İran’ın 700 km’lik bir sınırı paylaştığı kuzeybatı komşusu Azerbaycan ile arasında dikkat çekici bir tansiyon yükselmesiyle karşı karşıyayız. İki ülke arasındaki ipler Azerbaycan’ın İran kamyonlarına vergi koymaya başlamasının ardından gerildi. Ancak esas hikaye vergi meselesinden daha büyük.
Ayrıntıları takip etmeyenler için; İran, kendisini Ermenistan’ın güneyine bağlayan bir yol kullanıyor ve bu yolun bir kısmı Azerbaycan’dan geçiyor. Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki son savaştan sonra, kamyonların kullandığı yolun geçtiği bir kasaba da dahil olmak üzere bazı topraklar Azerbaycan’ın kontrolüne girdi.
Bu noktada soru şu; İran kamyonlarından yol vergisi alınması iki ülke arasında bir savaşın patlak vermesine sebep olabilir mi? Ya da İran’ın Azerbaycan sınırında askeri tatbikatlar yapmasını gerektirir mi? Cevap: Hayır.
Ancak İran’ın endişesini artıran şey, Tahran’ın kendi deyimiyle İsrail, Azerbaycan ve Türkiye’nin bölgenin jeopolitiğini değiştirmeye yönelik ortak hamleleri. Burada hikayenin can alıcı noktasına geliyoruz. Tahran’ın Irak-İran ve Afganistan-İran sınırları yönünden ABD’nin korumasıyla yaşadığı 20 yıllık sınır balayının ardından alev almaya aday sınırının hikayesiyle ilgili açık bir endişesi var.
ABD’nin Afganistan’dan çekilmesinden, Taliban’ın iktidara geri dönmesinden ve ABD’nin Irak’tan çekilmesinden ya da oradaki askerlerinin sayısını azaltmasından bahsedilmesinden sonra, İran şimdi futbol diliyle konuşursak bir sınır rövanş maçı ile karşı karşıya.
İran, kendi toprakları dışında oynamaya devam etti. Yakın bir zamanda bölgede altı ordusu olduğu için böbürlendi. Ancak bugün alevler Afganistan, Irak ve şimdi de Azerbaycan yönünden İran sınırlarına yaklaşıyor.
Edindiğim bilgiye göre Tahran “Türkiye-İsrail ile Azerbaycan arasında gittikçe artan yakınlaşmadan” ciddi derecede endişeli. Pakistan-Taliban yakınlaşması konusunda da ciddi endişeleri var. Bununla da bitmiyor. İran aynı zamanda İsrail’in bazı Körfez ülkeleriyle diplomatik yakınlaşmasından da endişe duyuyor. İran’ın İsrail Dışişleri Bakanı’nın Bahreyn’e yaptığı ziyarete yönelik sert eleştirisi bunun en basit örneği.
Bu nedenle, İran’ın Azerbaycan ile arasındaki iplerin gerilmesinin esas hikayesi ve askeri operasyon tehdidi, Tahran’ın alev alan sınırlarının tehlikesini birkaç yönden hissetmeye başladığı anlamına geliyor. Nitekim bugün İran, milisler ve ajanlar aracılığıyla bölge ülkelerinin sınırlarında oynanılan uzun süreli bir oyunun ardından sınırlarını güvence altına almak zorunda kaldı.
Peki, İran medyanın ima ettiği gibi veya Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın tehdit ettiği gibi Azerbaycan’a askeri bir operasyon düzenlemeyi mi planlıyor? Abdullahiyan Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın açıklamalarına karşılık bu ifadelerin şaşırtıcı ve üzücü olduğunu ve ülkesinin siyonist varlığın ulusal güvenliğine karşı hareket etmesine ve faaliyetler yürütmesine izin vermeyeceğini ve bu konuda gerekli adımları atacağını söylemişti.
İran’ın askeri bir operasyon düzenleyip düzenlemeyeceği sorusunun cevabı: Belki. Şu anda çeşitli yönlerden tutuşan İran sınırına yönelik baskılar, İran’ın iç krizlerine tepkisi ve dış komplo takıntısı, İran’ı Azerbaycan’a karşı askeri bir operasyon yapmaya itebilir.
İran böyle bir şeye kalkışırsa, belki de Saddam Hüseyin’in Kuveyt’i işgal ederken yaptığı hata gibi stratejik bir hata yapabilir. İşte o zaman İran, hiç şüphesiz sadece sınır dosyasında değil, birkaç dosyada da gittiği tuzağa düşecektir. Böyle bir durumda İran keskin ve ciddi okların hedefi olacak.
Tarık Alhomayed
Şarku’l Avsat
