“Taliban – İran ilişkilerindeki gerginlik yeni değil. Bunun mezhebi-ideolojik temelleri var. İki taraf birbirinden haz etmiyor ancak ABD’nin Afganistan’tan çekilmesinin ardından Taliban iktidara yeniden geldiğinde biraz daha farklı bir beklenti vardı. İran, Taliban yönetimiyle angaje oluyordu. Resmen tanımasa da birçok toplantıya davet etti, Taliban ile yurt dışında görüşmeler yürüttü. Bunlar İran-Taliban ilişkilerinin daha olumlu seyredeceğini gösteriyordu ancak öyle olmadı. Sınır problemleri, su krizi durumu ciddi bir çatışmaya kadar getirdi. Şu an için çatışmalar durdu ama sınırda gerginlik sürüyor, iki taraf da sınıra askeri sevkiyat yapıyor. Su sorunu temel sebeplerden biri. Şu anda geldiğimiz noktada İran hem Irak ve Türkiye ile kuzeyde Aras üzerinde doğusunda da Afganistan üzerinde su sorunları yaşıyor. Ancak su sorunları yüzünden çatışma olması da biraz şaşırtıcı bir durum. Çünkü bu sorunun askeri bir çözümü yok. Dolayısıyla İran’dan gelen askeri söylemlerin daha çok iç politikayla ilgili olduğunu düşünüyorum. İran yönetimi de Afganistan’a karşı geniş çaplı bir çatışmanın mümkün olmadığını ve İran’a faydasını olmadığını biliyor.”

“Amerikalılar ve İngilizler bölgeyi iyi biliyor. Komşularla ilişkileri, etnik yapıyı biliyorlar. Böyle bir çatışma ihtimali çok güçlü ve bu olursa yalnızca İran’ı değil Çin ve Rusya’yı da çok olumsuz yönde etkiler. Zaten bunun için Rusya ve Çin de Taliban’la bir şekilde angajman içine giriyorlardı. Aşamalı bir tanıma süreci vardı. Çin’in Afganistan içinde yatırımları var ve bunları artırmaya çalışıyor. Nitekim oradaki Çin varlığına yönelik de kimi zaman terör örgütlerinin saldırısı oluyor. Çok taraflı ve çok boyutlu bir çatışma var, bunun nereye evrileceğini bugünden söylemek kolay değil. ABD hemen tanır mı, o konu biraz karışık. Her ülke Taliban ile konuşuyor ve ülkede bir şekilde alternatif bir siyasi güç de yok. Kuzeyde bulunan Ahmet Şah Mesut’un oğlunun bir şeyler yapmasına yönelik İran gibi ülkelerde beklentiler vardı ama bunun gerçekçi olmadığı görüldü. Dolayısıyla Afganistan önemli bir ülke ve burayla görüşmek zorundalar.”

“İran tarafı Afganistan’ın içine giremeyeceğini biliyor. Eğer çatışma artarsa İran elindeki ekonomik kozları kullanacaktır. Afganistan’ın batı bölgeleri ekonomik olarak İran’a çok bağımlı. İran bu kapsamda yaptırımları kullanabilir. Ancak Afganistan’da kaybedecek çok bir şeyi olmayan, savaş tecrübesi çok fazla olan bir yönetim var ve bunun İran içine de sızması kolay. İran’da çok fazla Afgan mülteci var. Sınırlar çok kontrollü değil. Dolayısıyla İran’ın böyle bir maceraya girişmesini beklemiyorum. Gerilim artarsa diplomatik, siyasi ve ekonomik baskılarını artırır. Eğer iş askeri çatışma boyutuna evrilirse orada Taliban’a bakmak lazım. Başka güçlerden birtakım imtiyazlar kopartmak için bunu yapıyor mu, böyle bir niyeti var mı diye düşünmek gerekir.”