Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in himayesinde ve Nizami Gencevi Uluslararası Merkezi tarafından düzenlenen “Bugünün Dünyası: Zorluklar ve Umutlar” konulu X Küresel Bakü Forumu 9 Mart’ta başladı. Forum 11 Mart’a kadar devam edecek.
Foruma 23 ülkenin 4 Cumhurbaşkanı, 2 Başbakanı, 6 konuşmacı ve bakanı, 5 BM teşkilatı başkanı, 25 eski cumhurbaşkanı, 21 eski başbakan, dışişleri bakan yardımcısı olmak üzere 61 ülkeden toplam 360 temsilci katılıyor.
Bakü forumu şimdiden küresel bir tartışma platformu haline geldi. Azerbaycan kendi gerçeklerini platformda sunmanın yanı sıra fiilen jeopolitik meselelerle ilgili ilişkilerin oluşmasına da katkıda bulunuyor. Bu bağlamda X Küresel Bakü Forumu, kapsam, ölçek ve etki açısından bölgesel ve küresel işbirliğini güçlendirmeye yönelik özel bir platformdur.
10. Küresel Bakü Forumu’nun açılışının en dikkat çekici anı hiç şüphesiz Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in konuşmasıydı. Cumhurbaşkanı konuşmasında birçok konuya değindi ve geleneğine bağlı kalarak kendi üslubuyla siyasi mesajlar verdi.
Karabağ Ermenileri hakkında açıklama
Cumhurbaşkanı konuşmasında, “Azerbaycan çok dinli, çok etnisiteli bir ülkedir. Azerbaycan’daki ulusal azınlıkların hakları anayasamız tarafından korunmaktadır.”
Devlet başkanı bu sözlerle iki konuya dikkat çekiyor:
Birincisi, Ermenistan’ın aksine, Azerbaycan çok mezhepli, çok etnikli bir ülkedir. Bu, iki ülkenin etnik azınlıklara verdiği değerin ve bedelin açık bir göstergesidir. Geçen yüzyılın 80’li yıllarına kadar Ermenistan’da 500.000 kadar Azerbaycanlı varken bugün tek bir Azerbaycanlı yok. Azerbaycan’da aslında birden fazla etnik azınlık var ve bunların arasında Ermeniler de var.
İkinci olarak, Cumhurbaşkanı “Azerbaycan’daki ulusal azınlıkların hakları Anayasamız tarafından korunmaktadır” diyerek Ermenistan ve hamilerinin dile getirdiği statü iddialarını engelledi. Yani Karabağ Ermenileri, Azerbaycan’da yaşayan diğer etnik azınlıklarla aynı hak ve özgürlüklere sahiptir ve onların en büyük teminatı Azerbaycan Anayasasıdır.
Terörle mücadele operasyon duyurusu
Cumhurbaşkanı’nın konuşmasında dikkat çeken bir diğer nokta da “Artık barışı inşa etme zamanı” açıklamasıdır. Barışçıl müzakereler yürütmek için Kasım 2020’de bir girişim başlattık. İyi bilinen beş ilke vardır ve bunlar Ermenistan ile bir barış antlaşmasının temelini oluşturabilir.
Bakü ile Erivan arasında resmi olarak diplomatik bir trafik var. Azerbaycan tarafı 5 temel ilkeyi karşı tarafın dikkatine sundu. Ermeni tarafı önerilerini Azerbaycan’a iletti. Prensip olarak Erivan’ın Bakü’nün önerilerine verdiği yanıt, süreci uzatma girişiminden başka bir şey değildir. Cumhurbaşkanı, “Umarız burada arabulucu rolü oynamaya çalışan uluslararası katılımcılar, bu şansı kaybetmemek için Ermenistan’ı gündeme getirirler” dedi. Çünkü bağımsız bir ülke olma şansını kaçırdılar, diğer ülkelerin sömürgesi oldular ve bağımsız olma ve kendi geleceklerini gerçek bir şekilde inşa etme şansını kaçırdılar.”
Devlet başkanı, Ermenistan’ı ve hamilerini, resmi Erivan sürecinin uzaması halinde Bakü’nün askeri yollara başvurabileceği konusunda açıkça uyarıyor. Cumhurbaşkanı’nın “Ermenistan ile olan ihtilafı barışçıl bir şekilde çözmek için elimizden gelen her şeyi yaptık” sözleri, Bakü’nün terörle mücadele operasyonlarına hazır olduğunu gösteriyor.
Resmi Bakü, ciddiyetini göstermek için Farrukh operasyonlarına benzer bir terörle mücadele operasyonu başlatabilir.
Tahran’ın iddialarına Cumhurbaşkanı’ndan yanıt
Cumhurbaşkanı’nın konuşmasında değindiği bir nokta da Nizami Gencevi ile ilgiliydi. Devlet başkanı, “Nizami Gencevi memleketi Gence’de doğdu, orada yazıp yarattı ve oraya gömüldü” dedi. Onun bilgeliği ve yeteneği, Azerbaycan halkının bilgeliğinin ve yeteneğinin bir tezahürüdür.”
Cumhurbaşkanı’nın bu konuya tepkisi, ilke olarak İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Nasir Kanani’nin Nizami Gencevi ile ilgili bir süre önce ortaya koyduğu görüşlere bir yanıt niteliğindedir.
Nizami Gencevi’nin sadece Farsça eserlerinin günümüze kadar gelmiş olması, onu Fars kökenli bir şair yapmaz. Karşılaştırma için, ortaçağ Avrupa edebiyatında Fransız dilinin daha baskın olduğunu söyleyeceğim. Ancak bu, bir Alman veya İspanyol şair veya yazarı Fransız yapmaz. Ortadoğu’nun ortaçağ edebî dili Farsça olduğu için Nizami’nin bu dilde eserler yazması doğaldır.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuşmasında, “Komşularımız, kurtardığımız topraklarda urbisit, külturisit ve ekositi gerçekleştirmiştir. Azerbaycan halkının intikam almaya manevi hakkı vardır.”
Aslında Cumhurbaşkanı’nın bu sözleri hem Ermenistan’a hem de İran’a bir mesajdır. Aslında, Ermeni işgali döneminde Azerbaycan Arnavut kiliselerini Ermeni Gregoryen kiliseleri olarak tanıtırken, İran cami ve şapelleri İran mimarisi olarak tanıtıyordu. Ülkenin başı komşularımızdan bahsederken hem Ermenistan’ı hem de İran’ı hedef gösteriyor.

Turan Rzayev