Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Sırbistan Cumhuriyeti’ne resmi ziyareti 23 Kasım’da sona erdi. Sırp tarafının Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın ziyaretine özel önem verdiğini belirtmek gerekir. Böylece Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić, ülke başkanını bizzat karşıladı ve ziyaretin sonunda uğurladı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın uçağına eşlik edecek Sırp savaş uçaklarının uçuşu, Belgrad’ın resmi ilgisinin özel bir örneği olarak nitelendirilebilir.
BELGRAD’IN PİŞMANLIĞI
Sırbistan ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler her zaman iyi olmuştur. Resmi Bakü en zor günlerinde bile Belgrad’ın desteğini hissetti. Bakü, koronavirüsle mücadele için birkaç kez Belgrad’a insani yardım bile gönderdi. Ayrıca Azerbaycan bugüne kadar Kosova’nın bağımsızlığını tanımadı ve Sırbistan’ın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne kesin desteğini defalarca ilan etti.
Ama maalesef Sırbistan, Azerbaycan’ın desteğe en çok ihtiyaç duyduğu bir dönemde Ermenistan’a yardım eli uzattı. Böylece 2020 yılında Azerbaycan ile sınır savaşının başlamasından birkaç gün önce ve çatışmaların yoğunlaştığı dönemde Sırbistan’dan Ermenistan’a çeşitli kalibrelerde havan ve mühimmat da dahil olmak üzere çok sayıda silah ve mühimmat gönderildi. Azerbaycan’ın tepkisi uzun sürmedi, Sırbistan’ın ülkemizdeki maslahatgüzarı Danitsa Veinoviç, Belgrad’ın Ermenistan’a yüklü miktarda silah ve mühimmat tedarik ettiği bilgisi ile ilgili olarak Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı. halkta ve yönetimde derin bir pişmanlık yarattığı bildirildi.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i arayarak, Ermenistan’ın sınırda kışkırtması sonucu meydana gelen olaylarda Ermenistan ordusunun Sırbistan’da üretilen silahları kullanmasından duyduğu üzüntüyü dile getirerek, üst düzey bir görüşme yapıldığını kaydetti. Sırbistan heyeti durumu araştırmak üzere yakın gelecekte Azerbaycan’a gönderilecek. Bu kapsamda Sırbistan Başbakan Yardımcısı, Milli Güvenlik Konseyi Sekreteri ve İçişleri Bakanı Nebojsa Stefanoviç Azerbaycan’a geldi.
BALKAN YARIMADASI İLE ABŞERON YARIMADASINI BAĞLAYAN ÇIKARLAR
Yakın geçmişte yaşanan olumsuz durumlara rağmen resmi Bakü ile Belgrad arasındaki ilişkiler bugün hala yüksek seviyede. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ve Başbakan Ana Brnabic ile yaptığı baş başa görüşmede “Sırbistan’ı Avrupa’daki en iyi dostlarımızdan biri olarak görüyoruz” demesi tesadüf değil.
Nitekim günümüzde iki ülke arasındaki ilişkiler yüksek düzeyde gelişmektedir. Sırbistan ile ticaret ciromuz son 4 yılda neredeyse ikiye katlanarak 9,2 milyon dolara ulaştı. Mevcut ticaret cirosunun daha da artırılması planlanmaktadır. Ayrıca Sırbistan, gaz taşımacılığı alanında Azerbaycan ile işbirliği yapmakla ilgileniyor. Resmi Belgrad, diğer Balkan ülkeleri Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan ve hatta Kuzey Makedonya’nın Azerbaycan’dan daha uygun fiyatlı ve kaliteli gaz aldığının farkında. Yunanistan-Bulgaristan Ara Bağlantısının başlatılmasından sonra, Sırbistan’ın Azerbaycan gazını ithal etme yeteneği genişledi.
Basmi Baku, Sırbistan ile enerji alanında işbirliği yapmakla da ilgileniyor. Sırbistan’ın coğrafi konumu gelecekte Orta ve Doğu Avrupa’nın enerji güvenliğinin oluşmasında ülkemizin rolünü daha da artırabilir.
VUCİÇ ALİYEV’DEN NE ÖĞRENMEK İSTİYOR?
Cumhurbaşkanı’nın Sırbistan ziyaretinin en dikkat çekici anı kuşkusuz Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic’in Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile yaptığı ikili görüşmede “Azerbaycan ile pek çok alanda çeşitli imkanlarımız var. Her iki devlet olarak da toprak bütünlüğümüzü korumaya ve devletlerimizi uluslararası arenada tanıtmaya çalışıyoruz. Özellikle uluslararası hukuk normlarının uygulanması ile ilgili çalışmalar yapmaktayız. Bu BM çerçevesinde yapılıyor ve takdire şayan. Ancak Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’den çok şey öğrenebileceğimizi düşünüyorum.
Sırbistan Cumhurbaşkanı, “Her iki devlet olarak toprak bütünlüğümüzü korumaya ve devletlerimizi uluslararası arenada tanıtmaya çalışıyoruz. Bilhassa uluslararası hukuk normlarının uygulanması ile ilgili çalışmalar yapıyoruz” diyen Erdoğan, bir süredir yeniden alevlenen Kosova ihtilafına dikkat çekiyor. Bilindiği üzere Sırbistan son 10 yılın en büyük gerilimini Kosova ile yaşıyor. Kosova, 21 Kasım’dan itibaren topraklarına giriş yapacak Sırp plakalı araçlara para cezası uygulama kararı aldı. Kosova makamları, Sırpların yaşadığı yerlere İçişleri Bakanlığı özel ajanları gönderdi. Hükümet, Sırp asıllı vatandaşların yeni değişikliklere uyması konusunda ısrar ediyor.
Vucic, olası bir Sırp-Arnavut silahlı çatışmasından kaçınıyor ve “Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’den çok şey öğrenebiliriz” sözleriyle açıkça Azerbaycan Cumhurbaşkanına “ne yapmalıyım?” sorusunu ele alır. Kosova ve eski Dağlık Karabağ ihtilafları aynı olmasa da Sırbistan’ın yaşadığı sorunun, Azerbaycan’ın 44 günlük Vatan Savaşı’nda karşılaştığı sorunun aynı olduğu doğrudur.
Vucic, Batı’nın bu konuda Kosova’yı açıkça desteklediğinin gayet iyi farkında. Belgrad süreçleri yoğunlaştırmakla ilgilenmiyor. Çünkü Kosova, Sırbistan’ı bire bir savaşta yenemeyeceği gibi, resmi Belgrad da Kosova’ya askeri müdahalede bulunamaz.
NATO barış güçlerinin Kosova’daki varlığı da Belgrad’ın elini kolunu bağlayan bir başka faktör. NATO, Kosova’nın kuzeyinde istikrara yönelik herhangi bir tehdit olması durumunda müdahale etmeye hazır olduğunu söyledi.
Resmi Bakü hala Kosova’nın bağımsızlığını tanımıyor ve defalarca Sırbistan’ın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne kesin desteğini ilan etti. Ancak Sırbistan’ın Müslüman Kosovalı Arnavutların haklarına da saygı duyduğu açıktır. En iyi ihtimalle Azerbaycan, Kosova ile Sırbistan arasında bir arabuluculuk misyonu başlatabilir ve mevcut gerilimi azaltma yönünde diplomatik destek gösterebilir.
Turan Rzayev Kafkassam