Suriye’de yönetici aile içindeki gizli düşmanlık yakın bir zamanda gün yüzüne çıkmaya başladı. Tanınmış iş adamı ve Beşşar Esed’in kuzeni Rami Mahluf, Suriye rejiminin ülkedeki ticari işleri hatta hayatına yönelik tehditleri hakkındaki büyük endişelerini dile getirdi.
Şam yönetiminin, yolsuzlukla mücadele mekanizmalarını ifade etmek veya anlamsız bir siyasi rekabet görünümü oluşturmak için bilinen halkla ilişkiler araçlarını kullanmaktan utanmaması Mahluf’un bu endişelerini teyit ediyor. Dolayısıyla Mahluf bilmecesini şu şekilde yorumlama eğiliminde olabiliriz: Suriye rejiminin temsili hareketlerinin bir yanı, ülkenin kontrolü altında olduğu bölümünde – her türlü araçla- Suriye devlet başkanının popülaritesini korumakta kararlı. Fakat bu kez işler gerçek gibi görünüyor. Mahluf’un tutumu manipülasyon olasılığına işaret ediyormuş gibi görünüyor.
Peki Mahluf’un şimdi ortaya çıkmasının ve konuşmasının sırrı nedir? 2011 yılında Şam’da düzenlediği tek basın toplantısından sonra Suriyeli büyük iş adamı medya ve basının ışıklarından tam anlamıyla uzak durdu. Ancak, Suriyeli makamların kendisine karşı harekete geçmeleri, birden fazla gümrük ihlalinde bulunduğu suçlaması ile ailesinin ülke içindeki mal varlığına el koymaya başlamasından iki ay sonra bu yılın şubat ayında sessizliğini bozdu. Bir gazetede yayınladığı açık mektubunda Mahluf, kendisine ve ailesine yöneltilen yolsuzluk suçlamalarını reddetti. Bilinen insani yardım ve hayır eylemleri ile dolu siciline açıkça atıfta bulundu. Son olarak da sosyal medya platformları, kendisini ve ailesini savunması için insanlara hitap ettiği yeni mecralar haline geldiler.
Bu, geçen aylar boyunca kaynayıp duran Suriyeli Rami Mahluf destanının denildiği gibi zirve noktası oldu. Geçen yılın ağustos ayından itibaren Suriye rejimi ile ülkenin en zengin iş adamı arasında büyüyen anlaşmazlıklar ile ilgili haber dosyaları yayınlanmaya başladı.
Görünürde Rus tarafı, Suriye rejiminin Mahluf’a karşı harekete geçmesinde belirleyici bir rol oynadı. Birçok analistin görüşüne göre, halihazırda Mahluf’a karşı yürütülen kampanya bir grup Rus iş adamı, Suriye Merkez Bankası’nın rezervlerini canlandırmak ve devam eden savaş yüzünden ülkenin belini büken borçları ödemek için Rami Mahluf’un şirketlerinin varlıklarından yararlanmak isteyen askeri liderler tarafından teşvik edildi. Moskova’nın Suriye ekonomisinde sahip olduğu payı herkes biliyor. Mesela, para basmakla yetkili Rus Guznak matbaası, Suriye rejimine Suriye lirasının basımında kullanılan banknotları sağlıyor.
Rus bileşeni, Mahluf’un Esed’e karşı yaptığı birçok açıklamanın zamanlamasında etkili bir rol oynamış olabilir. Geçtiğimiz Nisan ayından itibaren farklı Batılı ve Arap medya organları, Moskova’nın Suriye rejimi ve lideri Esed’e karşı sabrının taşmak üzere olduğuna işaret eden çeşitli haberler yayınlıyorlar. Farklı medya organları bunu ispatlamak için, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e yakın, oldukça kötü bir üne sahip özel savunma şirketi Wagner’ın sahibi olduğu iddia edilen büyük Rus iş adamı Evgeni Prigozhin’e yakın medya organlarında yayınlanan ve Beşşar Esed’in şahsına yönelik çeşitli eleştiriler içeren yazıları delil gösteriyorlar. Evgeni Prigozhin ile bağlantılı “Ulusal Değerleri Savunma” kurumu da Suriye’de bir kamuoyu araştırması yapmış ve yakın bir zamanda yayınlanan sonuçları, Suriye halkının yönetim ve büyük yolsuzluları ile ilgili artan hayal kırıklığına işaret etmişti. Bunun yanı sıra Rus yetkililer de şüphelerini dile getirdiler. Eski Rus diplomat Alexander Aksininok, Şam’da ekonominin kötü yönetiminden duyduğu büyük üzüntüyü ifade etti. Bütün bu olaylar, Moskova’nın Rami Mahluf’un yaşadığı epey lüks ve refah hayat tarzının Suriye rejiminin yeterince parası olduğunu kanıtladığını söyleyerek Şam’dan ödenmesi gereken 3 milyar dolar değerindeki kredileri ödemesini talep eden son Rus gerilimi tırmandırma adımının başında yer aldı.
