KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Türkiye
  4. »
  5. Turan Salcı : 3+3 formatındaki bölgesel işbirliği platformu Güney Kafkasya’ya barış getirir mi?

Turan Salcı : 3+3 formatındaki bölgesel işbirliği platformu Güney Kafkasya’ya barış getirir mi?

Hasan Oktay Hasan Oktay - - 8 dk okuma süresi
329 0

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in önerisi ile gündeme gelen Güney Kafkasya’da 3+3 formatındaki bölgesel işbirliği platformu 10 Aralık’ta Moskova’da görüşmelere başladı. Ancak Kafkasya uzmanları bölgesel işbirliğinden önce çözülmesi gereken sorunlar olduğunu ifade ediyor.
Türk Dışişleri Bakanlığı tarafından önceki gün konu ile ilgili yapılan açıklamada, “Güney Kafkasya’da kalıcı barış ve istikrarın tesisine yönelik olarak Sayın Cumhurbaşkanımız ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev tarafından önerilen 3+3 formatındaki bölgesel işbirliği platformunun ilk toplantısı 10 Aralık 2021 tarihinde Moskova’da düzenlenecektir” ifadeleri kullanıldı.
Bakanlık, toplantıya, Türkiye, Azerbaycan, Ermenistan, Rusya ve İran’ın Dışişleri Bakan Yardımcıları düzeyinde katılacakları ifade etti. Plarformun diğer üyesi olması beklenen Gürcistan’ın katılım durumu ile ilgili ise bir bilgilendirme yer almadı.
Moskova’da ilk adımın atıldığı ve devamının gelmesi beklenen Güney Kafkasya’daki bu platform hayata geçirilebilir mi? Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (Kafkassam) Direktörü Dr. Hasan Oktay ve Kafkas Üniversitesi Kafkasya ve Orta Asya Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hacı Ali Necefoğlu, Sputnik’e değerlendirdi.

