir açıklama geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, EastMed konusunda “Türkiye’siz bu iş olmaz” diyerek İsrail yönetimiyle görüşmeler yapıldığını açıkladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, şunları ifade etti:
Bu proje (EastMed) esasında olacak bir iş değil. Bunun bütün analizlerini yaptılar, baktılar ki bu işin pozitif olabilecek bir yanı yok. Yani maliyet hesapları tutmuyor. Amerika bütün adımını zaten kapital üzerinde yürüten bir ülke. Bunun maliyet analizleri tutmadığı için de ‘Bu olacak bir iş değil’ diyerek desteğini çekti. Zaten, burada hep konuşulan nedir? Bu iş, Türkiye’siz olmaz. Çünkü eğer buradan Avrupa’ya gaz gidecekse bu ancak Türkiye üzerinden olur. Berat (Albayrak) Bey, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı olduğu dönemde bile İsrailli muhatabı, o zaman o teklifle gelmişti. İş bir yere doğru da gidiyordu. Belki biz o zaman İsrail ile o işi bağlayabilirdik. Peki şimdi bağlama umudu yok mu? Şartlar oturup konuşulur. Çünkü bu işin menfaat analizleri çok önemli. Belli bir yere de geldik. İsrail Cumhurbaşkanı (Isaac) Herzog ile görüşmelerimiz oluyor. İsrail Başbakanı (Naftali) Bennett daha değişik düzeyde haberler gönderiyor. Bütün bunlarla beraber biliyorsunuz, geçenlerde İslam Ülkeleri Hahamlar İttifakı üyelerini Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde kabul ettim, onlarla görüşmelerimiz oldu. Eğer biz siyaset yapacaksak siyaset, kavga dövüşle olmaz. Siyaseti barış çizgisinde götürmeye mecburuz.
EastMed Boru Hattı projesi nedir?
Doğu Akdeniz Boru Hattı veya EastMed Boru Hattı projesi, İsrail’in Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarını Kıbrıs ve Girit üstünden Yunanistan topraklarına ulaştırması beklenen doğalgaz boru hattı olarak doğdu. Proje tamamlandığında doğalgazın Yunanistan üzerinden İtalya’ya oradan da bütün Avrupa’ya aktarılması planlanıyordu. Boru hattının uzunluğunun 1.900 kilometre, derinliğinin ise 3 kilometre olması öngörülüyordu. Yılda 10 milyar metreküp doğalgaz taşıma kapasitesili olarak tasarlanan projenin 7 milyar dolara mal olacağı ve yapımının 7 yıl süreceği belirtiliyordu. Ancak uzmanlar bu projenin hayata geçmesi için harcanan paranın neredeyse iki katı fazla olacağını vurguluyordu.
2 Ocak 2020’de Yunanistan’ın başkenti Atina’da İsrail, Yunanistan ve Güney Kıbrıs liderleri arasında EastMed Boru Hattı projesi sözleşmesini imzaladı. 19 Temmuz 2020’de ise İsrail hükümeti EastMed Boru Hattı projesini onayladı. Washington, imzadan iki yıl sonra projeden desteğini çekti. Yunan basınının hükümet kaynaklarına dayandırdığı haberlerde, ABD’nin, EastMed’e ilişkin çekincelerini gayriresmi bir yazı ile (non paper) Yunanistan, İsrail ve Güney Kıbrıs’a ilettiği bildirildi. ABD’nin dile getirdiği çekinceler arasında projenin ekonomik açıdan sürdürülebilir olmaması ve çevresel hassasiyetlere uzak olması gösterildi.
Öte yandan Türkiye de Libya’yla yapmış olduğu Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) anlaşması sonrası EastMed’in geçirilmesi planlanan deniz sınırlarını kontrol ettiğini ve projeye izin vereyeceğini belirtmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da belirttiği gibi İsrail doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktarılması konusunda EastMed projesinden önce de gündeme gelmişti. İsrail doğalgazının Avrupa’ya doğrudan Türkiye’ye boru hattı ile aktarılmasının EastMed projesine göre çok daha ekonomik ve hayata geçirilmesinin daha kolay olduğu uzmanlar tarafından vurgulanıyor.
Turan Salcı Sputnik