Aslında, her şeye rağmen, Rami Mahluf destanındaki Rusya’nın rolü medyanın gösterdiği gibi merkezi değildi. Evgeni Prigozhin’in sahip olduğu medya organlarının yayınladığı haberler, gürültü yaratıp buna ivme kazandırsa da – daha sonra- birçok Rus editör tarafından kınanmasının yanı sıra Kremlin tarafından da eleştirildi. Buna rağmen, az da olsa Rami Mahluf’un şahsını, büyük oranda ise Suriye rejimini hedef alan bu kampanyada, Moskova’nın Şam’dan ülkenin ekonomisini canlandırmak için ciddi çabalar harcamasını, iki tarafında kazandığı bir tür kârlı sözleşme gibi yardımına karşılık Rus iş adamlarına daha fazla fırsatlar sunmasını istiyor.
Buna rağmen, Esed hala Moskova için kendisi ile çalışılabileceği tek aktör olmaya devam ediyor. Moskova’nın Suriye’de iç reform gündemini uygulamakta kendisine güvenebileceği herhangi bir alternatif siyasi güç oluşturmakta başarısız olduğu düşünüldüğünde bunun nedenleri kolayca anlaşılacaktır.
Moskova uzun yıllar boyunca Suriye askeri liderliğini merkezileştirmeye çalışıyor. Onun aracılığıyla siyasi etkisini uygulamak istiyor. Ancak pratik açıdan, her şeye rağmen, söz konusu çabalar kayda değer bir sonuç vermedi. Keza, Rusya’nın Suriye içinde birlikte çalıştığı – Nemr Gücü (Kaplan Gücü) ya da Türki Ebu Hamed, Gazi İbrahim el-Deyr ve Süleyman el-Şevvah liderliğindeki kabile güçleri- ülke içinde kurumsal bir güçten yoksunlar. 2018’de Suriye’ye yaptığım ziyaretten döndüğümde, Suriye rejiminin büyük engeller ve zorluklar ile karşı karşıya olduğunu, dışarıdan dirençli görünse de yavaş yavaş kendi kendini yemeye başladığını açık ve net bir şekilde anlamıştım. Bu sıralarda ulaşmış olduğum sonuçlar, en azından meslektaşlarım için hala tartışılırdı. Ancak şimdi zamanın, bu konudaki görüşlerimin doğruluğunu kanıtladığını görüyorum. Esed, ülkedeki eski “dikey” güç kullanma modelinden uzaklaşıp olası tüm varlıkları kendi cumhurbaşkanlığı kişiliği etrafında sağlamlaştırmaya başladı. Son Mahluf destanı bunun bir örneğinden ibaret. Büyük bir maddi sıkıntı içinde olan Esed, reform, yolsuzlukla mücadele örtüsü altında daha fazla kaynak temin etmeye ve dışarıdaki müttefiklerine kendini beğendirmeyi sürdürmeye çalışıyor.
Rusya, Suriye rejimi seçkinleri arasındaki bu anlaşmazlıklardan, nüfuzunu artırmak ve gerçek reformları dayatmak amacıyla daha fazla baskı yapmak için yararlanmış olabilir. Buna rağmen Kremlin, aslında Suriye rejimine baskı yapmak için güçlü araçlara sahip değil. Bu araçları güvence altına almak ve pekiştirmek için sadece birkaç anlamlı girişimde bulundu.
Anton Mardasov
şarkulavsat
