Talibanın başlangıcı Zahur Şah dönemine kadar dayanmaktadır..Zahur Şah zaman içinde Davud Handan kalan sorunları çözmeye başlamış ve kendi imajınıda düzeltmeye çalışmıştır. O dönemde Marxsist düşünce güçlenmiş ve Davud Han 1973 yılına gelindiğinde yeni bir darbe girişimine girişmiştir ve Zahir Şahı devirmeyi başarmıştır. Monarşi yıkılmaya yüz tutmuş yerini güçlü bir biçimde Marksizm ve ulusal sol almıştır. Zaten Zahir Şaha yapılan darbe girişimi Marksizmler tarafindan desteklenmistir.Rusyada eğitim gören askerler de oldukça bu darbeye destek vermişlerdir. Belli bir süre sonra anti komünistlik oluşmuş kırsal kesime dayalı bir isyan başlatılmış ve 1978 de yapılan anlaşmanın 4. Maddesine dayanarak da Sovyet Rusya 1979 yılı Aralık ayında Afganistan’a saldırmıştır.Aslında ilk adim Sovyet Rusyanın Kominist Mücahiti göstermesi ile başlamıştır. Zaman içerisinde Sovyetlerin Batıdaki petrol kaynaklarina göz dikmesi de ABD’ yi rahatsiz etmistir. 1994 yılında Molla Ömer Ahund liderliğinde medrese öğrencileri tarafından Taliban grubu kurulmuştur. Grubun amacına bakmak gerekirse Sovyet savaşının etkisi ile de ortaya çıkan savaş ağalarından kurtulmaktır. Ayrıca büyük destekçi toplamayı da başarabilmişlerdir ki çoğunluğu şeriat öğrencileri oluşturmaktadır. Pakistan da eğitim gören göçmen çocuklar da bu örgüte zorla dâhil olanlar arasında bulunmaktadır. Pakistan istihbarat teşkilatı (ISI) ise bu örgüte yardım etmekte oldukça istikrarlı olmuştur. Gelişmesi için maddi manevi her türlü yardımda bulunmuştur. Zayıf durumda olan Kabil kentinde ilk darbeyi yapmayı başarabilen bu örgüt 1995 yılında birçok kentin kontrolünü kendi eline almıştır. Kendi iddiaları ile asıl yapmak istedikleri güvenli ve emniyetli bir ortam kurmaktır.95 yılında Kabil’de bir çok müdahaleler meydana gelmiş ve Ahmet Şah Mesut liderliği olan başka örgüt karşısında Taliban örgütü yenilgiye ummadığı bir biçimde uğramıştır ve bu örgüt 96 yılında kendini rezerve ederek hazır ve güçlü biçimde tekrar Kabili almak için uğraş vermiştir. Komutan Ahmet Şah 96 yılında olayların çok daha kötüye gitmemesi adına askerlerini buradan çekme kararı almıştır fakat bu olay la birlikte o alandaki güç azalmış ve buraya hükmetmeleri kolaylaşmıştır. Bu başarının ardından Cumhurbaşkanı(Necibullah) ve kardeşi “vatan haini”söylemleriyle idama mahkûm bırakmışlardır. Bundan sonra kendi hükümetlerini kurduklarını ilan ederek gücü ellerine geçirmiş ve başarıları adına camilerde hutbeler verilmiştir ve kendi yasalarını koymuşlardır ki Rusyanın desteğini de oldukça almıstır. Bizler Taliban örgütünün amacını tek bir konu altında ele alırsak bu yanlış olur. Çünkü ne siyasi ne de dini olarak tek basına incelemek doğru olmayacak doğru bilgiden uzaklaşmış olacağızdır.Yukarıda bağsedildiğu gibi olsukça geniş bir yelpazeye yayılmıstır.Örgütün üyelerine baktığımız da şeriat kurallarını benimseyen medreseleri gençleri görürüz ama siyasi açıdan önümüze çok farklı bir pencere açılabilir.
Bunlardan ayrı olarak değinmek.istediğim bir diğer nokta ise Burhaneddin Rabbani Liderliğinde bir örgütün kurulması ve ’’Kuzey İttifakı’’ adı altında Taliban örgütüne savaş açmasıdır.Ayrıca 2000 yılında Abdül Raşid, Muhammed Muhakul, Abdül Kadir , Sayid Hüseyin Ensari katkisı ile Kuzey ittifakı güclenmisti ABD ile beraber Talibana cephe almıslardı.Fakat Taliban büyük bir gücü zaman geçtikçe kendi eline geçirmeyi de başarmıştır. 2001 yılına gelindiğinde ABD’nin Kuzey ittifakına büyük bir desteği olmuştur. Bu durum da beklentilerin dışında olmuştur. Afganistan halkı aslına bakılırsa bu örgütün bir parti olarak kendisini kabul ettirmesini istemiş ve resmi olmasının doğru olacağını düşünmüştür. Fakat örgüt bu tutumu kendince çok benimsememiştir. Çünkü kendi iddiaları parti olmanın çok ötesine geçmiş ve siyasetle aralarına bir bariyer çekmişlerdir El kaide örgüt militanlari 11 Eylül 2001 yılında kaçırdıkları NewYork Monotone da bulunan Dünya Ticaret Merkezine saldırı yaptı ve ikiz kuleler çöktü. ABD 11 Eylül olayları sonrası Talibanı da hedef almıştır, çünkü bu örgütün El Kaide’ye yardım ettiği düşünülmüştür. Bunun sonucunda NATO Talibanı devirmiş fakat lideri yakalamakta aynı başarıyı sağlayamamıştır. Ne kadar barış görüşmeleri yapılsa dahi buna sıcak bakan sadece belli ılımlı bir kesim olmuştur geri kalanlar
ise ABD ile barışı söz konusu dahi etmemişlerdir. Bunun yanı sıra Taliban örgütünün yapmış olduğu bir çok saldırı olmuştur.Örneğin Kabilde bombalı saldırı, Afganistan Kuzeyinde Kuş Tepe ilçesinde silahlı saldırı, Urazganda insan işgenceleri, karakol saldırıları,hapishanelerde insan dısı işgenceler ,Badgis Velayeti merkezine,Gor Velayeti karakoluna Cüzcan Vilayeti saldırısı ve Farah Vilayetine saldırı gibi..Fakat bence en önemlisi Deaş ile çatısmasıdır.17 DEAŞ üyesini öldürülmüs 2 Taliban militanıda ölmüştür. Peki bu örgüt gerçekden de İslam için savaşân cihadcı masum bir örgüt mü yoksa tam donanımlı bir terör örgütümü
İstanbul Gelişim Üniversitesi Siyaset Bilimi Uluslararası İlişkiler öğrencisi ve Kafkassam Stajyeri Ceren Güloğu