‘Güney Kafkasya’da bir sorunu çözme şansları oldukça zayıf’
Kafkassam Direktörü Dr. Hasan Oktay, “Öncelikle Güney Kafkasya’da barışın tesis edilebilmesi için buna benzer birçok platformun oluşturulması lazım” diyerek başladığı değerlendirmesinde şunları kaydetti:
Rusya-Gürcistan krizinde Türkiye, Bölgesel İstikrar ve İşbirliği platformu önermişti ama beklenen sonuçları vermediği için Güney Kafkasya’da problemler bugüne kadar yansıdı. Özellikle 44 günlük Karabağ savaşından sonra bölgede sorunların bittiği zannedildiği bir noktada, aslında bitmediği daha da içinden çıkılmaz bir hale dönüştü. Bunun gösterilmesi açısından 3+3 formülü önerilmişti. Fakat bölgedeki ismi geçen bütün devletlerin çıkarları farklı pencerelerden değerlendirildiği için bu 6 devletin bir araya gelerek Güney Kafkasya’da bir sorunu çözme şansları oldukça zayıf. Zaten Moskova’daki toplantıda Gürcistan’dan bir yetkilinin olmaması da 3+3 değil 3+2 olduğunu ve tarafları ve bölgedeki çıkarları açısından değerlendirdiğimizde İran’ın da Gürcistan gibi bölgedeki gelişmelerden rahatsız olduğunu söylemek mümkün. Çünkü İran ile Ermenistan arasında Basra Körfezi’nden başlayıp Gürcistan’ı da içine alan bir yol projesi var. Bu projenin karşılığında da 10 Kasım’da Moskova’da imzalanan barış antlaşmasından sonra Zengezur Koridoru gündeme geldi. Bu koridor basına yansıdığı gün itibariyle Türkiye ile İran ve İran ile Azerbaycan arasında adı konmamış bir gerginlik oluştu. Çünkü İran, Laçin gibi bir koridorun Zengezur’da açılmasının Ermenistan ve Gürcistan’la ilişkilerine zarar verebileceğini düşünüyor.
‘Güney Kafkasya’ya barış getirecek her toplantı önemlidir’
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’ın sık sık Karabağ probleminin bittiğini söylediğine dikkat çeken Oktay, “Ancak nerdeyse 10 Kasım barışından bu yana 14 ay geçti, gözüken o ki problem yeni başlıyor ve Dağlık-Karabağ ile ilgili önümüzdeki günlerde de ciddi anlamda belki Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın belki de Avrupa’nın bazı devletlerinin araya girmesiyle bir statü ve hukuki mesele tartışması gündeme gelecek. Bu da aslında Güney Kafkasya’da sorunun bitmediği daha da içinden çıkılmaz hale geldiğinin göstermesi açısından oldukça önemli. Bunun yanında 3+3 formülünün işlemesi tabii ki iyi olur. Çünkü Güney Kafkasya’ya barış getirecek her toplantı önemlidir” dedi.
‘Sınır kapıları açılmalı’
Oktay, Güney Kafkasya’daki durumun uluslararası bir soruna dönüşmeden bölgesel olarak sorun çözmek adına bu ülkelerin elinden gelen gayreti göstermesi gerektiğini ifade ederek şunları da ekledi:
Rusya, Ukrayna ve Belarus krizine bir de Ermenistan krizi eklensin istemiyor. Türkiye birçok dış problemle uğraşırken hemen yanı başındaki Güney Kafkasya krizinin daha da alevlenmesini, kontrolden çıkmasını istemez. Azerbaycan, Batı’ya açılan kapısı olan Ermenistan’ın içinden çıkılmaz bir sorun yumağı haline dönüşmesini istemez. Burada İran ve Gürcistan mutluluğu çok önemli çünkü Gürcistan izole olmak istemiyor. Aynı zamanda da Türkiye ile Azerbaycan üzerindeki ulaşım geçişini kendi ülkesi elinden kaçırmak istemiyor. Çünkü eğer Zengezur koridoru açılırsa bu sefer Gürcistan tamamen yalnızlaştırılma psikolojisine düşecek. Zaten bunun için 3+3’e katılmadı. El altından da bu bölgedeki sorunların büyümesini belki de desteklemeye çalışacak, desteklemese bile bu sorunun büyümesi Gürcistan’ın işine yarayacak. Son olarak Türkiye, Dağlık Karabağ’ın dışındaki 7 Azerbaycan rayonunun işgalini gerekçe göstererek Ermenistan ile sınır kapılarını kapatmıştı. Şimdi bu işgal sona erdiğine göre Türkiye, Ermenistan’la sınırlarını açarsa Ermenistan Azerbaycan ile sınır kapılarını açarsa tartışma bitmiş olur, bölge normalleşir.
Azerbaycan, İran, Rusya ve Türkiye, dörtlü konsorsiyum –
‘Ermenistan-Azerbaycan arasında bir barış anlaşması yapılmalıdır’
Prof. Dr. Hacı Ali Necefoğlu ise “Bu format hayata geçirilebilir bir model ama bölge ülkelerinin kendi aralarında sorunları var” dedi ve şu değerlendirmelerde bulundu:
3+3 modelinde Rusya, Türkiye ve Azerbaycan’ın sorun teşkil edecek bir tavırları yok. İran için bazı sorunlar olsa da buradaki ekonomik işbirliğinden kazançları olacağını anlamaya başladı. Burada Ermenistan’ın tavrı sorun yaratıyor. Bugünkü toplantı da Zengezur Koridoru ile bağlı olan bir mesele. Buradaki amaç Sovyetler Birliği döneminde Zengezur’dan geçen demiryolu ve karayolunun Ermenistan tarafından kapatılması ve demiryolunun sökülmesi. Bu yolun yeniden aktif edilmesi halinde sadece bölgesel işbirliği değil daha geniş bir alan kazanılacak. Orta Asya’dan Çin’den Avrupa’ya kadar olan bir Doğu-Batı koridorunun açılması sağlanacak. Şu anda Doğu-Batı yönünde kargo ulaşımı Bakü-Tiflis-Kars demiryolu üzerinden sağlanıyor. Zengezur Koridoru’nun açılması için bugün anlaşma sağlansa dahi işlerlik kazanması biraz uzun sürebilir.
Prof. Dr. Necefoğlu, “Bölgesel işbirliği için en başta Ermenistan-Azerbaycan arasında bir barış anlaşması yapılmalıdır. Buna Ermenistan zorlanmalıdır. Ermenistan-Azerbaycan arasındaki sınır meselesi çözülmeden bu koridorun açılması da bölgesel işbirliği de mümkün olmayacak” diye de ekledi.
Turan Salcı Sputnik

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir