Bilindiği üzere, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın davetiyle 4. Antalya Diplomasi Forumu’na katıldı. Devlet başkanı forum kapsamında Suriye Arap Cumhuriyeti’nin geçiş dönemi Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara ile de görüşmüş, iki lider çeşitli konular etrafında fikir alışverişinde bulunmuştu.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev görüş sırasında, “Azerbaycan, Suriye’nin istikrarının güçlendirilmesi için bu ülkenin yeniden inşasında yer almaya hazırdır. Ayrıca, Suriye yakın gelecekte Azerbaycan’ın enerji politikasında da yer alabilir.” demişti. Son bilgilere göre ise, Suriye ve Azerbaycan cumhurbaşkanları geçen hafta sonu Türkiye’de yapılan ilk görüşte Bakü’nün Suriye’nin petrol ve gaz sektörünün yeniden yapılandırılmasında nasıl rol oynayabileceğini tartıştılar. Daha net bir ifadeyle, Suriye hükümeti ülkenin kuzeybatısındaki petrol ve gaz yataklarının işletilmesi konusunda Bakü’den yardım istedi.
Prensipte Azerbaycan, Suriye’nin petrol ve gaz yataklarının işletilmesinde bu ülkeye yardımcı olabilir. Resmi Bakü, hem petrol hem de gaz sahalarının işletilmesinde yeterli deneyime sahiptir. Ayrıca SOCAR’ın bu alandaki faaliyetleri hem yurt içinde hem de yurt dışında takdire şayandır. Şirket, fiilen artık dünya çapında tanınan bir marka haline gelmiştir.
SOCAR Türkiye Genel Müdürü Elçin İbadov, kısa süre önce şirketin Suriye enerji sektöründe yer almaya hazır olduğunu belirtmişti. “Eğer SOCAR Türkiye’ye, ülkelerimiz – Azerbaycan ve Türkiye – arasındaki ortak stratejik çıkarlara uygun bir rol verilirse ve bu enerjiye ihtiyaç varsa, o zaman bunu yerine getirmek bizim görevimizdir.” demişti.
Aslında böyle bir iş birliği hem Suriye hem de Azerbaycan için olumlu sonuçlar doğurabilir:
Azerbaycan, Suriye’nin petrol ve gaz yataklarında hem pay sahibi olacak hem de bu kaynakların Avrupa pazarına çıkışını sağlayabilecek. Bakü, son yıllarda Avrupa’nın enerji güvenliğinde önemli bir oyuncuya dönüşmüştür. Avrupa’ya ihraç edilen doğal gaz miktarı yıldan yıla artmaktadır. Ancak bu hâlâ yeterli değildir. Bakü, iletilen gaz miktarını artırmak için iş birliğine açıktır. Örneğin bu bağlamda Irak (özellikle Irak Kürdistanı) ile iş birliği imkânları değerlendirilmektedir. Suriye’nin Türkiye ile kara sınırına sahip olması da TANAP ve TAP projelerine erişimini artırmaktadır. Yani Azerbaycan-Suriye iş birliği, Bakü’nün Avrupa’daki etkisini artırabilir.
Suriyeli perspektiften bakıldığında, bu iş birliği Şam’a ciddi mali kaynaklar sağlayabilir. Ahmed eş-Şara yönetimi ülkede istikrarı sağlamak için ciddi adımlar atmaktadır. Ancak uzun yıllardır süren yaptırımlar ve Esad rejiminin dış politikadaki hataları ülke ekonomisini kötü bir duruma sokmuştur. Bugün Suriye’nin istikrarının anahtarı şüphesiz ki ekonomik gelişmedir. Bakü-Şam iş birliği kısa vadede ülkenin ekonomik kalkınmasına ve mali sistemin istikrarına katkı sağlayabilir.
Azerbaycan ile iş birliği Batılı ülkelerinki gibi sert ve zorlayıcı değildir. Bakü, bu tür iş birliklerinde karşılıklı çıkarlara özel önem verir. Yani Azerbaycan ile iş birliği Suriye’yi bağımlı kılmaz, aksine SOCAR’ın tecrübesi ve uzman kadrosu sayesinde Suriye bu alanda kısa sürede kendi kendine yeterli hale gelebilir.
Azerbaycan ile Suriye’nin enerji alanındaki iş birliği, İsrail’in de bu ülkeye yönelik politikasını değiştirmesine neden olabilir. Bakü’nün stratejik ortağı olan Tel Aviv, Azerbaycan’ı bu alanda da destekleyecektir. Hatta gelecekte Suriye üzerinden İsrail’e petrol ve gaz ihracatı da mümkün olabilir. Bu da Suriye-İsrail ilişkilerinin normalleşmesine katkı sağlayabilir.
Azerbaycan-Suriye iş birliği, bu ülkenin artık eskisi gibi tehlikeli ve riskli bir yer olmadığını, yatırım ve iş birliği için uygun bir ortam sunduğunu gösterebilir. Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara’nın birkaç gün önce Türkmen General Fehim İsa’yı Suriye Milli Ordusu 2. Kolordu Komutanı olarak Savunma Bakan Yardımcılığına ve kuzey bölgesi komutanlığına ataması da bu bağlamda önemlidir. Bu atama, SOCAR’ın Suriye’de güvenli faaliyet göstermesi için özel bir teşvik anlamı taşımaktadır.
Antalya’daki görüş sırasında Suriye Arap Cumhuriyeti’nin geçici Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara, Azerbaycan’a davet edildi. Davet memnuniyetle kabul edildi. Suriyeli liderin Azerbaycan ziyareti sırasında bu konunun daha detaylı bir şekilde ele alınması, hatta Bakü’de somut anlaşmaların yapılması da ihtimal dahilindedir.
Turan Rzayev
