Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Kazakistan Cumhuriyeti’ne resmi ziyareti 10 Nisan’da sona erdi.

Cumhurbaşkanı’nın yaptığı görüşmeler, imzalanan yeni anlaşmalar ve konuşmasında değindiği hususlar açısından ziyaret hem verimli geçti hem de yeterince ilgi gördü.

Azerbaycan genel olarak bölge Türki devletleri de dahil olmak üzere Orta Asya ülkeleri ile ilişkilere önem vermektedir. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in son yıllarda Orta Asya ülkelerine yaptığı ziyaretler bunu teyit etmektedir. Buna karşılık, bölge devlet başkanlarının Azerbaycan’a düzenli ziyaretleri ülkemize olan ilginin arttığının bir göstergesidir.

Kazakistan, Azerbaycan’ın yakın tarihsel ilişkiler içinde olduğu Türki devletlerden biridir. Her iki ülke halkları arasında köklü tarihi, kültürel ve dini ortaklıklar ve ilişkiler bulunmaktadır. Bugün Kazakistan’da iki yüz bin Azeri’nin yaşaması tesadüf değil.

Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in Kazakistan’a son ziyareti 13-14 Ekim 2022 tarihlerinde Asya’da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konseyi VI. Zirvesi çerçevesinde gerçekleşti. Geçen yıl 24 Ağustos’ta Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev ülkemize resmi bir ziyarette bulundu. Devlet başkanlarının karşılıklı ziyaretleri de iki ülkenin birbirine verdiği önemin gerçek bir göstergesi.

Kazakistan ve Zangezur Koridoru

Bölgede ortaya çıkan yeni gerçeklikler çerçevesinde, çatışma sonrası dönemin gerçeği olan Zangezur Koridoru ile ulaşım ve haberleşme hatlarının inşası, Kazakistan dahil olmak üzere Orta Asya bölgesi için yeni fırsatlar oluşturmaktadır. Bu konuda da ülkelerimizin çıkarları örtüşmektedir.

Çin’in tarihi ipek yolunun restorasyonunun özünü taşıyan “Tek Kuşak Tek Yol” projesi çerçevesinde hem Kazakistan hem de Azerbaycan oldukça önemli. Özellikle Zangezur koridoru bu projenin ana arteri olarak kabul ediliyor.

Koridorun açılması, doğu-batı enerji taşımacılığı ve ulaşım-lojistik gibi konularda önemli kazanımlar elde edilmesi anlamına gelmektedir. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Gasim-Jomart Tokayev’in basına yaptığı açıklamada geçen yıl Ağustos ayında Bakü’de alınan kararların bugün uygulanmaya başladığını söylemeleri tesadüf değil. Orta Koridorun imkanlarını tam anlamıyla harekete geçirmek için ülkelerimizin ulaşım ve lojistik altyapılarını birbirine bağlayarak Kazak petrolünün Azerbaycan üzerinden geçişine başlamaktan bahsediyoruz.

Resmi Bakü, Rusya-Ukrayna savaşı zemininde Batı’nın enerji ihtiyacının gayet iyi farkında. Bu ihtiyacını tek başına karşılayamayacağının da farkındadır. Azerbaycan, Kazakistan’ın petrol ve gazını mevcut boru hatlarına bağlayarak Avrupa pazarına bağlayarak taşınan enerji hacmini artırmak istiyor. Bu da Kazakistan’ın çıkarlarına tekabül ediyor.

Bakü CSMT’yi dışarıda tutmak istiyor

Cumhurbaşkanı’nın Kazakistan ziyareti, CSTO misyonunun Ermenistan’a gelişinin arka planına karşı da dikkate değer. Erivan, Avrupa Birliği’nin sivil misyonunun ardından şimdi de CSTO misyonunu ülkeye davet ediyor. Paşinyan yönetimi bu adımı Avrupa Birliği’nin sivil misyonundan duyduğu endişeye bağlasa da asıl amacın yabancı güçleri bölgeye çekmek olduğu açıktır.

Bütün bunlar göz önüne alındığında, Cumhurbaşkanı’nın Kazakistan’a ve ondan önce Tacikistan’a ziyaretinin tesadüfi olmadığı söylenebilir. Diğer bir deyişle, ziyaretin amaçlarından biri KGAÖ üyesi ülkelerle temasları yoğunlaştırmak, ilişkileri geliştirmek ve tıpkı 44 gün savaşında olduğu gibi olası gerilim anlarında KGAÖ’nün müdahale etmesini engellemektir. Ermenistan ile Azerbaycan arasında nihai barış anlaşmasının imzalanmadığı düşünüldüğünde bu, iki ülke arasındaki fiili savaş halinin devam ettiği anlamına geliyor. Yani taraflar her an yeniden askeri çatışma başlatabilirler.

Cumhurbaşkanı’nın da konuşmasında “Ermenistan ile barış anlaşması çalışmaları başladı ama istediğimiz gibi gitmiyor” demesi tesadüf değil. Nitekim Cumhurbaşkanı bununla Kazak meslektaşının dikkatini bölgede her an gerilimin başlayabileceğine çekmiş oldu. Bu aynı zamanda Kazakistan’ın mücbir sebep durumunda bir seçim yapmak zorunda kalacağının bir mesajıydı.

Sonuç olarak, ülke başkanı Ermenistan’ın ne yapmak istediğinin farkında ve bu nedenle bunu önlemek için diplomatik faaliyetlere şimdiden başladı.

 Turan Rzayev